8 پیامد توافق احتمالی ایران و ۱+۵ برای جهان

مصطفی انتظاری هروی در جام جم نوشت:

مذاکرات هسته‌ای وین در حالی به‌عنوان آخرین دور از این گفت‌وگوها در چارچوب طرح اقدام مشترک ژنو در حال برگزاری است که ایران و 1+5 تلاش‌های خود را برای دستیابی به توافقی جامع در رابطه با این پرونده افزایش داده‌اند.

 

هرچند تاکنون بارها گفته شده که این مذاکرات فقط درباره پرونده هسته ای کشورمان بوده و دیگر حوزه هایی را که ایران با کشورهای عضو 1+5 دارای اختلاف نظر است دربر نمی گیرد، ولی کم نیستند تحلیلگرانی که تاکید می کنند پیامدهای امضای توافق احتمالی میان دوطرف، محدود به مساله هسته ای نمانده و سطح اثرگذاری آن، گستره ای از مسائل بین المللی را به طور مستقیم یا غیرمستقیم تحت تاثیر خود قرار می دهد.

هرچند با توجه به این که هنوز دو طرف در هتل کوبورگ وین درحال مذاکره بوده و روشن نیست بتوانند تا پایان امروز به توافقی هسته ای دست یابند، ولی با توجه به سابقه یک ساله این گفت وگوها، می توان تاثیر این مذاکرات بر بسیاری از بحران ها و مسائل جهانی را مرور کرد تا از این زاویه اهمیت توافق احتمالی بیش از پیش قابل درک باشد.

1ـ اعتماد به نفس غیرمتعهدها: اولین تاثیر توافق احتمالی در جریان مذاکرات، افزایش اعتماد به نفس غیرمتعهدها و نشان دادن این نکته به کشورهای مستقل از قدرت های جهانی است که می توان بدون وابستگی، به سطح بالایی از تکنولوژی و توانمندی علمی دست یافت و بی هراس از فشارهای خارجی، از حقوق خود دفاع کرد. همان طور که ملی شدن صنعت نفت ایران در دهه 50 میلادی، الگویی برای دیگر کشورهای نفت خیز برای رهایی از نفوذ کشورهای غربی شد، اکنون پذیرش حق غنی سازی ایران از سوی غرب نیز می تواند الگویی برای پیشرفت های آینده کشورهای غیرمتعهد باشد.

2ـ رشد اقتصاد جهانی: در حالی که اقتصاد جهانی دچار رکودی کم سابقه است، تحریم های اعمال شده علیه تهران باعث افزایش فشارهای اقتصادی بر بسیاری از کشورها شده و بنابراین لغو این تحریم ها در توافق احتمالی، می تواند به رشد اقتصادی کشورها کمک کند. به گفته مقامات کشورمان، از همین حالا که هنوز این توافق به امضا نرسیده، بسیاری از سرمایه گذاران خارجی قراردادهای تجاری خود برای ورود به بازار ایران را آماده کرده و بنابراین کاستن از فشار اقتصادی بر ایران، رشد اقتصاد جهانی را شتاب خواهد بخشید.

3ـ مهار بحران خاورمیانه: توافق ایران و 1+5 می تواند به افزایش نقش تهران در منطقه و در نتیجه کاهش حجم رقابت های منطقه ای که باعث سوءاستفاده گروه های تروریستی شده، منتهی شود. همان طور که مقامات آمریکایی در نامه نگاری هایشان نیز نشان داده اند، خواهان ایفای نقش بیشتر تهران در بازگرداندن ثبات به خاورمیانه هستند و این همان پیامد غیرمستقیم امضای توافقی است که می تواند با کاستن از فشار بر ایران، منطقه را از التهابات کنونی بیرون آورد و به حل منازعات موجود در لبنان، سوریه، یمن، بحرین، عراق و... کمک کند. هرچند تا به حال ایران نقش مثبتی در آرامش منطقه داشته اما ناگفته پیداست که کوشش برای تحریم و انزوای کشورمان در سال های گذشته، منطقه را درگیر ناملایمات بیشتری کرده که شاید توافق وین بتواند جبران کننده آن باشد.

4ـ بازار نفت در انتظار توافق هسته ای: افزون بر این، توافق احتمالی در وین، می تواند ثبات را به بازار نفت بازگرداند. تاکنون به دلیل تحریم ایران، برخی کشورها در بازار نفت یکه تازی کرده و برای همین هم حالا نگران امضای توافق هسته ای هستند. با وجود این حل مساله هسته ای می تواند آرام آرام جایگاه ایران را به عنوان یک عامل تعدیل کننده بازار احیا کند.

5ـ نقش ایران در کاهش بحران روابط شرق و غرب: روابط مسکو و غرب اکنون در بدترین شرایط از زمان فروپاشی شوروی قرار دارد. بحران اوکراین و تحریم روسیه، شکاف شرق و غرب را به گونه ای نگران کننده عمیق کرده و در چنین شرایطی قرار گرفتن روسیه و آمریکا در کنار هم در جریان مذاکرات هسته ای، می تواند به رفع این بحران کمک کرده و امضای توافق، جایگاه تعدیل کننده ایران را ارتقا داده و امید به همکاری بیشتر مسکو با واشنگتن و متحدان اروپایی اش را بیشتر می کند.

6ـ کاهش دغدغه های اروپا از بابت بحران انرژی: اختلافات روسیه و اروپا، غربی ها را نگران وابستگی به انرژی روسیه کرده و به همین دلیل سال هاست که با فرارسیدن فصل سرما، غربی ها تلاش می کنند از تشدید اختلاف با مسکو بکاهند. با این همه امضای توافق هسته ای، می تواند در بلندمدت، زمینه لازم برای صادرات انرژی از ایران به اروپا را فراهم آورده و نگرانی اروپا از وابستگی به روسیه را کاهش دهد.

7ـ معادلات سیاست داخلی غرب، تابع توافق وین: توافق احتمالی ایران و 1+5 می تواند به طور غیرمستقیم بر مناسبات داخلی کشورهای اروپایی و آمریکا تاثیر گذاشته و به طور مشخص، در انتخابات آینده ریاست جمهوری آمریکا، دموکرات ها را در موقعیتی بهتر از آنچه هست قرار داده و توافق با ایران را تبدیل به برگ برنده نامزد دموکرات ها کند. در کل، توافق هسته ای موضع تندروها و لابی های جنگ طلب در کشورهای مختلف را تضعیف کرده و اعتباری دوباره به هواداران دیپلماسی برای کاهش منازعات بین المللی خواهد بخشید.

8ـ انزوا، فرجام توافق برای تل آویو: یکی از لابی های جنگ طلبی که سال هاست نفع خود را در برافروخته شدن شعله های یک جنگ جدید در خاورمیانه می بیند، لابی صهیونیستی است؛ همان گروه فشاری که در یک سال گذشته بیشترین حد از انزوا و فشار سیاسی را تحمل کرده و می داند امضای توافق هسته ای در وین، فشار بر تل آویو را افزایش داده و به طور غیرمستقیم بر مذاکرات صلح با فلسطین اثرگذار است. صهیونیست ها که توافق ایران و 1+5 را «توافق بد» می خوانند، حالا باید منتظر پیامدهای امضای چنین توافقی باشند.

با نگاهی کوتاه به این گستره وسیع اثرگذاری توافق احتمالی میان ایران و 1+5 می توان دریافت که چگونه قدرت ایران، باعث شده تا یک پرونده معطوف به کشورمان، کشورهای مختلف را متاثر از خود کرده و بر پرونده های مختلفی در حوزه های اقتصاد و سیاست بین الملل اثرگذار باشد. با وجود این که تهران بارها معامله بر سر برنامه هسته ای خود و ارتباط دادن آن با هریک از این پرونده ها را رد کرده، اما تحلیلگران می دانند که امضای توافق هسته ای، محدود به ایران و 1+5 نمانده و بسیاری از کشورهای دیگر را متاثر خواهد کرد؛ همان کشورهایی که طی یک دهه گذشته نقش مثبت یا منفی در حل و فصل پرونده هسته ای کشورمان ایفا کرده اند.