چرا زلزله در زمستان بیشتر اتفاق می افتد؟

صدای ایران- پس از زلزله وحشتناک ۷.۸ ریشتری ترکیه که قربانیان زیادی داشت، شاید این سوال‌ها برای شما پیش آمده باشد که چرا زلزله اتفاق می‌افتد؟ چرا بیشتر زلزله‌ها در شب اتفاق می‌افتند؟ یا آیا بیشتر زلزله‌ها در زمستان اتفاق می‌افتند؟ در اینجا سعی می‌کنیم به این سوال‌ها پاسخ دهیم.


زمین لرزه زمانی اتفاق می‌افتد که دو بلوک زمین (یا دیواره گسل) به طور ناگهانی در کنار یکدیگر می‌لغزند. سطحی که در آن می‌لغزند، گسل یا صفحه گسل نامیده می‌شود. به نقطه‌ای زیر سطح زمین که زلزله در آن شروع می‌شود، هایپوسنتر یا مرکز زلزله، گفته و به مکانی که مستقیماً بالای آن روی سطح زمین قرار دارد، کانون زلزله می‌گویند.


گاهی اوقات زلزله دارای پیش لرزه است؛ زمین لرزه‌های کوچکتری که در همان مکان زلزله بزرگتر بعدی اتفاق می‌افتد. دانشمندان نمی‌توانند بگویند که زلزله ای، پیش لرزه است تا زمانی که زلزله بزرگتر اتفاق بیفتد. بزرگترین و اصلی‌ترین زمین لرزه را شوک اصلی می‌نامند. زلزله‌های اصلی همیشه پس لرزه‌هایی دارند که به دنبال آن می‌آیند. این‌ها زمین لرزه‌های کوچک تری هستند که پس از آن در همان محل زلزله اصلی رخ می‌دهند. بسته به اندازه زلزله اصلی، پس لرزه‌ها می‌توانند هفته ها، ماه‌ها و حتی سال‌ها پس از زلزله اصلی ادامه داشته باشند.



زمین دارای چهار لایه اصلی است: هسته داخلی، هسته خارجی، گوشته و پوسته. پوسته، که بالای گوشته قرار دارد؛ پوست نازکی که سطح سیاره ما را تشکیل می‌دهد.


اما این پوسته، یک تکه نیست و از قطعات زیادی مانند پازلی که سطح زمین را می‌پوشاند تشکیل شده است. نه تنها این، بلکه این قطعات پازل به آرامی حرکت می‌کنند، از کنار یکدیگر می‌لغزند و به یکدیگر برخورد می‌کنند.

صفحات تکتونیکی پوسته زمین که همیشه به آرامی در حال حرکت هستند. زمین لرزه‌ها در امتداد مرز‌های این صفحات متمرکز می‌شوند

این قطعات پازل را صفحات تکتونیک می‌نامیم و لبه‌های صفحات را مرز صفحه می‌نامند. مرز‌های صفحه از گسل‌های زیادی تشکیل شده است و بیشتر زمین لرزه‌ها در سراسر جهان بر روی این گسل‌ها رخ می‌دهند. از آنجایی که لبه‌های صفحات ناهموار هستند، هنگامی که بقیه صفحات به حرکت خود ادامه می‌دهند، لبه‌ها به هم گیر می‌کنند. در نهایت وقتی صفحه به اندازه کافی دور شد، لبه‌های آن روی یکی از گسل‌ها باز می‌شود و زلزله رخ می‌دهد.

آیا زلزله در زمستان بیشتر اتفاق می‌افتد؟

چرا در زمستان زلزله بیشتر است؟ آیا با سرد شدن هوا احتمال وقوع زلزله بیشتر می‌شود؟ شاید این سوال، شما هم باشد. در حقیقت چیزی به نام تاثیر آب و هوایی بر زلزله وجود ندارد. از نظر آماری، توزیع تقریباً برابری از زمین لرزه‌ها در هوای سرد، هوای گرم، هوای بارانی و ... وجود دارد.

زمستان سخت

اگرچه تغییرات بسیار زیاد کم فشار مرتبط با سیستم‌های طوفانی بزرگ، باعث ایجاد دوره‌های لغزش گسل در پوسته زمین می‌شود و همچنین ممکن است در ایجاد برخی زمین لرزه‌های مخرب نقش داشته باشد. با این حال، اعداد کوچک هستند و از نظر آماری معنی دار نیستند.

آیا زلزله بیشتر در شب اتفاق می‌افتد؟

یکی از این پدیده‌هایی که نقش تحریک کننده در وقوع زلزله‌ها دارد اثر جاذبه‌ی گرانشی بین ماه و خورشید است. نقش جاذبه ماه و خورشید در وقوع زلزله از گذشته تا به حال، مورد علاقه‌ی همه‌ی محققین علوم زمین شناسی و توپوگرافی است.

لرزه‌شناسان دریافته‌اند که وقتی ماه به زمین نزدیک‌تر می‌شود و همچنین زمانی که ماه کامل است، تعداد زمین‌لرزه‌ها به طور پیوسته افزایش می‌یابد. دانشمندان همچنین دریافته‌اند که زمین‌لرزه‌های بزرگ زمانی که نزدیکی ماه به زمین با ماه کامل و ماه نو منطبق باشد از نظر تعداد بیشتر رخ می‌دهند.


همچنین نشان داده شده است که بیشتر داده‌های کاتالوگ زلزله‌های جهانی هنگامی که به طور سیستماتیک مورد بررسی قرار می‌گیرند، تغییرات لرزه‌خیزی را با زمان محلی در طول ۲۴ ساعت نشان می‌دهند و مشاهده می‌کنند که وقوع زلزله در طول شب بیشتر از روز است.

تعداد زلزله در طول روز کاهش می‌یابد و در بعدازظهر به حداقل می‌رسد (بین ساعت ۱۵ تا ۱۶) و سپس به طور پیوسته تا نیمه شب افزایش می‌یابد.

آیا زلزله در فصل سرما بیشتر رخ می‌دهد؟

پس از وقوع زلزله 5/9 ریشتری 17 آبان سال 98 در آذربایجان شرقی، این شایعه قوت گرفت که اغلب زلزله‌های رخ داده در ایران در فصل سرد رخ می‌دهند و تجربه زلزله 29 آذر تهران، 21 آبان کرمانشاه و 8 دی بم هم مزید بر علت شد تا این شایعه قوت بگیرد.

بررسی زلزله های بزرگ رخ داده در ایران طی سال های گذشته همگی نشان از ثبت زلزله در ساعات پایانی شب و نیمه های آن دارد اما با وجود تکرار زلزله ها در فصل سرد و در ساعات انتهایی شب، رییس بخش زلزله مرکز تحقیقات وزارت راه‌ و شهرسازی معتقد است ارتباط خاصی بین وقوع زلزله با ساعات مختلف شبانه روز و گرما و سرما وجود ندارد.

وقوع 60 درصد از زلزله ها در نیمه اول سال

علی بیت‌اللهی درباره انتشار برخی موضوعات در فضای مجازی مبنی بر ارتباط وقوع زلزله با سرمای هوا اظهار می‌کند: طبق منطق علمی، رخداد زلزله ارتباطی با فصول سرد و گرم و در طول شب و روز ندارد.

او می‌افزاید: هنگام زلزله شاهد شکست لایه‌های زمین با وسعت 50 کیلومتر هم هستیم بنابراین نمی‌تواند ارتباطی بین وقوع زلزله و سرما و گرما باشد. شاید سرمای هوا در چند متر اول لایه‌های سطحی زمین تاثیرگذار باشد اما در رخداد زلزله لایه‌های زمین با طول کیلومتر بیشتری شکست می‌خورد.

زلزله در کدام فصل بیشتر است؟

رییس بخش زلزله مرکز تحقیقات شهرسازی با اشاره به آمار و ارقام تعداد زلزله‌های بالاتر از 5/5 ریشتر در 40 سال گذشته در ایران می‌گوید: طبق بررسی‌های انجام شده 169 زلزله بیشتر از 5/5 ریشتر در نیمه اول سال که نیمه گرم سال محسوب می‌شود رخ داده همچنین 118 زلزله هم در نیمه دوم سال یا در فصل سرما اتفاق افتاده است.

بیت‌اللهی می‌افزاید: بنابراین این 287 زلزله بیشتر از 5/5 ریشتر رخ داده در 40 سال گذشته 60 درصد آن در نیمه اول سال و 40 درصد آن در نیمه دوم سال بوده است.

وقوع 53 درصد از زلزله ها در روز

او درباره ارتباط وقوع زلزله در ساعات شب یا روز اظهار می‌کند: گزارشی تهیه شده مبنی بر تعداد زلزله‌ها در طول شبانه روز که در این گزارش روز را از ساعت 6:30 صبح تا 18:30 عصر در نظر گرفته‌ایم و آمار نشان می‌دهد 53 درصد وقوع زلزله‌ها در ساعات روز رخ داده و 47 درصد آن مربوط به وقوع زلزله در ساعات شب بوده است.

بررسی آماری زلزله های تهران

زلزله تهران، مهمترین چالش تهران در حیطه مخاطرات طبیعی است. وجود گسله‌های متعدد در حوزه شهری و اطراف تهران، معرف فعال بودن تکتونیکی منطقه است. ظهور گسله‌ها در آبرفت‌های جوان تهران، معرف فعال بودن و جوان بودن گسله‌های گسترده شده در پهنه تهران است.

ارزیابی نقشه‌های متعدد گسله‌های تهران و اطراف آن نشان می‌دهد که فقط داخل شهر تهران نزدیک به 50 گسل اصلی، متوسط و فرعی قرار دارد. در مجاورت محدوده شهری تهران نیز حدود ۱۶ گسله اصلی جانمائی شده است که جملگی اینها دلالت بر فعالیت لرزه‌ای مستمر و احتمال وقوع زمین‌لرزه را دارد، در هر حال، پدیداری این گسیختگی‌های گسلی، بی‌تردید با وقوع زلزله های گاه سترگ تاریخی همراه بوده است.

تعداد زلزله های 15 سال اخیر تهران

از سال 2005 میلادی (بازه زمانی 15 ساله) تا حال حاضر (پائیز 1399)، بر اثر جنبائی و فعالیت گسله‌هائی که نقشه آن‌ها در شکل 1 نشان داده شده است، بالغ بر 1039 زلزله با بزرگی 2/5 و بزرگتر از آن رخ داده است.


نقشه زلزله‌های رخ‌داده در داخل مستطیلی با مرکزیت شهر تهران و به طول 300 (در راستای شرقی – غربی) و عرض 200 کیلومتر (در راستای شمالی – جنوبی) در شکل 2 نشان داده شده است.  از تعداد 1039 زلزله رخ داده، تعداد 3 زمین‌لرزه با بزرگی 5 و بالاتر، تعداد 5 زلزله با بزرگی بین 4/5 تا 5، تعداد 26 زمین لرزه با بزرگی 4/5-4 رخ داده است رخ داده است.