چرا غربی‌ها به داعش می‌پیوندند؟
مهدی ملک‌محمد . روانشناس در یادداشتی در روزنامه شرق نوشت:
شاید اخبار مربوط به داعش از جمله گردن‌زدن‌ها و اعدام‌های دسته‌جمعی برای آنان که با این گروه اندک آشنایی‌ای دارند، عجیب نباشد، اما قطعا خبر گرویدن انسان‌هایی از آن سوی آب‌ها و به‌خصوص کشورهای غربی برای بسیاری از افراد عجیب به نظر می‌رسد و این سوال را به ذهن متبادر می‌کند که بشر امروز را چه شده است که وحشیگری و جنایت برایش جذاب به نظر می‌رسد و از هزاران‌کیلومتر دورتر خود را شتابان به منطقه آشوب‌زده عراق و سوریه می‌رساند تا سهمی در جنایت داشته باشد. به این سوال، روانشناسان و جامعه‌شناسان پاسخ داده‌اند که می‌خواهیم در این مطلب به یافته‌های روانشناسان اشاره کنیم. موقعی که آندره پولین، یک شهروند کانادایی که به‌تازگی به دین اسلام گرویده بود، نخستین‌بار، در سال۲۰۱۳میلادی فیلمی از خود را در یوتیوب منتشر کرد، ضمن اعلام حضور خود در سوریه گفت خانواده‌اش نمی‌دانند چرا او برای جنگ با نیروهای بشار اسد به دیگر جهادی‌ها پیوسته است. او در پیام ویدیویی‌اش در یوتیوب گفت که «خداوند او را به سوریه کشانده است.» پولین تنها یکی از افرادی است که از کشورهای غربی به داعش پیوسته است؛ گروهی که میلیون‌هادلار از حامیان خود کسب کرده و طرفداران زیادی را مانند پولین متعهد به وفاداری به خود کرده است. اما چگونه داعش توانسته این افراد را به خود جلب کند؟ آیا گردن‌زدن و اعدام‌های دسته‌جمعی کار مشتی دیوانه است؟ جان هورگان، روانشناس و استاد مرکز مطالعه تروریسم و امنیت ماساچوست می‌گوید: «ما تمایل داریم فکر کنیم آنها احمق و دیوانه هستند. به این دلیل که ما فرض می‌کنیم آنچه تروریست‌ها انجام می‌دهند، می‌تواند با آسیب‌شناسی روانی این افراد تبیین شود، اما تلاش برای تبیین تروریسم از طریق بیماری روانی، گمراه‌کننده است.»گردن‌زدن شهروندان آمریکایی و انگلیسی موجی از خشم در شبکه‌های اجتماعی و رهبران غربی را علیه وحشیگری گروه داعش برانگیخت. اما در همین زمان اخباری منتشر شد که می‌گفت هزاران‌مرد جوان از شهرهایی مانند لندن و مینسوتا خانه‌هایشان را برای پیوستن به این گروه ترک کرده‌اند.
هورگان یکی از چندروانشناسی است که در آمریکا ذهن و مغز تروریست‌ها را مطالعه می‌کند. او می‌گوید در بیش از 20سال تحقیق درباره این موضوع، هرگز پیامی از یک عضو گروه تروریستی را ندیده که بگوید برای پیوستن به گروه تروریستی وادار شده است. پولین در پیام ویدیویی‌اش که داعش نیز اخیرا از آن در یک ویدیو تبلیغی استفاده کرده است، توصیف کرده که چرا به این گروه تروریستی پیوسته است. او می‌گوید: «قبل از اینکه من به سوریه بیایم، پول، خانواده و دوستان خوبی داشتم. تمایلی به هرج‌ومرج‌طلبی نداشتم یا اینکه تمایلی نداشتم که جهان را نابود کنم و کسی را بکشم. من یک شخص عادی بودم.»پولین کسی است که بعدا خودش را ابومسلم می‌نامد. او در این پیام می‌گوید: «ما به مهندس، دکتر و متخصص نیاز داریم. هرشخصی می‌تواند نقشی در دولت اسلامی ایفا کند.» هورگان در تبیین روانشناختی این پیام پولین می‌گوید: «اغلب اوقات، ما افراطیونی را می‌بینیم که در یک لحظه تصمیم می‌گیرند تروریست شوند، اما پیام پولین این میخ را بر سرمان می‌کوبد که این راهی برای همه است و فقط افراطیون نیستند که تصمیم می‌گیرند تروریست شوند.
این موضوع، رادیکال‌سازی و سربازگیری را برای گروه‌های تروریستی بسیار آسان‌تر می‌کند. این گروه‌ها هرفردی از بیمار روانی سادیستیک تا افراد دارای گرایش‌های بشردوستانه یا دارای انگیزه‌های کمال‌گرایانه را در خود جای می‌دهند.» هورگان یافته‌هایش از بررسی انگیزه‌های جنگجویان خارجی را نیز این‌طور شرح می‌دهد: «تا آنجا که به جنگجویان خارجی داعش مربوط است، انگیزه آنها برای پیوستن به گروه داعش نیاز به تعلق به یک چیز ویژه است. آنها تمایل دارند معنایی را برای زندگی‌شان بیابند. برخی به‌دنبال هیجان و برخی به دنبال رستگاری هستند.» البته به‌گفته ماکس آبراهام، متخصص تروریسم در دانشگاه نورتسترن برای بسیاری از افراد، تنها راه برای اطلاع در مورد داعش از طریق اخبار یا از طریق رسانه‌های اجتماعی است.
برای اعضای داعش، پیوستن به این گروه به معنای ایجاد خلافت اسلامی و رهایی از کفر است. ماه قبل رسانه VICE با چند جنگجوی داعش ارتباط منحصر به فردی برقرار کرد. این رسانه در یک برنامه مستند با کودکان عراقی و سوری مصاحبه کرد که تمایل داشتند بخشی از داعش باشند تا بتوانند کافران را بکشند. هیچ‌کس دقیقا نمی‌داند که داعش چند جنگجو دارد؛ برآوردها بین ۱۰هزار تا 40هزار است. اکثر این جنگجویان از کشورهای منطقه خاورمیانه به‌خصوص عراق و سوریه هستند، اما برآورد می‌شود حدود دوهزارو۳۰۰ نفر از آنها خارجی باشند. داعش اغلب این اعضا را از طریق شبکه‌های اجتماعی به خود جلب کرده است. این میزان رغبت و سربازگیری نشان می‌دهد آنها در شبکه‌های اجتماعی بسیار ماهر هستند که توانسته‌اند به ناراضیان جهان دست یابند. گروه‌های سنتی تروریستی مانند القاعده در فرآیند سربازگیری اینگونه عمل نمی‌کردند. اعضای القاعده تحت رهبری اسامه بن‌لادن، از جوامع خاصی به استخدام این گروه درآمدند. آنها سپس در مدارس بدنام آموزش داده شدند و افراطی شدند و بعد با یک مربی همکاری و سرانجام در رده‌های سازمانی مختلف این گروه کار کردند. اما امروزه، سازمان‌های تروریستی مانند داعش برای استخدام‌هایشان به شدت به توییتر و فیس‌بوک وابسته هستند. آبراهام می‌گوید: «بیشتر تحقیقات در مورد تروریسم نشان می‌دهد آنهایی که به گروه‌های تروریستی مانند داعش پیوسته‌اند افراد عادی‌ای هستند که معمولا اعضای جدید یک دین هستند.» به‌هرحال آنچه مشهود است این است که بسیاری چیزها وجود دارد که ما در مورد داعش نمی‌دانیم. ما تنها پایان فرآیند رادیکال‌سازی مانند گردن‌زدن‌ها و اعدام‌های دسته‌جمعی را می‌بینیم. این احکام از دل یک فرآیند طولانی بیرون می‌آید. اما ما این فرآیند تدریجی رادیکال‌سازی یا تعامل بین رهبران این گروه‌ها و پیروان آنها را نمی‌بینیم؛ این فرآیند به شدت به منطقه‌ای که جنگجویان از آن بیرون می‌آیند و نحوه ورودشان به گروه‌های تروریستی وابسته است. اکنون که ائتلافی بین‌المللی با حضور کشورهای غربی و حامیان آنها در منطقه خاورمیانه شکل گرفته سوال روانشناسان این است: آیا مساله داعش با سرکوب نظامی حل می‌شود و این گروه از بین می‌رود؟ یافته‌های روانشناسان پاسخی متفاوت از سرکوب نظامی را به این سوال می‌دهد. هورگان، روانشناس متخصص مطالعات تروریسم می‌گوید: «ما باید برای کنترل ریشه‌های استخدام‌های داعش مبارزه کنیم. این مهم است که به گزارشات افرادی که سرخورده شده‌اند و در نتیجه به داعش پیوسته‌اند، توجه کنیم. این برای پیشگیری از گرایش نسل بعدی به این گروه کلیدی است.»
منبع: روزنامه شرق
نظر شما