همدلی و دوری از مناقشات سیاسی رسالت شورای اسلامی شهر و روستا

نهم اردیبهشت با عنوان روز شوراها در تقویم مناسبتی ایران به ثبت رسیده است،اگر چه تاریخ قبل از انقلاب دست کم دو بار تجربه شورها با عنوان انجمن ایالتی از عصر مشروطه تا پیروزی انقلاب با شکست مواجه گردید و نه تنها موجب پیشرفت امور نشد بلکه عملا نتوانست نقش اجتماعی در نظارت مردم بر حاکمان ایفا نماید.بعد از پیروزی انقلاب بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران اولین کارکرد سیاسی شورا پس از چند روز از پیروزی انقلاب در دی ماه 57 نمایان گردید و تشکیل شورای انقلاب از ابتکارات و خواسته های امام خمینی بود.پس از شکل گیری مجلس خبرگان و تدوین قانون اساسی نیز در فرمانی خطاب به شورای انقلاب در تاریخ  نهم اردیبهشت 58 فرمودند: «درجهت استقرار حکومت مردمی در ایران و حاکمیت مردم بر سرنوشت خویش که از ضرورتهای نظام جمهوری اسلامی است لازم می دانم بی درنگ به تهیه آیین نامه اجرایی شوراها برا ی اداره امورمحل شهر و روستا در سراسر ایران اقدام و پس از تصویب به دولت ابلاغ نمایید تا دولت بلافاصله به مرحله اجرا در آورد»  و اولین مجلس خبرگان نیز فصل هفتم قانون اساسی را به شوراها اختصاص داد.

*شورا دستاورد مهم انقلاب
اولین مجلس خبرگان برای تدوین قانون اساسی و با تلاش پیگیر و مجدانه حضرت آیت الله طالقانی اصل ششم، هفتم و اصول یکصدم الی یکصد و ششم قانون اساسی موضوع شوراهای اسلامی به عنوان یکی از ارکان نظام جمهوری اسلامی ایران مطرح و تصویب گردید. یکی از دستاوردهای مهم انقلاب اسلامی ایران، ایجاد شوراهای اسلامی است که از مظاهر دموکراسی و حاکمیت مردم به شمار می رود. هدف ازتشکیل این شوراها شرکت دادن مردم در اداره امور است. از پایین ترین سطح جامعه تا بالاترین سطح آن (ده، شهر، بخش، شهرستان، استان و کشور) و در تمام واحدهای سازمانی و واحدهای کار (در موسسات، کارخانجات، سازمانهای دولتی و مراکز آموزشی) تا مردم به اداره امور شهر و محلی که در آن زندگی می کنند و یا سازمانی که در آن کار می کنند علاقمند شوند و نسبت به آن احساس شخصیت و مسئولیت کنند.

*شورای روستا پیشگام سازندگی
شورای اسلامی روستا  اولین نهاد مردمی بود که پس از پیروزی انقلاب شکل گرفت با توجه به سابقه نا موفق انجمن ایالتی قبل از انقلاب شورای روستا در بحبوحه جنگ تحمیلی و شور انقلابی درسال  سال 1361 بنا به تصویب هیئت وزیران و مجلس شورای اسلامی شوراهای روستایی توسط جهادسازندگی و زیر نظر وزارت کشور در روستاها تشکیل گردید. این روند تا سال 1365 ادامه داشت که توانست حرکت سازندگی و محرومیت زدایی جهاد سازندگی و سایر نهادها و ارگانهای دولتی در سطح روستاهای کشور را با مدیریت و جلب مشارکت مردم در انجام برنامه های عمرانی و اقتصادی روستاها بعد از انقلاب قابل توجه است

*اولین انتخابات گسترده شورا
با توجه به مشکلات کشور از جمله جنگ تحمیلی علی رغم توجه دولت بر برهه های مختلف امکان اجرای قانون انتخابات تا سال1377 فراهم نگردید و مجلس بعد از چند بار انجام اصلاحیه بر قانون انتخابات شوراها در اول خرداد 1375 قانون تشکیلات وظایف و انتخابات شوراهای اسلامی را از تصویب گذراند.در 17 اسفند سال 1377 اولین دوره انتخابات سراسری شوراهای اسلامی کشور با استقبال چشمگیر مردم در بیش از چهل هزار حوزه انتخاباتی شهر و روستا با استقبال عمومی برگزار و نهایتاً حدود دویست  هزار نفر از منتخبین مردم جهت اداره امور شهرها و روستاهای کشور به عنوان عضو شورای اسلامی شهر یا روستا برگزیده شدند. شروع به کار شوراهای اسلامی از 9 اردیبهشت سال 1378 و همزمان با پیام تاریخی حضرت امام به خبرگان قانون اساسی در خصوص شوراها و با صدور پیام ویژه ای از سوی مقام معظم رهبری آغاز گردید. و یکی از ارکان حکومت جمهوری اسلامی بعد از یک دو دهه پا به عرصه فعالیت نهاد.

* همدلی و دوری از مناقشات سیاسی
رهبر معظم انقلاب در طلیعه آغاز اولین دوره شوراهای اسلامی شهر و روستا در هشتم اردیبهشت 87 در پیام هشت بندی خطاب به منتخبین و مسئولین نظام توصیه های مهمی ارائه که مهمترین آن: تفاهم و همدلی،دوری از مناقشات سیاسی و جناحی،اتحاد،قانوگرایی و دوری از وعده های نابجا،انتخاب شهرداران ودهیاران با صلاحیت کاردانی،انقلابی و دینی، عدالت در تقسیم خدمات شهری، تأمین آرامش روحی و امنیت معنوی، ظهور و اعتلای مظاهر اسلامی و انقلابی، عمران و آبادی و زیبایی، حفظ طبیعت و صفای طبیعی،  معماری و شهرسازی متناسب با حیات طیبه‌ی اسلامی و در بخش دیگر مسئولین نظام را خطاب قرا می دهد: مسؤولان محترم دولتی، شوراها را مشاور امین خود بدانند و تا سر حد امکان به آنها در عمل به وظایف خود کمک کنند.

سخن پایانی:
پس از برگزاری پنج دوره انتخابات شورای اسلامی شهر و روستا و حضور گسترده ی انتخاب شوندگان و انتخاب کنندگان در این رویداد ملی اجتماعی  علیرغم دستاورد های مهم این شورا به ویژه در شاخص نظارتی و مردمی نمودن خدمات باید پذیرفت در طی سال های گذشته شورا فرصت ها و تهدیدهایی پیش روی مدیریت شهرو روستا و شرح وظایف مندرج در قانون تشکیلات شوراها به وجود آمده که نیازمند بررسی و برنامه ریزی ویا به عبارتی نوسازی در شیوه انتخاب و نظارت می باشد.مهمترین تهدید شورا از انتخابات و نگرش سیاسی حاکم  بر دوره انتخابات آغاز می شود و در تداوم آن نقص قانون در ثبت نام بی حد وحصر کاندیدا ها تا تبلیغات و انتخابات و عدم توانایی کافی اجتماعی و اجحاف بر قوانین و مقرارات بوده تا وابستگی اقتصادی اعضای شورا به شهرداری،نداشتن تخصص لازم در امور اجتماعی و مدیریت شهری،دخالت در امور اجرایی شهری و انتصاب افراد وابسته به مدیریت شهری را می توان نامبرد.بنظر می رسد نهاد های مسئول به ویژه وزارت کشور با تحلیل و انجام پروژه های پژوهشی نسبت به تدوین لایحه اصلاحیه انتخابات تدوین و پس از تصویب در دوره ها آتی  با مقررات جدید انتخابات برگزار و با سازو کار علمی تعداد کاندیداها بر اساس احراز صلاحیت علمی با سقف مشخص بر اساس جمعیت تعیین شوند.

بهنام فروتن نیا 
تحلیل گر و نویسنده اجتماعی