طرحی برای آموزش پیشگیری از ایدز در مدارس

آنچه همه از آن می‌ترسیدند اتفاق افتاد، موج سوم ایدز به ایران رسید؛  موج انتقال اچ‌آی‌وی از طریق رابطه جنسی. بسیاری از کشورهای جهان آموزش مسائل جنسی و پیشگیری از ابتلا به ایدز را از مدارس شروع کرده‌اند؛ آموزشی که می‌تواند آمار ابتلا به این بیماری را کاهش دهد. اما در ایران موانعی دیده می‌شود. طبق آمار یونیسف 80 درصد جوانان ایرانی از راه‌های پیشگیری از ابتلا به ایدز اطلاع ندارند.

چه موانعی برای آموزش این مسائل در مدارس وجود دارد؟ آیا نظام آموزش و پرورش هنوز در حال کلنجار با خود است که آیا این مسائل را آموزش بدهد یا ندهد؟ آیا کارشناس به اندازه کافی در این بخش وجود ندارد؟ آیا مسائل فرهنگی مانع از آموزش‌ها در این‌باره شده‌اند و... .

حسن ضیاءالدینی، رئیس دفتر سلامت وزارت آموزش و پرورش در این زمینه به فرهیختگان می‌گوید: «500 هزار دانش‌آموز در مدارس 12 استان کشور که در معرض خطر هستند، تحت آموزش مسائل پیشگیری از ایدز قرار گرفته‌اند.»

آموزش و پرورش بیشتر سعی می‌کند از طریق پخش جزوات بین دانش‌آموزان مقطع راهنمایی و دبیرستان وظیفه‌اش را انجام دهد، کاری که برخی معتقدند رفتاری منفعلانه در مقابل سونامی ایدز است. آن‌گونه که مجذوبه طاهری، کارشناس مسئول اداره سلامت نوجوانان و مدارس وزارت بهداشت، به فرهیختگان می‌گوید، «در حال حاضر ما مربیان آموزش‌دیده که بتوانند راه‌های پیشگیری از ایدز و رفتارهای پرخطر را به دانش‌آموزان آموزش دهند، نداریم.»

حسن ضیاءالدینی، رئیس دفتر سلامت وزارت آموزش و پرورش معتقد است که آموزش و پرورش در سال‌های اخیر برنامه‌های خوبی در راستای آموزش دانش‌آموزان و معلمان داشته است. او می‌گوید: «برنامه خود‌مراقبتی و زندگی عاری از اچ‌آی‌وی با همکاری صندوق جهانی مبارزه با ایدز سازمان ملل متحد در 12 استان کشور که طبق نظر وزارت بهداشت در معرض خطر هستند در حال اجراست.» طبق گفته‌های ضیاءالدینی، آموزش 500 هزار دانش‌آموز از طریق جزوه‌ای تحت عنوان خودمراقبتی برای زندگی عاری از اچ‌آی‌وی که توسط کارشناسان مجرب تهیه شده است، صورت می‌گیرد.

او می‌گوید: «این جزوه که به معرفی اچ‌آی‌وی و راه‌های انتقال آن پرداخته، توسط مربیان آموزش‌دیده تدریس می‌شود و دانش‌آموزان می‌توانند سوالات خود را از مربیان بپرسند.»

رئیس دفتر سلامت وزارت آموزش و پرورش در پاسخ به این سوال که آیا ارزیابی‌هایی در زمینه تاثیرگذاری این آموزش‌ها صورت گرفته است، می‌گوید: «دفتر سلامت سعی کرده است که در راستای شعار خود‌مراقبتی، دانش‌آموزان را براساس ضوابط با مسائل پر‌خطر و پیشگیری از ایدز آشنا کند. این آموزش‌ها از پارسال شروع شد و در ابتدا معلمان تحت آموزش‌های پیشگیرانه قرار گرفته و در حال حاضر دانش‌آموزان گروه هدف ما را تشکیل می‌دهند و مطمئنا این آموزش‌ها توانسته است آگاهی نسبی را بین دانش‌آموزان از بیماری ایدز ایجاد کند. در حال حاضر اگر شما از هر دانش‌آموزی درباره ایدز و راه‌های انتقال آن سوال کنید، آنها قادر به پاسخگویی به سوالات هستند.»

اما طاهری، کارشناس مسئول اداره سلامت نوجوانان و مدارس در زمینه برنامه‌ریزی‌هایی که در زمینه پیشگیری از ایدز و آموزش مسائل جنسی و تفاهمنامه‌ای که بین وزارت بهداشت و آموزش و پرورش امضا شده است، می‌گوید: «در نشست مشترکی با حضور نمایندگان اداره کنترل ایدز، دفتر آموزش ارتقای سلامت وزارت بهداشت و دفتر سلامت و تندرستی وزارت آموزش و پرورش برگزار شد، محورهایی با توجه به استفاده از پتانسیل‌های موجود در مدرسه برای بسترسازی مناسب در مدارس در زمینه پیشگیری با رویکرد آموزش البته به صورت غیرمستقیم برای دانش‌آموزان تعیین شده است.»

طاهری در پاسخ به اینکه منظور از آموزش غیرمستقیم چیست، می‌گوید: «به هرحال ما از لحاظ فرهنگی و عرفی محدودیت‌هایی داریم، اما همین که قرار است برنامه جامعی برای آموزش تدوین شود نشان می‌دهد که فکر باز و خیرخواهانه‌ای در پشت این طرح است. سعی خواهد شد با استفاده از تکنولوژی‌های نوین مثل ایجاد سایت‌های آموزشی، سایت‌های جوان سالم، برگزاری تالارهای گفت‌و‌گو و پاسخ‌دهی به سوالات دانش‌آموزان به سوالات پاسخ داده شود که در تمام این موارد قرار شده کارشناسان در کنار هم محتوای آموزشی را تنظیم کنند تا بتوان بر پایه آن به دانش‌آموزان آموزش‌های لازم را داد، اما این موضوع در حال حاضر در حد برنامه‌ریزی است و نیاز به تربیت مربیان آموزشی دارد که بتوانند روش‌های پیشگیری از ایدز و همچنین رفتارهای پرخطر را به دانش‌آموزان به صورت قابل قبول آموزش دهند.»

همه‌چیز حکایت از آن دارد که مسئولان آموزش و پرورش هم دچار تناقض شده‌اند. نه می‌توانند آموزش را تعطیل کنند و نه روش آموزش غیرمستقیم و محدود، پاسخگوی مشکل است. حسن موسوی‌چلک، جامعه‌شناس و مددکار اجتماعی، مقصر مقاومت در برابر آموزش و انتشار عمومی مسائل مربوط به پیشگیری را در بخش نگرشی جامعه هم مسئولان و هم خود خانواده‌ها می‌داند. او می‌گوید: «منفور بودن دو راه عمده انتقال ایدز باعث شده است که سال‌ها مقاومت‌هایی از طرف مسئولان و خانواده‌ها وجود داشته باشد چراکه اغلب این نگرش وجود دارد که آموزش گسترده این مسائل قبح این روابط را می‌ریزد که البته من با این نگرش موافق نیستم. با تمام مقاومت‌هایی که وجود داشت در برنامه سوم استراتژیک ایدز یکی از استراتژی‌ها، آموزش عنوان شده است که فکر می‌کنم این مساله در برنامه چهارم باید به صورت شفاف و جدی‌تر دنبال شود.» با تمام این اوصاف مدرسه به دلایلی همچون آموزش مستمر، دسترسی به گروه هدف به صورت طولانی (12 سال)، ارتباط با خانواده‌ها و حضور حداقل 30 ساله معلمان و مدیران به‌عنوان کادر آموزشی، مناسب‌ترین بستر برای آموزش مسائل پیشگیرانه است.