استکبار به‌دنبال جان‌بخشی به عناصر تکفیری داعش
به گزارش صدای ایران، سعید شهرابی فراهانی کارشناس مسائل سیاسی در یادداشتی نوشت: داعش یا به عبارتی دولت اسلامی در عراق و شام نام گروهی مسلح است که به دلیل داشتن اندیشه‌های سلفی و جهادی، گروه تروریستی توصیف می‌شود.
هدف از تشکیل آن باصطلاح باز گرداندن خلافت اسلامی و اجرای شریعت است و عراق و شام را جایگاهی برای عملیات خود برگزیده است. این گروه تروریستی اکنون در عراق به اقدامات جنایتکارانه خود دست می‌زنند.
پیشینه داعش
سازمان «دولت اسلامی در عراق و شام» (داعش) که به عنوان یکی از رادیکال‌ترین گروه‌های افراطی در منطقه خاورمیانه شناخته شده است، تندروتر از هسته اولیه خود که همان گروه القاعده یا به روایتی نسل دوم القاعده می‌باشد، در حال فعالیت است.
«دولت اسلامی در عراق و شام» در سال ۲۰۱۳ از ادغام دو گروه «جبهة النصرة» و «دولت اسلامی در عراق» به وجود آمد. «دولت اسلامی در عراق» از گروه‌های مسلح عراق در اکتبر ۲۰۰۶ تشکیل شد و «ابو عمر البغدادی» اولین رهبر این گروه بود که مسئولیت بسیاری از حمله‌های تروریستی از آن سال به بعد را بر عهده گرفت.
ابو عمرالبغدادی در سال ۲۰۱۰ کشته شد. ابوبکر البغدادی جانشین وی شد. فعالیت گروه در زمان ابوبکر گسترش یافت و از زمان جنگ داخلی سوریه عناصر «دولت اسلامی در عراق» نیز در آنجا فعال شدند.
در سوریه از اواخر سال ۲۰۱۱ «جبهة النصره لاهل الشام» تشکیل شد که شاخه «دولت اسلامی عراق» به شمار می‌رفت. ابوبکر البغدادی در سال ۲۰۱۳ ادغام «دولت اسلامی در عراق» و «جبهة النصره» را اعلام کرد که در نتیجه «داعش» به وجود آمد. در اواخر سال ۲۰۱۳ و اوائل ۲۰۱۶ «داعش» توانست وارد فلوجه در عراق شود.
ساختار داعش
تعداد نظامیان داعش حدود ۶ هزار نفر برآورد می‌شود. رنگ رسمی داعش هم به مانند شبکه القاعده، سیاه است. رنگ ساختمان‌ها، خودرو‌ها و پرچم آن‌ها نیز سیاه است. «هیات‌های شرعی» بخش دیگری از ساختار دولت داعش است که وظیفه ارشاد، تبلیغ و پیگیری فعالیت‌های رسانه‌ای و شورای امنیتی و سازمان اطلاعاتی که مسئولیت حفظ امنیت سران داعش و حفاظت از گروه در برابر نفوذ دشمن است را بر عهده دارد. بخش رسانه‌ای داعش شامل دو موسسه رسانه‌ای «فرقان» و «اندلس» نیز فعالیت‌های تبلیغی - رسانه‌ای را پیگیری می‌کند.
شاخه نظامی داعش عمدتا شامل شهروندان عراق، تونس و لیبی هستند. البته مسلمانان قفقاز در صف نخست انتحاری‌ها هستند، زیرا ارتباط آن‌ها با دین عاطفی است و همین موضوع سازماندهی و به کارگیری آن‌ها برای عملیات‌های انتحاری را آسان می‌کند.
رهبری داعش در اختیار عراقی‌ها است چرا که دولت اسلامی در ابتدا در عراق تاسیس شد. القاعده عراق شامل تعداد زیادی از افسران ارتش سابق عراق در دوره ریاست جمهوری صدام حسین است. سوری‌ها در داعش هیچ جایگاه و سمت ارشدی ندارند.
در داعش به شهروندان سوری هیچ اعتمادی نیست. داعش مناطق تحت کنترل خود را مانند افغانستان به ولایت‌های متعدد تقسیم کرده است.
هر ولایت دارای یک «امیر» و دادگاه اسلامی و شورای خدمات اسلامی است. شورای خدمات اسلامی نقش و فعالیتی مانند شهرداری‌ها دارد.
هدف و راهبرد داعش
داعش ابتدا در سال ۲۰۰۴ با نام «الدولة الاسلامیة فی العراق» (دولت اسلامی در عراق) فعالیت می‌کرد، اما بی ثباتی در سوریه در سال ۲۰۱۱، فعالیت خود را به این کشور توسعه داد تا با نام جدید «دولت اسلامی در عراق و شام» به کار خود ادامه دهد.
این گروه در پی بی‌قراری یک حکومت اسلامی در عراق و سوریه است با این توجیه که ۹ میلیون سنی در عراق و ۱۱ میلیون سنتی نیز در شامات زندگی می‌کنند و این جماعت بزرگ سنی مذهب، بزرگترین قدرت خاورمیانه را تشکیل می‌دهند که در مقابل آن‌ها ۱۳ میلیون شیعه عراقی، علویان سوریه و یک و نیم میلیون شیعه لبنانی قرار دارند.
داعش در صدد است با همکاری برخی قبایل، منطقه دیرالزور و مرز‌های عراق و سوریه را به کنترل خود در آورد با این هدف که یک حکومت اسلامی شامل مناطق سنی نشین عراق و سوریه تا شهر حلب تاسیس کند.
به طور کلی داعش، یک جریان سلفی سنی است که در سال ۲۰۰۴ و تحت عنوان «القاعده عراق» و به دست «ابو مصعب زرقاری» شکل گرفت. هدف این گروه ایجاد یک امارت اسلامی است که محدوده آن شامل بخش‌هایی از عراق و قسمت‌هایی از سوریه می‌شود. رابطه این گروه با القاعده طی سال‌های گذشته، دستخوش تغییراتی شده است.
ابو مصعب الزرقاوی پس از تاسیس گروه جماعت توحید و جهاده با انتشار مقاله‌ای در سال ۲۰۰۶، اهداف کلی خود را از تاسیس این گروه تروریستی تشریح کرد. برخی از این اهداف عبارتند از:
۱. کینه و خشم شدید نسبت به کرد‌ها که دارای جمعیت قابل توجهی در عراق هستند
۲. هراس از نزدیکی شیعه و سنی نسبت به یکدیگر
٣. توهین به مردم و علمای اهل تسنن
۴. تلاش برای ایجاد جنگ و شعله ور شدن آن
۵. تلاش برای به راه انداختن جنگ فرقه‌ای میان مردم
۶. جنگ با شیعیان در راستای شعله ور کردن آتش جنگ در منطقه
حضور در سوریه
سیطره بر شهر الرقه در شرق خاک سوریه، آغاز فعالیت گسترده و قدرت نمایی داعش در استقرار حکومت جدید بود.
داعش پس از تصرف شهر الرقه به سرعت مراکز، ادارات و سازمان‌هایی را برای اداره مناطق تحت کنترل خود افتتاح و کلیسای ارامنه را به دفتر تبلیغ اسلام تبدیل کرد.
داعش همچنین برای مدیریت عملیات‌های نظامی، «شورای نظامی» و برای اداره مناطق تحت کنترل خود «شورای ویژه» تشکیل داده است. "شورای نظامی" داعش مسئولیت برنامه ریزی، مدیریت سران و عملیات‌های نظامی را بر عهده دارد. در داعش، عملیات‌های نظامی به نام «غزوه» شناخته می‌شوند.
داعش در ابتدا سعی کرد با ارائه خدمات و کمک‌هایی به مردم، نظر مثبت آن‌ها را به خود جلب کند، اما به سرعت رفتار‌های خشونت آمیز و مجازات گونه این گروه علیه مردم، این برنامه آن‌ها را ناموفق گذاشت.
رابطه داعش و القاعده
برخی داعش را برآمده از القاعده می‌دانند و معتقدند داعش شاخه‌ای از گروه «توحید و جهاد» است که نهضت مقاومت در عراق در سال ۲۰۰۳ برای مقابله با تهاجم آمریکا علیه عراق پایه گذاشته بود. این گروه در عراق تنها به سربازان آمریکایی حمله نمی‌کرد، بلکه با حمله‌های انتحاری شیعیان و مسیحیان را نیز هدف تهاجم خود قرار می‌داد. نخستین رهبر «توحید و جهاد» ابومصعب الزرقاوی بود که اهل اردن بود و بخاطر بی‌رحمی‌هایش مشهور است. از «توحید و جهاد» به عنوان شاخه عراق القاعده یاد می‌شود.
الزرقاوی در سال ۲۰۰۶ به دست آمریکایی‌ها کشته شد و به جای او «ابوحمزه المهاجر» ریاست «توحید و جهاد» را بر عهده گرفت. در همان سال «دولت اسلامی در عراق» نیز به رهبری «ابو عمر البغدادی» تاسیس شد. المهاجر و ابوعمر نیز در عملیات مشترک نیرو‌های عراقی و آمریکایی در سال ۲۰۱۰ کشته شدند. ریاست «توحید و جهاد» را نیز از آن پس ابوبکر البغدادی بر عهده گرفت که از همان سال رهبری «داعش» را نیز در دست داشت.
داعش را یکی از انشعابات القاعده می‌دانند. اگر چه پیش از بحران سوریه، میان القاعده و رهبران اصلی داعش پیوند‌هایی بود، اما تحرکات داعش در سوریه، خشم القاعده را هم به دنبال آورد. کار به جایی رسید که القاعده «جبهه النصره» را تنها نماینده خود در جنگ سوریه عنوان کرد. فراتر از این، چندین مورد درگیری بین «جبهه النصره» و «داعش» بر سر اقتدار طلبی در مناطقی در سوریه شکل گرفت.
داعش در آوریل ۲۰۱۳ (فروردین ۱۳۹۲) از دل شاخه القاعده در عراق متولد شد. در این مدت القاعده این سازمان را از خود رانده، اما داعش به یکی از گروه‌های جهادی اصلی درگیر با نیرو‌های دولتی در سوریه تبدیل شده و در عراق هم دستاورد‌های نظامی قابل توجهی داشته است.
حرف «شین» در نام این گروه مخفف واژه «شام» است که می‌تواند به کل منطقه شام، سوریه و با دمشق اطلاق شود، اما در چارچوب بحث در مورد مساله جهاد جهانی بیشتر برای شام بکار می‌رود.
تعداد دقیق نفرات داعش معلوم نیست، اما تصور می‌شود شمارشان به هزاران نفر برسد و عده زیادی جهادی خارجی هم در میانشان باشند. بعضی خبرنگاران اعزامی می‌گویند: به نظر می‌رسد این سازمان از القاعده هم بزرگتر باشد و جای این گروه را در مقام خطرناکترین گروه جهادی جهان گرفته باشد.
از طرفی دیگر برخی منابع مدعی‌اند القاعده پیش‌تر در بیانیه‌ای که ادعا شده از طرف ایمن الظواهری، رهبر القاعده صادر شده، گفته که دولت اسلامی عراق و شام، شعبه‌ای از القاعده نیست.
هر چند که داعش بار‌ها وابستگی خود به القاعده را انکار کرده است، اما برخی آن را تاکتیکی در راستای رسیدن به اهدافشان ارزیابی می‌کنند. با همه این اتهامات و انتقاداتی که علیه نقش جمهوری اسلامی در سوریه مطرح می‌شود، هنوز شواهد معتبری مبنی بر حمایت جمهوری اسلامی از داعش در دست نیست.
به باور برخی تحلیل‌گران، این اتهام با توجه به تضاد ایدئولوژیک بین جمهوری اسلامی که یک قدرت منطقه‌ای شیعی است، با یک جریان افراطی و جهادی سنی، که دو پروژه سیاسی کاملا متفاوت را دنبال می‌کنند، کمی دور از واقعیت به نظر می‌رسد. همزمان، طیف دیگری این نظر را مطرح می‌کنند که داعش، اگر چه یک جریان افراطی سنی است، اما تحرکاتی که در سوریه علیه اپوزیسیون و کرد‌ها داشته، کاملا در راستای منافع جریان شیعه و علوی بوده یا به عبارتی، کاملا به نفع هم پیمانی سوریه و ایران تمام شده است.
حامیان مالی «داعش»
«داعش» هزینه‌های خود را از طریق کمک‌های مالی قطر و عربستان سعودی تامین می‌کند. همچنین مالیات راهی که این سازمان در طول مرز میان عراق و سوریه می‌گیرد پاسخگوی بخشی از نیاز‌های مالی آن است. در صف «داعش» مسلمانانی از کشور‌های گوناگون می‌جنگند، مسلمانانی از شمال آفریقا و کشور‌های حاشیه خلیج فارس، همچنین برخی اروپایی‌ها یا آمریکایی‌هایی که به اسلام گرویده‌اند.
بنا به اعتقاد برخی کارشناسان، چون خاستگاه داعش همان جریان سلفی و تکفیری است که در خاورمیانه با حمایت دولت‌ها و سیستم‌های اطلاعاتی بعضی از کشور‌های منطقه رشد پیدا کرده است، بعضی از ابواب ثروت با دیدگاه ایدئولوژیک حامی این خرده گروه‌های تکفیری هستند.
چرایی حضور در عراق
بعد از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در سوریه، گروهک داعش سعی در کشاندن فضای بی ثباتی از سوریه به عراق داشت.
در این خصوص دو دیدگاه مطرح است:
۱. با انتخاباتی که در سوریه صورت گرفت داعش به گونه‌ای به نیابت از کشور‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای که طی دو سال گذشته تلاش کردند معادلات قدرت را در سوریه به نفع خود تغییر دهند، این حرکت را در عراق شروع کرد، یعنی هم خشم گروه‌های تروریستی را برانگیخت و هم با چنین حرکتی عکس‌العمل خود را به انتخاب مردم سوریه نشان داد.
٢. از سوی دیگر عراق در شرایط پس از انتخابات پارلمانی اخیر نیاز به آرامش برای سر و سامان دادن به مسائل اصلی مانند اقتصاد و امنیت دارد. یکی از دلایل این تحرکات اخیر داعش را هم باید پیروزی اکثریت در انتخابات این کشور دانست.
انتهای پیام/