شوالیه‌های هنرمند!

نشان شوالیه ادبی را نپذیرفت و مراتب سپاسگزاری و احترام خود را به جامعه هنری ایرانی دریافت کننده این نشان، دولت فرانسه و مسوولان، اعلام کرد. اما از سویی دیگر به نکات قابل تاملی همچون بی توجهی مسوولان به هنر و هنرمندان نیز اشاره داشت. اما شوالیه کشور فرانسه با 2 رویکرد هنری و سیاسی اعطا می شود.

هیاهوی بسیاری راجع به دریافت نشان شوالیه در ایران ایجاد شده، نشانی که هم به سیاسیون و هم به جامعه هنری اعطا می شود. نشان سیاسی آن 5 درجه دارد و نشان هنری و ادبی آن شامل 3 درجه می شود؛ شوالیه سیاسی مقام انتهایی نشان ملی لیاقت است و شوالیه ادبی اما در مقام نخست نشان هنری و ادبی کشور فرانسه قرار دارد. نپذیرفتن نشان شوالیه از سوی علیزاده و نقطه نظراتی که وی پیرامون دریافت این نشان داشت اما قابل تامل است، علاقه او به ایران و موسیقی ایرانی زبانزد است و آوازه او به گوش جهانیان رسیده است.

 

حسین علیزاده موسیقیدان و آهنگساز شهیر ایرانی نشان شوالیه را نپذیرفت و در پی این اقدام اما از دولت فرانسه و سفارت آن کشور در ایران تشکر کرد و تاکید کرد به همه کسانی که این نشان را دریافت کرده اند احترام می‌گذارد. همچنین به گفته این آهنگساز نام آشنا در دنیا، وی به دلیل احترامی که به مردم هنرپرور و هنردوست ایران قائل است به نام حسین علیزاده قناعت می کند و تا آخر عمر پیشوند و یا پسوندی به آن نخواهد افزود.

 

اینها در حالی است که چندی پیش و در آبان ماه خبری از سوی رسانه های منتشر شده بود مبنی بر آنکه، استاد حسین علیزاده نشان شوالیه را از سفیر دولت فرانسه در سفارت آن کشور در ایران دریافت می کند. واکنش ها به دریافت آن البته متفاوت بود. پیش تر چنین واکنش هایی به هنگام دریافت نشان فرهنگی فرانسه به محمدرضا شجریان نیز ابراز شده بود.

نشان شوالیه جایزه ای است که برای نخستین بار در سال 1963 توسط ژنرال شارل دوگل نامگذارش شد. این نشان به تمامی نظامیان (فعال و غیرفعال) و شهروندان غیرنظامی اهدا می شود. گفته می شود دولت فرانسه برای تقدیر از هنرمندان و فعالان سیاسی نشان های مختلفی طراحی کرده که هرساله آن را به شهروندانی از کشورهای مختلف اعطا می کند. قدیمی ترین نشان هایی که از سوی این کشور اعطا شده، نشان «لژیون دنور» (Légion d'honneur) است که به دلیل شرایط دشوار، اعطای این نشان، نشان های دیگر تحت عناوین نشان ملی لیاقت و نشان هنر و ادب نیز به آنها اضافه شد.این نشان ها که پایین تر از نشان لژیون دونور است به شهروندان غیرفرانسوی نیز اهدا می شود و در این بین تنها محمدرضا شجریان است که توانسته نشان لژیون دونور را به خود اختصاص دهد.

 

نشان ملی لیاقت که در سال 1963 نامگذاری شد دارای 5 درجه؛ شوالیه، افسر، فرمانده، افسر ارسد و صلیب بزرگ است و به کسانی که دارای دستاورد برجسته ای برای دولت فرانسه باشند، می رسد. نشان فرهنگ و ادب از دیگر نشان هایی است که به هنرمندان در رشته های مختلف هنری از سراسر جهان اعطا می شود و دارای درجات فرمانده، افسر و شوالیه است. گفته می شود این نشان در جهت غنی کردن میراث فرهنگی فرانسه ایجاد شده است.

 

نشان ملی لیاقت دارای 5 درجه شوالیه، افسر، فرمانده، افسر ارشد و صلیب بزرگ است، که به ترتیب در اولویت های 5 تا نخست قرار می گیرند. صلیب بزرگ تاکنون به تعداد محدودی اعطا شده است و گفته می شود این نشان به 67 تا 75 نفر اهدا شده است، نشانی که ظریف تر از سایر نشان هاست و آن را نسبت به سایر مدال ها نمایان کرده است. فرمانده ارشد در مقام دوم ایستاده است. آمارهای حاکی از دریافت این نشان به 314 نفر دارد، این نشان به تمامی پادشاهان و روسای جمهور فرانسه از شخص ناپلئون بناپارت تا سارکوزی و ارولاند اهدا شده است. درجه سوم این نشان ها متعلق به افسر ارشد یا کماندور است که در قالب گردن آویز طراحی شده و به بیش از 3 هزار نفر رسیده است. عباس کیارستمی کارگردان سینمای ایران نشان افسر ارشد را دریافت کرده است. نشان اوفیسیه یا افسر نشانی است که در درجه چهارم ایستاده و به 17 هزار نفر در سراسر جهان اهدا شده است. گفته می شود اصغر فرهادی برنده جایزه اسکار در سال 92 نشان اوفیسه را دریافت کرده است. درجه پنجم این نشان ها نشان شوالیه است که کثرت مدال هایش بیشتر از سایر درجات نامبرده شده است و گفته می شود به بیش از 75 هزارنفر اهدا شده است. بخش وسیعی از دریافت کنندگان نشان شوالیه به نیم قرن اخیر تعلق دارد.

 

تا به امروز، بزرگانی همچون محمود حسابی؛ بنیانگذار فیزیک و مهندسی نوین در ایران، عباس کیارستمی؛ کارگردان سینما، پری صابری؛ کارگردان تئاتر، جلال ستاری؛ اسطوره شناس، محمدعلی سپانلو؛ شاعر، شهرام ناظری و محمدرضا شجریان؛ موسیقیدان، لیلا حاتمی؛ بازیگر سینما، کامبیر درم بخش؛ کاریکاتوریست، این نشان را دریافت کرده اند. نشانی که گفته می شود شامل 5 درجه است.

 

در بخشی از یادداشت حسین علیزاده اینطور آمده است:« اگر سیاهی جنگ و کینه و نابرابری در دنیای قدرت حاکم است، نغمه های عشق در دل مردم جهان فراتر و با قدرتی جاودانه نیز حاکم است. اگر سفیر سیاسی و فرهنگی کشور فرانسه، هدیه ملت با فرهنگ فرانسه را به سینه هنرمندان بزرگ ما نصب می کند، آن را ارج می نهیم و ما نیز ستایش می کنیم ستارگان پر افتخار تاریخ خود را. شاید اگر در دیار ما توجه و درک از هنر والای موسیقی همانطور که نزد مردم است، نزد مسوولان، که باید خدمتگزاران تاریخ و فرهنگ و هنر باشند، می بود، یک هدیه و عنوان غیرخودی این همه انعکاس نداشت. وقتی در فضای هنری نور کافی نباشد، چراغی کوچک خورشید می شود.»

 

پیش تر علی رهبری آهنگساز و رهبر ارکستر در نامه ای از استاد علیزاده درخواست کرده بود که این نشان را دریافت نکند و دلایل خود را اهمیت نام استاد علیزاده عنوان کرده بود. رهبری گفته بود:« برای اینجانب کاملا غیرمنطقی و باور نکردنی‌ست که خواننده‌ای را در ایران «شوالیه آواز ایران» نام می‌برند کمااینکه خود این تیتر در تناقض و کاملا ناخوانا با اصالت موسیقی ایرانی است. در هرصورت نمی‌توانم مجسم کنم که حسین علیزاده که میلیون‌ها ایرانی خالص با جان و دل و درک هنرش بنامش احترام می‌گذارند با دریافت این نشان که از طرف افرادی تقدیم می‌شود که قطعا هنر ایشان را نمی‌شناسند، با نام «شوالیه تار ایران» یاد کنند. این یک توصیه و فقط برای احترام شخص اینجانب به بزرگی نام جناب آقای حسین علیزاده است و اگر ایشان این لقب را هم دریافت کنند خدمتشان صمیمانه تبریک می‌گویم.»