آرايش اصولگرايان براي انتخابات مجلس دهم چگونه خواهد بود؟

اصولگرايان پس از گذشت 475 روز از شكست در انتخابات رياست‌جمهوري و در حالي كه يك سال و نيم به انتخابات مجلس باقي مانده روز گذشته مانور انتخاباتي خود را تحت عنوان همايش وحدت و با سخنراني آيت‌الله مصباح‌يزدي كليد زدند. برگزاري اولين همايش سراسري اصولگرايان در حالي است كه اختلافات راهبردي – تاكتيكي در ميان اضلاع موجود در اين جناح اظهر من الشمس است و اين اختلافات به حدي است كه هيچ يك از نيروهاي اين جناح سياسي دليلي براي لاپوشاني و مخفي كردن اين تضادها و واگرايي‌ها ندارند. اما برگزاري همين مانور انتخاباتي اين سئوال را به اذهان متبادر مي‌كند كه اگر اصولگرايان بتوانند در مجتمع 13 آبان [سفارت سابق امريكا] زير يك سقف به وحدت برسند در انتخابات مجلس دهم و براي مبارزه انتخاباتي هم توانايي رسيدن به وحدت را دارند يا آنكه آيا راستگرايان سياسي ايران در چنين همنشيني‌هايي، بيش از پيش به نامتجانس بودن منظومه‌هاي فكري يكديگر پي برده و بر شكاف‌هاي موجودشان افزوده خواهد شد؟ يا آنكه با آگاهي از موقعيت اجتماعي‌شان، راهبرد جديدي را براي تكرار آرايش مجلس نهم مي‌آزمايند؟

براي پاسخ به اين سوالات بايد سابقه، ماهيت، هويت و ساحت ائتلاف‌هاي اصولگرايان را بررسي كرد. از سوي ديگر آناليز شرايط سازماني-فكري گروه‌هاي اين جناح در يك سال و نيم باقي مانده تا انتخابات جهت تحليل واقع‌بينانه ضرورت غيرقابل انكار است. با نيم‌نگاهي به تركيب حاضر در همايش ديروز اصولگرايان مي‌توان اصولگرايان را به سه گروه تقسيم كرد: تندرو، نواصولگرا و سنتي.

سه گرايش موجود در اردوگاه اصولگرايي به شرح زير است:

1- غير معتدلين: جبهه پايداري، جمعيت ايثارگران، جمعيت رهپويان.

2- نو اصولگرا (ميانه‌رو يا تحول‌خواه): گروه‌هاي وابسته به محسن رضايي، محمدباقر قاليباف و طيف وسيعي از فراكسيون رهروان با ليدري علي لاريجاني.

3- سنتي: جامعتين (جامعه مدرسين حوزه علميه قم، جامعه روحانيت مبارز و حزب موتلفه) .

تبيين و پرده‌برداري از اختلافات ايدئولوژيك، راهبردي، تاكتيكي و تكنيكي ميان هر يك از اين گروه‌ها در اين مقال ميسر نيست اما با واكاوي و بازخواني استراتژي‌هاي انتخاباتي پيشين اين جناح مي‌توان گفت كه چانه زني‌هاي درون گروهي براي اجماع وائتلاف كوتاه‌مدت براي پيروزي (و يا: جدايي پس از پيروزي) همواره در صدر نسخه‌هاي راهبردي سران اين جناح بوده است. اصولگرايان سال 90 و در انتخابات مجلس نهم با برگزيدن همين روش توانستند خلأ كادر رهبري تاثيرگذار و فقدان رقيب سياسي (اصلاح‌طلبان و ميانه روها) را پر كنند و در انتخاباتي يك سويه، اكثريت صندلي‌هاي سبز پارلمان را از آن خود كنند.

اگرچه اصولگرايان در انتخابات قبلي مجلس توانستند تدابير احمدي‌نژاد براي مجلس را خنثي كنند اما خود آنها بهتر از هر كسي مي‌دانند كه با پيروزي حسن روحاني و بهبود فضاي بازيگري سياسي براي اصلاح‌طلبان، روزها و شرايط سخت‌تري را پيش روي خود دارند چرا كه نه حسن روحاني، محمود احمدي‌نژاد است و نه اصلاح‌طلبان امروز، اصلاح‌طلبان آن انتخابات هستند كه تصميم به تحريم انتخابات گرفته باشند. آنها با درك اين مسائل يقينا روند چانه‌زني با يكديگر را ادامه خواهند داد. چانه‌زني‌اي كه بي‌ترديد ميان دوگانه تندروها-سنتي‌ها خواهد بود. البته نواصولگرايان (ميانه‌رو‌ها/ تحول‌خواهان) با وجود گلايه‌هايي كه به كادر رهبري اين جناح (جامعتين) دارند اما هرگز نشانه‌يي از تمايل‌شان براي ائتلاف با تندروها ديده نمي‌شود. بر همين اساس مي‌توان گفت كه نواصولگرايان تحول‌طلب با راهبرد عملگرايي بيشتر به اعتدال گرايان (طيف دولت) و اصولگرايان سنتي احساس قرابت دارند (احتمال ائتلاف ميان اين دو طيف وجود دارد). در اين ميان تندروها با توجه به شكستي كه در انتخابات رياست‌جمهوري داشته‌اند (راي 11 درصدي سعيد جليلي در انتخابات) و اگاهي از علاقه اصولگرايان سنتي و اعتدالگرا (تحول‌خواه) براي رهايي از هزينه‌هاي تحميلي آنان به گفتمان اصولگرايي و خستگي افكار عمومي از مانع تراشي‌هاي اين گروه بر سر راه دولت منتخب مردم مي‌دانند كه موقعيت متزلزلي براي چانه‌زني و تثبيت جايگاه فعلي خود دارند و بر همين اساس دست برتر از آن اصولگرايان اعتدال‌گرا (تحول‌خواه) و پس از آن اصولگرايان سنتي خواهد بود. بر اساس اين موقعيت، تندروهاي اين جناح يقينا در اين چانه‌زني‌ها يا بايد تن به بازي احمدي‌نژادي‌ها بدهند و يا آنكه براي داشتن حمايت ديگر اصولگرايان بايد به آنان ضمانتي براي همسو شدن و ساز مخالف نزدن از اين پس بدهند.

البته در اين ميان زمين بازي تغيير اساسي كرده و به حضور جدي جناح رقيب – يعني اعتداليون و اصلاح‌طلبان – انجاميده است. در انتخابات قبلي مجلس، نيروهاي رقيب در موقعيت فوق‌العاده ضعيفي قرار داشتند و عملا در انتخابات شركت نكردند اما از انتخابات رياست‌جمهوري، توده‌هاي اجتماعي اصلاح‌طلب همچون اصلاح‌طلبان با صندوق راي آشتي كرده و به تحولات انتخاباتي نظر مثبت و معتمدانه دارند. همين آشتي كردن اصلاح‌طلبان با صندوق راي چالشي بزرگ و پر دردسر براي اصولگرايان خواهد بود. بر همين اساس مي‌توان گفت كه اصولگرايان با وجود همه اختلافات مي‌دانند كه حيات گفتمان اصولگرايي و از دست ندادن موقعيت فعلي‌شان در مجلس بايد تن به ائتلاف دهند چرا كه عدم همگرايي و استمرار راهبردي غير واحد مي‌تواند دومين شكست را به آنان تحميل كند. اصولگرايان براي فرار از شكست و استمرار پيروزي خود در انتخابات مجلس اگر بتوانند چانه‌زني موفقي داشته باشند (تعيين سهم هر گرايش و پايبندي به قرارداد درون گروهي) شايد بتوانند ضعف وحدت تشكيلاتي، رهبري واحد و راهبرد يگانه را حل و فصل كنند. البته اضلاع مختلف اين جناح هر چند در اين سال‌ها با يكديگر دچار اختلاف و تضاد بوده‌اند اما سابقه همكاري با يكديگر در انتخابات مجلس را هم داشته‌اند.

به نظر مي‌آيد كه برگزاري همايش ديروز اصولگرايان براي هماهنگي و مشخص كردن مسووليت‌ها جهت رسيدن به يك عقد اخوت موقت (براي پيروزي بر اصلاح‌طلبان واعتدال‌گرايان) برگزار شده و اين اقدام آنان، آغاز يك قرارداد درون گروهي جديد است. بر اساس اين قرارداد هر گرايش اين جناح با توجه به ابزار قدرتي كه در اختيار دارد مسووليتي را بر عهده خواهد داشت؛

1- بسيج پايگاه اجتماعي توسط اصولگرايان غير معتدل

2- تامين هزينه‌هاي انتخاباتي و تعامل با حاكميت توسط سنتي‌ها

3- مديريت مجلس آينده توسط تحول خواهان (نو اصولگرا يا ميانه‌روها)

پر رنگ شدن نقش آيت‌الله مصباح‌يزدي در جناح اصولگرايي در حالي كه شيخ محمد يزدي سكوت كرده آيت‌الله مهدوي كني همچنان در كماست اين فرضيه را تقويت مي‌كند كه محور اساسي چانه‌زني‌هاي يك سال و نيم باقيمانده تا انتخابات مجلس در اين جناح، بر سر تكرار تركيب مجلس نهم خواهد بود. به اين معنا كه اصولگرايان ميانه‌رو و سنتي براي عدم بسته شدن قراردادي ميان احمدي‌نژادي‌ها و تندروها (پايداري، ايثارگران و رهپويان) تن به تقويت موقعيت آيت‌الله مصباح‌يزدي شده‌اند تا نشان دهند كه با تمام توان قصد دارند تا آرايش فعلي مجلس نهم را براي مجلس دهم تكرار كنند. البته اين درحالي خواهد بود كه توافقي ميان اعتدال گرايان-اصلاح‌طلبان با اصولگرايان تحول‌خواه بسته نشود كه مفروض بر رخداد چنين اتفاقي، مي‌توان پيش‌بيني كرد كه صندلي تندروها در مجلس آينده به تعداد انگشتان يك دست نخواهد رسيد و اصولگرايي به نواصولگرايي (عمل‌گرايي) تغيير ماهيت خواهد داد.