تاثیر خروج افغانستانی ها بر اقتصاد ایران

به گزارش صدای ایران از فرارو، آمار‌های سازمان‌های بین‌المللی نشان می‌دهد تحریم‌های اقتصادی آمریکا علیه ایران باعث شده است که بخشی از جامعه مهاجران افغانستان به کشورشان بازگردند. این گروه که بالغ بر صد‌ها هزار نفر می‌شوند، عمدتا مهاجران بدون مدرک اقامتی هستند که برای تامین مخارج زندگی خانواده‌هایشان در افغانستان به ایران مهاجرت کرده‌اند و با افت ارزش تومان در برابر دلار به افغانستان بازگشته‌اند.

سال گذشته سازمان مهاجرت بین الملل اعلام کرد تاکنون ۷۷۰.۰۰۰ افغان از ایران مهاجرت کردند و ۵۷۰.۰۰۰ نفر دیگر نیز در حال انجام کار‌های خود برای بازگشت به کشورشان هستند.

آمار‌ها رسمی در ایران حاکی از آن است که تا سال ۲۰۱۸ دست کم سه میلیون افغانستانی در ایران زندگی می‌کردند که پس از بحران ارزی پیش بینی می شود به نصف کاهش یافته باشد. با سقوط ۷۰ درصدی ارزش پول ملی ایران حضور در ایران برای افغانستانی‌ها به صرفه نیست.

تحریم‌های شدید آمریکا علیه ایران با وجود اینکه براساس ادعای امریکا قرار بود بر مردم عادی فشار نیاورد زندگی افغانستانی‌ها را هم بغرنج‌تر کرده است. در این بین دولت ایران نیز در تلاش است که از برگ آن‌ها برای افزایش فشار بر آمریکا بهره برداری کند.

چندی پیش پس از تحریم شدید نفتی آمریکا علیه ایران و تلاش برای صفر کردن فروش نفت ایران عباس عراقچی معاون وزیر خارجه تهدید کرد که ممکن است ایران از مهاجران افغانستان بخواهد که این کشور را ترک کنند. ماجرایی که با واکنش‌های تند فراوانی روبه رو شد و عراقچی را وادار کرد که درباره سخنانش توضیح دهد.

با وجود اینکه ممکن است برخی سیاستمداران داخلی از مهاجران افغانستانی در ایران به عنوان اهرم فشار سیاسی استفاده کنند، اما واقعیت این است که خروج افغانستانی‌ها از ایران می‌تواند بخش از اقتصاد کشور را با ضرر و زیان روبه رو کند. با این حال اکثریت جامعه ایران دلخوشی از آن‌ها ها ندارند. آن‌ها تصور می‌کنند که افغانستانی‌ها جای نیروی کار ایرانی را پر کرده اند. تصوری که البته از سوی ناظران و کارشناسان اقتصادی صحیح نیست.

وحید شقاقی تحلیلگر مسائل اقتصادی در این زمینه به فرارو گفت: «افغانستانی‌های ساکن در ایران بیشتر در مشاغل سطح پایین مشغول به کار بودند. آن‌ها عموما در صنعت ساخت و ساز و خدمات زیر ساختی فعالیت می‌کردند. فعالیت آن‌ها هم بیشتر در حوزه کارگری به ویژه بخش مسکن و ساختمان سازی بوده است. اتباع افغانستانی کمتر در حوزه‌های دانش بنیان و یا مشاغل کارمندی فعالیت کرده اند.»

او افزود: "افغانستانی‌های با دریافت دستمزد‌های اندک هزینه تولید را به ویژه در بخش ساخت و ساز کاهش داده بودند. با خروج نیرو‌های کارگری افغانستانی از ایران، بخش ساختمان تحت تاثیر قرار خواهد گرفت. هم کمبود نیروی کار در این بخش به وجود خواهد آمد و هم با افزایش دستمزدها، هزینه‌های تولید بالا خواهد رفت. هر دو این موارد بر رشد بخش ساخت و ساز تاثیر منفی خواهد داشت."

به گفته این کارشناس اقتصادی "اتباع افغانستانی در بخش خدمات شهری نیز حضور فعالی داشتند. در کلان شهر‌هایی همچون تهران و اصفهان کارگران افغانستانی خدمات شهری ارائه می کردند، با خروج آن‌ها از ایران در این بخش هم مشکلاتی ایجاد خواهد شد. افغانستانی‌ها در این حوزه با دستمزد پایین و ساعات کار بیشتر فعالیت می‌کردند. " 

شقاقی با اشاره به وضعیت افغانستانی‌ها در ایران و اینکه بسیاری از آن‌ها غیرقانونی در ایران حضور داشتند، گفت: «به همین دلیل کار بیشتری از آن‌ها گرفته شده است. نیر‌وهای افغانستانی دارای بهره وری بالایی‌اند هم در بخش ساخت و ساز هم در خدمات. با خروج آن‌ها از ایران حتما در این بخش‌ها جایگزین نخواهند داشت، حتی اگر جایگزین هم وجود داشته باشد با دستمزد بالاتر خواهد بود.» 

او اظهار کرد: «با خروج افغانستانی‌ها از کشور شاهد افزایش هزینه‌ها در بخش خدمات و بخش ساخت و ساز خواهیم بود. از طرف دیگر با کمبود نیرو هم روبه رو خواهیم شد. ایران با وجود اینکه نیروکار مازاد زیادی دارد، اما عمده این نیروی کار دارای تحصیلات عالی هستند و حاضر نیستند با دستمزد‌های حداقلی در بخش کارگری مشغول به کار شوند. محیط کار هم برای نیروی کار ایرانی اهمیت زیادی دارد.»

به گفته این کارشناس اقتصادی "از این منظر خروج افغانستانی‌ها قطعا به زیان اقتصاد کلان ایران است. پر کردن جای این نیروی کار به این سادگی نیست، بهره وری نیروی کار افغانستانی هم بالاتر از بهره وری نیروی کار ایرانی است. "

او در پاسخ به این پرسش که آیا خروج افغانستانی‌ها می‌تواند تاثیری در آمار اشتغال در کشور داشته باشد؟، گفت: «نه حداقل در کوتاه مدت تاثیر مثبتی بر شاخص‌های نرخ بیکاری و اشتغال نخواهد داشت. جای خالی این نیروکار در ادامه خودش را نشان خواهد داد و ممکن است بخشی از صنعت ساخت و ساز کشور را دچار رکود کند.»