«رجل سیاسی» کیست؟
«رجل سیاسی» عبارتی است که از سال ۵۸ و پس از به تصویب رسیدن قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران وارد ادبیات سیاسی کشور شد؛ عبارتی که تقریباً هر چهار سال و پیش از برگزاری انتخابات‌های ریاست جمهوری سر زبان‌ها می‌افتد و بر اساس قانون اساسی و همچنین قانون انتخابات ریاست جمهوری اسلامی ایران یکی از شروط داوطلبان کاندیداتوری این انتخاب محسوب می‌شود و بسیاری تلاش می‌کنند تا با تفسیر این عبارت، خود را از مصادیق آن معرفی کنند؛ تلاشی که گاهی نافرجام می‌ماند و گاهی نیز به فرجام می‌رسد.
به گزارش صدای ایران از ایسنا، بر اساس ماده ۳۵ قانون انتخابات ریاست جمهوری اسلامی ایران مصوب ۱۳۶۴/۰۴/۰۵ مجلس شورای اسلامی انتخاب شوندگان این انتخابات هنگام ثبت نام باید دارای ۶ شرط «از رجال مذهبی، سیاسی»، «ایرانی‌الاصل»، «تابعیت کشور جمهوری اسلامی ایران»، «مدیر و مدبر»، «دارای حسن سابقه و امانت و تقوی» و «مؤمن و معتقد به مبانی جمهوری اسلامی ایران و مذهب رسمی کشور» باشند؛ دو مورد از این شروط، اما یک ویژگی مشترک دارند و آن اینکه قابل تفسیر هستند. البته این تفسیر پذیری تا سال ۹۶ ادامه داشت و پس از آن با تدبیر رهبری انقلاب برطرف شد.
رهبر انقلاب اسلامی در یکی از بند‌های سیاست‌های کلی «انتخابات» ابلاغی ۲۴ مهرماه ۱۳۹۵ «تعریف و اعلام معیار‌ها و شرایط لازم برای تشخیص رجل سیاسی، مذهبی و مدیر و مدبر بودن نامزد‌های ریاست جمهوری» را بر عهده شورای نگهبان قرار دادند و شورای نگهبان نیز در اجرای این سیاست‌ها، معیار‌ها و شرایط لازم برای تشخیص رجل سیاسی، مذهبی و مدیر و مدبر بودن نامزد‌های ریاست جمهوری را تعریف کرد. شورای نگهبان در جلسه مورخ ۱۳۹۶/۱۰/۲۰ خود، در اجرای جزء ۵ بند ۱۰ سیاست‌های کلی انتخابات ابلاغی از جانب مقام معظم رهبری و با عنایت به بند ۹ اصول ۱۱۰ و ۱۱۵ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، تعاریف، معیار‌ها و شرایط مذکور را به تصویب رساند.
آنچه در ادامه می‌آید تعریف، معیار‌ها و شرایط لازم برای تشخیص رجل سیاسی، مذهبی و مدیر و مدبر بودن نامزد‌های ریاست جمهوری از نظر شورای نگهبان است:
«ماده ۱- تعاریف رجل سیاسی مذهبی و مدیر و مدبر بودن نامزد‌های ریاست جمهوری عبارتند از:
۱- رجال مذهبی، رجالی هستند که آگاهی لازم به دین اسلام و مذهب تشیع داشته و تدین و تقیدشان به انجام شعایر و مناسک دینی در زندگی فردی و اجتماعی از برجستگی ویژه‌ای برخوردار باشد، به گونه‌ای که در میان مردم به این خصوصیت، شناخته و مشهور باشند.
۲- رجال سیاسی، رجالی هستند که قدرت تحلیل و درک آنها از مسائل و پدیده‌های سیاسی به جهت آگاهی عمیق‌شان از مسائل سیاسی - اجتماعی اعم از داخلی و بین‌المللی و حضورشان در صحنه‌های سیاسی به نحوی باشد که همواره مصالح نظام اسلامی و معیار‌های اصیل انقلابی در عملکرد آنها لحاظ شده باشد؛ به گونه‌ای که در میان مردم به این خصوصیت، شناخته و مشهور باشند.
۳- مدیر، شخصی است برخوردار از شایستگی‌های ذاتی و اکتسابی لازم از نظر دانش و مهارت، شخصیت و نگرش‌های فردی و تجربه که توانایی شناخت و استفاده بهینه از منابع انسانی و مادی در کشور را با رعایت حداکثر بهره‌وری و در راستای مأموریت، رسالت و اهداف کلان نظام و ارزش‌های حاکم بر جامعه داراست و سوابق او حاکی از موفقیت وی در صحنه‌های مدیریتی کلان باشد.
۴- مدبر، شخصی است که از توانایی پیش بینی و عاقبت اندیشی نسبت به امور، مبتنی بر عقلانیت و دانش صحیح برای اداره امور کشور برخوردار باشد و در بحران‌ها قدرت حل مشکلات و برون رفت از آنها را به نحو شایسته داشته باشد.
ماده ۲- شرایط و معیار‌های لازم جهت تشخیص رجل سیاسی مذهبی و مدیر و مدبر بودن نامزد‌های ریاست جمهوری عبارتند از:
۱- سوابق کافی و قابل ارزیابی در فعالیت‌های مذهبی و سیاسی از قبیل مکتوبات، سخنرانی‌ها و اعلام مواضع
۲- سوابق کافی و قابل ارزیابی در تصدی برخی مسئولیت‌ها و مدیریت‌های کلان
۳- سلامت و توانایی لازم جهت ایفای مسئولیت‌های ریاست جمهوری
۴- سن متناسب با انجام مسئولیت‌های ریاست جمهوری
۵- صلاحیت علمی لازم جهت ایفای وظایف ریاست جمهوری
۶- ارائه برنامه‌ها و خط مشی‌های اجرایی در چارچوب صلاحیت و اختیارات قوه مجریه مبتنی بر اسناد بالادستی از جمله قانون اساسی و سیاست‌های کلی نظام
۷- معرفی مشاوران جهت تشریح برنامه‌ها و توان مدیریتی و برنامه‌ها
۸- عدم محرومیت از حقوق اجتماعی و فقدان سابقه محکومیت کیفری موثر
۹- عدم محکومیت قطعی کیفری به جرایم اقتصادی از جمله کلاهبرداری، رشا و ارتشا، اختلاس، تبانی در معاملات دولتی، پول‌شویی، اخلال در نظام اقتصادی کشور
۱۰- وابسته نبودن به گروه‌های غیرقانونی و عدم محکومیت به اقدام علیه جمهوری اسلامی ایران و فقدان سوابق سوء امنیتی از جمله در فتنه سال ۱۳۸۸،
۱۱- عدم وابستگی به رژیم گذشته و مؤثر نبودن در تحکیم آن
تبصره (۱) - داوطلبان موظفند مدارک مثبته جهت احراز شرایط را هنگام ثبت نام ارائه نمایند.
تبصره (۲) - موارد مذکور در ماده (۲)، اماره‌ای مبنی بر شناسایی اولیه توانایی و شایستگی داوطلبان در مرحله ثبت نام بوده و اعتراض داوطلبان نسبت به عدم ثبت نام آنان، در شورای نگهبان مورد رسیدگی قرار خواهد گرفت.
تبصره (۳) - شورای نگهبان می‌تواند به منظور احراز شرایط داوطلبان ریاست جمهوری ضمن استعلام از مراجع ذی‌صلاح، اقدام به تحقیقات مورد نیاز و بررسی‌های مستقل نماید.»
با توجه به برگزاری زودهنگام انتخابات چهاردهمین دوره ریاست جمهوری در تاریخ ۸ تیر به دلیل به شهادت رسیدن آیت الله سید ابراهیم رئیسی رئیس جمهوری در پی سانحه سقوط بالگرد و همچنین آغاز مهلت ثبت نام داوطلبان کاندیداتوری این انتخابات از روز پنچشنبه هفته جاری (۱۰ تا ۱۴ خرداد)، پیش بینی‌هایی از سوی برخی از فعالان سیاسی درخصوص اعلام کاندیداتوری شخصیت‌های متعددی مطرح می‌شود و گاهی نام افرادی عنوان می‌شود که اطلاق عنوان «رجل سیاسی» به او حتی از سوی افراد غیر کارشناس نیز دور از ذهن است.
بر همین اساس با توجه به فرصت اندک باقی مانده تا روز برگزاری انتخابات زود هنگام و جلوگیری از اتلاف وقت دستگاه‌های مجری و ناظر انتخابات بهتر است که همه کسانی که قصدی برای اعلام کاندیداتوری انتخابات پیش رو را دارند، در ابتدا به آنچه که شورای نگهبان از دو شرط داوطلبان کاندیداتوری انتخابات ریاست جمهوری یعنی دارا بودن ویژگی‌های «رجال مذهبی، سیاسی» و «مدیر و مدبر» تعریف کرده است نیم نگاهی کنند و در صورتی که خود را واجد این شروط می‌دانند، پا به عرصه انتخابات بگذارند.