در پاریس چه اتفاقی افتاد؟

محمدجواد ظریف وزیر خارجه کشورمان که هفته گذشته به منظور دیدار با مقامات سه کشور اسکاندیناوی به فنلاند، نروژ و سوئد سفر کرده بود، روز گذشته در مهم‌ترین بخش از سفر اروپایی خود وارد پاریس شده و با امانوئل ماکرون رئیس‌جمهوری فرانسه دیدار و گفت‌و‌گو کرد.

به گزارش صدای ایران روزنامه ابتکار نوشت: همانطور که پیش از این نیز منابع خبری اعلام کرده بودند، مهم‌ترین محور دیدارهای ظریف با ماکرون و لودریان وزیر خارجه فرانسه در‌خصوص برجام و پیشنهادی است که رئیس‌جمهوری فرانسه برای حفظ و تداوم توافق هسته‌ای مطرح خواهد کرد. در همین راستا ظریف روز پنجشنبه در نروژ گفته بود که ایران پیشنهادات فرانسه در‌خصوص بازیابی توافق هسته‌ای را بررسی می‌کند اما دخالت‌های آمریکا در خلیج فارس را نیز تحمل نخواهد کرد.

پیش از این و همزمان با تشدید تنش‌ها میان تهران و واشنگتن و نیز انتقادات شدید ایران نسبت به بی‌عملی اروپا در قبال تعهدات برجامی، حسن روحانی و امانوئل ماکرون چند دوره به صورت تلفنی با یکدیگر مذاکره کرده بودند و حتی در این میان جدالی لفظی میان فرانسه و آمریکا بر سر این موضوع نیز درگرفته بود؛ به طوری که هفدهم مرداد ماه گذشته دونالد ترامپ رئیس‌ ایالات متحده آمریکا در رشته توئیت‌هایی با ادعای اینکه ایران از لحاظ اقتصادی تضعیف شده و خواستار مذاکره است، گفته بود که در این میان برخی از افراد که منظور امانوئل ماکرون است به نمایندگی از آمریکا علائمی متفاوت را برای تهران صادر می‌کنند. ترامپ همچنین در توئیت دوم خود گفته بود هیچ کسی اجازه ندارد به جای ایالات متحده با ایران صحبت کند.

همین مسئله باعث شد تا فردای آن روز ژان ایو لودریان وزیر خارجه فرانسه به صراحت اعلام کند: فرانسه با لحاظ حق حاکمیت درباره ایران سخن می‌گوید. فرانسه به شدت در جهت صلح و امنیت در منطقه متعهد است و تلاش می‌کند. پاریس همچنین تلاش دارد تا زمینه کاستن از تنش‌ها را فراهم کند و برای این کار به هیچ مجوزی نیاز ندارد.

بسته پیشنهادی در ازای مذاکرات موشکی؟

در میان این تحولات، ظریف در حالی به پاریس رفته تا طرح نجات برجام از سوی ماکرون را بررسی کند که گفته می‌شود‌ فرانسوی‌ها به همراه آلمان با توجه به اختلاف‌نظرشان با ایالات متحده قرار است بسته‌ای را به ایران پیشنهاد کنند که در قبال آن تهران نیز به برخی از خواسته‌های آنها جواب مثبت بدهد. هر‌چند تا لحظه تنظیم این گزارش خبر دقیق و موثقی از بسته پیشنهادی ماکرون منتشر نشده و رئیس‌جمهوری فرانسه بلافاصله پس از دیدار با وزیر خارجه ایران، میزبان سران هفت کشور صنعتی است، اما طبق تحلیل‌ها گویا قرار است که پاریس یک خط اعتباری 15 میلیارد دلاری در همکاری با سایر کشورهای اروپایی پیشنهاد کند تا مطابق آن مذاکرات جدیدی را با ایران بر سر بند غروب برجام و نیز مسائل منطقه‌ای و موشکی آغاز کند.

بند غروب برجام یکی از بحث برانگیزترین بندهای توافق هسته‌ای بود که در همان زمان مذاکرات نیز لورن فابیوس وزیر خارجه وقت فرانسه نسبت به آن مواضع تند و تیزی را ارائه می‌کرد. طبق این بند برخی از تعهدات هسته‌ای ایران پس از 10 سال به پایان می‌رسد. همین موضوع است که دونالد ترامپ با مانور بر روی آن، برجام را یکی از بدترین توافق‌های تاریخ آمریکا دانسته و حتی بوریس جانسون نخست وزیر فعلی انگلستان نیز در زمانی که وزیر خارجه بود طی سفر خود به واشنگتن، بند غروب در سال 2025 را یکی از نقاط ضعف برجام بر‌شمرده و تاکید کرده بود که لندن خواهان بر طرف کردن این موضوع است. محمدجواد ظریف وزیر خارجه کشورمان نیز در رابطه با این بند گفته بود که ما در خلال مذاکرات هسته‌ای معتقد بودیم نباید هیچ محدودیتی روی حقوق ایران اعمال شود؛ به این دلیل به یک توافق حد وسط رسیدیم که مدت زمان آن ۱۰ سال است.

عدم قطعیت‌های بسته پیشنهادی

به همین دلیل هر چند ظریف در سفر قبلی خود به سازمان ملل پیشنهاد داده بود که در ازای برداشته شدن تحریم‌های آمریکا، ایران حاضر است روند پیوستن به پروتکل الحاقی را تسریع و در رابطه با بند غروب مذاکره کند، اما به گفته کارشناسان این امر تنها مربوط به تحریم‌های آمریکا است و نه تعهداتی که به گفته ایران اروپا ملزم است در قبال حفظ و تداوم برجام انجام دهد. طبق تاکید مقامات ایرانی، اروپایی‌ها 11 بند از تعهدات برجامی را بر عهده دارند که اینستکس و کانال مالی تنها مقدمه‌ای برای این تعهدات محسوب می‌شود، در نتیجه در حالی که نزدیک به گام سوم هسته‌ای ایران هستیم، طبق برآوردها، اگر پیشنهاد فرانسه و اروپا تنها راه‌اندازی یک خط اعتباری آن هم با نظارت کشورهای اروپایی باشد، بعید به نظر می‌رسد که ایران را متقاعد به توقف گام‌های هسته‌ای کند.

از سوی دیگر در حالی که ظریف پس از دیدارش با امانوئل ماکرون ضمن اینکه تاکید کرده برجام غیرقابل مذاکره مجدد است، به خبرنگاران گفته است که فرانسه پیشنهادی را ارائه داده و ما هم پیشنهادهایی را داشتیم که همه آن‌ها در‌مورد نحوه اجرای برجام و گام‌هایی است که نیاز است از سوی طرفین برای اجرای برجام برداشته شود و البته این موضوع بستگی به این دارد که اتحادیه اروپا چگونه بتواند به تعهدات برجامی خود و تعهداتی که بعد از خروج آمریکا از برجام داده است، عمل کند. به گفته ناظران موضوع مذاکرات ایران بر‌سر مسئله موشکی، آن هم در شرایط کنونی از جمله مواردی خواهد بود که با توجه به مواضع ایران بسیار دور از ذهن خواهد بود. در همین راستا، ظریف طی مصاحبه با رسانه‌های آمریکایی در سفر اخیر خود به سازمان ملل یکی از شروط مذاکرات موشکی ایران را عدم فروش سلاح توسط آمریکا و اروپا به کشورهای منطقه عنوان کرده بود. از سوی دیگر تهران همواره تاکید کرده که موضوع موشکی خط قرمز است و به همین واسطه برخی از تحلیلگران خارجی معقتدند که تهران در قبال پیشنهاد بسته جدید که در واقع بار دیگر ابتکار‌ عمل را در دستان اروپا قرار می‌دهد، بر سر ابزار بازدارندگی خود وارد مذاکره نخواهد شد.

البته در این میان برخی از کارشناسان معتقدند که بر سر گام‌های هسته‌ای ایران، کشورهای اروپایی می‌توانند گفت‌و‌گوهایی را با ایران ترتیب دهند؛ یعنی با توجه به اهمیت حفظ برجام توسط اروپا، سه قدرت این قاره اگر بتوانند در‌مورد فروش نفت ایران معافیت‌هایی را از آمریکا اخذ کنند، احتمال دارد که ایران نیز بر سر بعضی از موضوع‌ها حاضر به تعامل با سایر شرکای برجام باشد.