ماجرای تظاهرات در عراق چیست؟

به گزارش صدای ایران از روزنامه اعتماد،  هیچ‌کس تصور نمی‌کرد که تظاهرات روزهای اخیر عراق چنین ابعادی به خود بگیرد. تظاهراتی که هیچ جریان سیاسی عراقی از آن حمایت نکرده و به ظاهر خودجوش انجام شده بود. از حدود یک هفته پیش فراخوانی در شبکه‌های اجتماعی، بیش از همه در فیسبوک و توییتر، دست به دست می‌گشت و مردم را به انجام تظاهرات در عراق دعوت می‌کرد. اما برای افکار عمومی و رسانه‌ها و ظاهرا حتی دولت روشن نبود که سرچشمه این فراخوان از کجاست. مهم‌ترین تظاهرات در بغداد انجام شد. تعداد افراد در ساعات ابتدایی تظاهرات زیاد نبود و بسیاری انتظار داشتند زود به پایان برسد و جمعیت پراکنده شود. اما تا نزدیکی‌های غروب تظاهرات تشدید شد و برخلاف انتظار جمعیت پرتعدادی در میدان التحریر بغداد جمع شدند. البته نه آن قدر زیاد که انتظار یک تظاهرات پرجمعیت فراگیر برود. نزدیکی‌های غروب بود که اخباری منتشر شد که حکایت از کشته شدن دست کم یک نفر و زخمی شدن 200 نفر دیگر داشت. به این ترتیب تظاهرات به خشونت کشیده شد و برخلاف انتظارات چیزی رقم خورد که کسی تصور آن را نمی‌کرد. تظاهرات، دیروز ادامه یافت و باز هم به زد و خورد کشیده شد و تا لحظه تنظیم این یادداشت دست کم دو کشته بر جا گذاشت. دامنه تظاهرات دیروز به شهرهای دیگر بغداد از جمله به دیوانیه نیز سرایت کرد. اکثر جریان‌های سیاسی و مجامع بین‌المللی از جمله سازمان ملل خشونت اعمال شده در این تظاهرات را محکوم کرده‌اند اما تظاهرات را حق مردم عراق و یک حرکت دموکراتیک دانسته‌اند. اما این تظاهرات شبهات زیادی را برانگیخته است. هنوز هیچ کس نمی‌داند چه کسی پشت این تظاهرات است. اگر چه در شبکه‌های اجتماعی گروه‌های نزدیک به جریان‌های بعثی و پان‌عربیست‌های افراطی به حمایت از آن برخاسته‌اند و تلاش می‌کنند بر آتش اعتراض‌ها بدمند.

آن چه بر شبهات می‌افزاید شعارهایی است که در این تظاهرات سر داده می‌شود. در کنار شعارهایی که تظاهرات‌کنندگان علیه فساد و تحزب‌گرایی دولت سر می‌دادند شعارهایی نیز علیه کلیت حکومت عراق و ایران سر داده شد. شعارهایی که تردیدها نسبت به بی‌طرفی و خودجوش بودن این تظاهرات را تشدیده کرده است.

بعضی‌ها بر این باورند که عوامل خارجی در تشدید این تنش دست دارند. به ویژه که خبرهایی در شبکه‌های عربی منتشر شده مبنی بر اینکه مایک پمپئو، وزیر امور خارجه ایالات متحده امریکا قبل از سفر عادل عبدالمهدی، نخست‌وزیر این کشور به چین نسبت به انجام این سفر هشدار داده و از او خواسته بود این سفر را انجام ندهد. همچنین گفته می‌شود این تظاهرات یک روز بعد از آنکه عبدالمهدی اعلام کرد اسراییل عامل حمله به انبارهای تسلیحاتی الحشد الشعبی است، انجام شده. همچنین عبدالمهدی وزیر دفاع خود را مکلف کرده با وجود مخالفت‌های تند ایالات متحده برای خرید سامانه دفاع هوایی اس – 400 از روسیه اقدام کند و رایزنی‌هایی در این رابطه انجام شده است. به اعتقاد آنها اینها نشانه‌هایی است که وجود ایادی خارجی در این تظاهرات را ثابت می‌کند. واقعیت این است که عملکرد دولت در یک ساله اخیر در بسیاری از موارد قابل قبول نبوده و به ویژه در ارایه خدمات به شهروندان نتوانسته انتظارات را برآورده کند. از جمله در بحث مبارزه با فساد که افکار عمومی عراق را به ‌شدت به خود حساس کرده، ناکارآمدی‌هایی مشاهده شده و گفته می‌شود دامن فساد تا دفتر نخست‌وزیری عراق نفوذ کرده و این مساله حتی باعث خشم عادل عبدالمهدی از اطرافیانش شده و آنها را به سوءاستفاده از جایگاه اداری‌شان متهم کرده است. اما واقعیت روی دیگری هم دارد، کشوری که سال‌ها با فساد دست به گریبان بوده و مشکلات متعدد خدماتی و اجتماعی و اقتصادی در آن متراکم شده نباید از دولتش انتظار داشت یک ساله ره صد ساله برود. به خصوص که عبدالمهدی به اعتراف نمایندگان مجلس و بسیاری از جریان‌های سیاسی اقدامات موثری در این زمینه‌ها انجام داده است. هنوز روشن نیست که تظاهرات‌کنندگان نیروهای امنیتی را به خشونت وادار کرده‌اند یا نیروهای امنیتی از روی بی‌تدبیری تظاهرات را به خشونت کشانده‌اند. اما واقعیت این است که اگر دولت نتواند بر اوضاع مسلط شود و اجازه دهد خشونت‌هایی که شب گذشته تشدید شده بود، همچنان شدت و ادامه یابد، آنگاه مشخص نیست سرانجام این تظاهرات به کجا خواهد انجامید. این نکته را هم نباید نادیده گرفت که این ‌بار هم مثل همیشه افکار عمومی بدون هدایت جریان‌های موثر سیاسی، روشنفکران و طبقات نخبه فرهنگی تنها رها شده و این مساله می‌تواند علاوه بر ایجاد مشکلات عدیده، سرنخ اعتراضات را به دست افرادی بسپارد که اهدافی مغرضانه را دنبال می‌کنند و به دنبال عقده‌گشایی‌های سیاسی خود هستند.