آنچه در سفر رئیسی به مسکو اتفاق افتاد

سمیرا اقدسی-به گزارش صدای ایران کیریل سمنوف در «المانیتور» نوشت: ابراهیم رئیسی رئیس جمهوری ایران به مسکو سفر کرد و با ولادیمیر پوتین همتای روس خود دیدار و گفت و گو کرد.

رئیس جمهوری ایران گفت: ما می خواهیم روابط ما با روسیه قوی و همه جانبه باشد، این روابط کوتاه مدت یا موضعی نیست، بلکه دائمی و راهبردی خواهد بود. وی همچنین از همتای روسی خود برای تسهیل ورود تهران به سازمان همکاری شانگهای تشکر کرد.

رئیسی همچنین به تجربه بسیار خوب از همکاری ایران و روسیه در سوریه در مبارزه با تروریسم اشاره کرد. وی گفت: این تجربه می تواند پیش نیازهایی را برای گسترش و استفاده در سایر حوزه ها فراهم کند. وی افزود: در شرایط کنونی می‌توان در زمینه‌های اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، علمی، فناوری، دفاعی و نظامی و همچنین در مسائل امنیتی و فضایی همکاری‌ها را توسعه داد.

پوتین به نوبه خود - در کنار سایر موضوعات - به وضعیت افغانستان اشاره کرد. او گفت «اکنون،هم شما و هم ما نگران وضعیتی هستیم که در افغانستان بوجود آمده است. من می خواهم همه این مسائل را با شما در میان بگذارم تا موضع شما را در قبال این مشکل بدانم.»

برخلاف انتظارات و برخی اظهارات پیش از سفر رئیس جمهوری ایران به روسیه، سفر رئیسی نتوانست به موفقیت بزرگی دست یابد و بعید است روابط دو کشور را به سطح کیفی جدیدی برساند. دو طرف به ویژه برای تقویت روابط تجاری و اقتصادی فعال بوده اند، اگرچه ممکن است انگیزه بیشتری به توسعه بعد نظامی-سیاسی تعامل داده شود.

ایران ماه گذشته اعلام کرد که به نهایی کردن توافقنامه 20 ساله همکاری راهبردی با روسیه نزدیک شده است، اما به نظر می رسد تاکنون طرفین نتوانسته اند بر سر شرایط آن به توافق برسند. رئیس جمهور ایران پیش نویس جدید توافق را به مسکو آورد و برای بررسی به پوتین ارائه کرد. اگر این نسخه در نهایت رد شود، می تواند ناامیدی جدیدی برای تهران به بار آورد که در تلاش برای انعقاد قراردادهای همکاری بلندمدت با همه کشورهای دوست است.

وی گفت: ما سند همکاری راهبردی بین دو کشور را به همکاران روسی خود تحویل دادیم که می تواند چشم انداز حداقل 20 سال را تعیین کند.

به گفته رئیس‌جمهور ایران، «سطح کنونی روابط تجاری و اقتصادی [ایران و روسیه] رضایت‌بخش نیست. ما می توانیم سطح همکاری های تجاری و اقتصادی خود را چندین برابر افزایش دهیم.»

این توافق می تواند روابط تجاری و اقتصادی روسیه و ایران را که با مرحله ای از رکود طولانی مدت مواجه شده است، احیا کند. میزان "رکورد" تجارت بین دو کشور بالغ بر 3.3 میلیارد دلار است که به سختی باید یک موفقیت بزرگ در نظر گرفته شود. برای مقایسه، تجارت بین روسیه و ترکیه سالانه حدود 22 تا 25 میلیارد دلار است.

علاوه بر این، تهران هنوز بدهی های خود را برای ساخت نیروگاه اتمی بوشهر توسط شرکت دولتی روس اتم روسیه، پرداخت نکرده است. تحریم های آمریکا همچنین مانع از توسعه روابط تجاری و اقتصادی دوجانبه می شود. راه آهن روسیه، یکی دیگر از نهادهای دولتی، اجرای پروژه های خود در ایران را در آوریل 2020 به دلیل ترس از تحریم های آمریکا متوقف کرد. این تصمیم به نوبه خود تأثیر منفی بر اجرای برنامه های دیگر در چارچوب ابتکار روسیه و ایران برای ایجاد کریدور حمل و نقل شمال-جنوب دارد.

همچنین شایعات مبنی بر انعقاد توافقنامه همکاری های نظامی-فنی برای خرید تجهیزات نظامی روسیه از سوی ایران به ارزش مجموعاً 10 میلیارد دلار از جمله سامانه های پدافند هوایی اس-400 و جنگنده های سوخو-35 محقق نشد.

با این حال، این بدان معنا نیست که چنین توافقی در آینده نزدیک ظاهر نخواهد شد. یک تحلیلگر نظامی روسی که خواست نامش فاش نشود، با المانیتور گفت که مبلغ واقعی قراردادهای تامین تسلیحات روسی به ایران می تواند اندکی از 2 میلیارد دلار فراتر رود که دقیقاً همان مبلغی است که مسکو آماده است به عنوان وام به تهران که اکنون فاقد پول نقد است، بدهد.

با این حال، یکی از اقدامات نظامی-سیاسی که باید به سفر رئیسی از مسکو اهمیت دهد، مانور دریایی مشترک برنامه‌ریزی‌شده بین روسیه، چین و ایران در اقیانوس هند است.

علاوه بر این، حوثی های یمن، مسئولیت حمله به تأسیسات زیرساخت نفتی در ابوظبی را در آستانه سفر رئیسی به مسکو بر عهده گرفتند. تحولاتی از این دست باعث می شود فوریت ابتکارات روسیه در رابطه با تشکیل یک سیستم امنیتی مشترک در خلیج فارس و تشکیل کنفرانس مربوطه بیشتر مشخص می شود.

سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه در شب پیش از سفر رئیسی به مسکو گفت: این کنفرانس، ایرانیان و اعراب را دور هم جمع کند، جایی که ایران موضوع بحث نیست و هر طرف نگرانی های خود را روی میز بگذارد. بحث بر سر موشک هایی ست که نه تنها ایران در اختیار دارد، بلکه اعراب نیز در حال تولیدش هستند. نگرانی در مورد یمن، سوریه، عراق و بسیاری از نقاط دیگر که به هر نحوی باعث اختلاف بین کشورهای دیگر می شود [باید در کنفرانس مورد بحث قرار گیرد]. این بحث ماست.»

پوتین و رئیسی همچنین درباره مسائل مربوط به برنامه هسته ای ایران گفتگو کردند.

همانطور که پوتین بیان کرد، برای مسکو مهم است که موضع تهران در مورد احیای برجام را بداند.

تهران احتمالاً می‌خواهد در این زمینه از مسکو حمایت بیشتری دریافت کند، اما رویکرد روسیه تاکنون کاملاً متعادل به نظر می‌رسد. بر اساس اظهارات لاوروف، "پیشرفت واقعی" در گفت و گوها وجود دارد، به ویژه، تمایل ایران و ایالات متحده برای "به رسمیت شناختن نگرانی های خاص" هر دو کشور و درک این موضوع که چگونه می توان به آنها پرداخت.

نیکیتا اسماگین، خبرنگار «تاس» در ایران و کارشناس «شورای روسیه در امور بین‌الملل»، به المانیتور گفت: «ما نباید تعامل موفق مداوم بین دو کشور در سوریه را فراموش کنیم، علی‌رغم اینکه پیشتر اعتقاد بر این بود که تهران و مسکو در خاورمیانه نیروهای ناسازگاری هستند و روزهای این همکاری به پایان رسیده است. در مجموع، طرفین به رویکردی دست یافته اند که در آن امکان تمرکز بر منافع همزمان و ایجاد همکاری سیستماتیک وجود داشته باشد. راه حل های پیشرفت کم است، اما کار آهسته و پر زحمت به ما امکان می دهد به نتایج جدیدی برسیم. و در همین راستا است که باید به سفر فعلی رئیسی به روسیه نگاه کرد.»