عارف یا لاریجانی؟
هفتم اسفندماه سال 94 و پیروزی پر رنگ لیست امید در تهران و سایر شهرها و روستاهای کشور، علاوه بر نوید تغییر ترکیب مجلس نهم و ورود چهره‌ها و افکاری همسو‌تر با دولت تدبیر و امید، این امید را زنده کرد که شاید بعد از حدود 8 سال فرد دیگری جز علی لاریجانی به کرسی ریاست مجلس تکیه بزند.
به گزارش صدای ایران سیدمیلاد علوی در روزنامه اعتماد نوشت؛ هفتم اسفندماه سال 94 و پیروزی پر رنگ لیست امید در تهران و سایر شهرها و روستاهای کشور، علاوه بر نوید تغییر ترکیب مجلس نهم و ورود چهره‌ها و افکاری همسو‌تر با دولت تدبیر و امید، این امید را زنده کرد که شاید بعد از حدود 8 سال فرد دیگری جز علی لاریجانی به کرسی ریاست مجلس تکیه بزند. این امیدها اما با برگزاری انتخابات هیات رییسه اجلاسیه نخست مجلس دهم با ماجرای «سلفی با عارف و رای به لاریجانی» خیلی زود از بین رفت و فراکسیون امید نتوانست آنچنان که باید و شاید در هیات رییسه موقت مجلس خوش بدرخشد؛ به طوری که علی مطهری در رقابت با محمد دهقان، از رسیدن به کرسی نایب‌رییسی دوم بازماند. شکست تلخ اصلاح‌طلبان در هیات رییسه موقت با پیروزی مطهری در هیات رییسه دائمی اجلاسیه نخست و حضور 2 اصلاح‌طلب در کرسی نواب رییسی لاریجانی اندکی تلطیف شد ولی باز هم نتوانست خاطره آن روز را از ذهن حامیان پاک کند.
اجلاسیه دوم دهمین دوره مجلس شورای اسلامی و همزمانی آن با دوازدهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری که با پیروزی کاندیدای اصلاح‌طلبان (حسن روحانی) بر نامزد اصولگرایان (سید ابراهیم رییسی) خاتمه یافت، در ابتدا با خبر تقسیم کرسی‌های هیات‌رییسه بین 3 فراکسیون سیاسی آغاز شد و در ادامه با انتشار اخبار نشست‌های محرمانه فراکسیون‌های ولایی و مستقلین و معامله بر سر کرسی علی مطهری (نایب‌رییسی دوم) وارد فاز تازه‌ای شد. فازی که درنهایت با خلف وعده مستقلین ولایی و نمایندگان ولایی به شکست امید و کاهش چشمگیر سهم آنان از کرسی‌های هیات رییسه پایان یافت.
اجلاسیه سوم اما تفاوت‌های بسیاری داشت. امید بازی بهارستان را آموخته بود و جدی‌تر از همیشه برای کسب کرسی ریاست مجلس برنامه‌ریزی می‌کرد. عارف، لاریجانی و حاجی‌بابایی، ژنرال‌های 3 فراکسیون امید و مستقلین ولایی و نمایندگان ولایی برای رسیدن به پرقدرت‌ترین کرسی بهارستان به رقابت پرداختند و با وجود پیروزی عارف بر دو رقیب دیگر در دور نخست، در دور دوم با انصراف حاجی‌بابایی، لاریجانی با افزایش آرای خود توانست باز هم بر کرسی ریاست تکیه کند ولی در نهایت امیدی‌ها با حضور 5 کاندیدای خود در ترکیب 12 نفره هیات رییسه، اعاده حیثیت کردند.
روزهای سخت ایران
اجلاسیه چهارم دهمین دوره مجلس شورای اسلامی 5 روز دیگر (پنجم خرداد ماه) و 3 روز بعد از 21 سالگی دوم خرداد، در شرایطی برگزار خواهد شد که عمده تحلیلگران سیاسی و اقتصادی بر یک نکته اشتراک‌نظر دارند؛ آن هم سختی شرایط کشور با توجه به اقدامات خصمانه رییس‌جمهوری امریکا، توطئه‌چینی‌های گروه B برای جنگ‌افروزی است. نمایندگان مجلس که این روزها به زعم حقوقدانان شاهد محدود شدن حیطه اختیارات خود توسط هیات‌عالی نظارت مجمع تشخیص مصلحت نظام هستند، در شرایطی به آخرین رقابت درون‌پارلمانی خود در صحن سبز بهارستان می‌پردازند که اصلاح‌طلبان، خواستار پرهیز جناح‌های سیاسی درون نظام از تنش‌زایی در جامعه هستند.
حفظ آرامش کشور در لزوم همراهی و هماهنگی قوای سه‌گانه در روزهایی که سخت‌ترین تحریم‌های اقتصادی مثال زالو به جان اقتصاد ایران افتاده، قابل انکار نیست ولی جدال چهارم، اگر شکل بگیرد و در ساعات پایانی جای خود را به نوعی وفاق و معامله پشت پرده ندهد، جدال حیثیت‌هاست. اصلاح‌طلبان در مجلسی که علاوه بر اعضای فراکسیون امید با «تکرار» سیدمحمد خاتمی برای اعضای فعلی فراکسیون مستقلین ولایی هم در پارلمان جا رزرو کردند، در تلاش برای کسب کرسی ریاست هستند و مستقلین خواستار اثبات نقش خود در مجلس شورای اسلامی. اعضای فراکسیون نمایندگان ولایی نیز که در روزهای نخست مدعی فراکسیون اکثریت مجلس بودند اما رفته رفته از این ادعا دست کشیدند نیز رویای کسب اکثریت کرسی‌های هیات رییسه مجلس شورای اسلامی را در سر می‌پرورانند؛ رویایی که در طول 3 اجلاسیه گذشته، آرام آرام جان باخت و امروز آخرین نفس‌های خود را می‌کشد و همزمان، نقش فراکسیون اصولگرایان را از فراکسیون اکثریت به پله رسیدن به ریاست تغییر می‌دهد.
دست باز امیدی‌ها
کسب کرسی اکثریت در هیات رییسه مجلس شورای اسلامی در نخستین قدم نیازمند ژنرال و سرتیپ‌هایی است که هر کدام از وجهه‌ای قابل‌قبول در میان سایر نمایندگان، اهالی رسانه و افکار عمومی برخوردار باشند. سرتیپ‌هایی که بتوانند با همراهی ژنرال، لکوموتیو بهارستان را به سمتی برانند که به اهداف آن فراکسیون نزدیک‌تر باشد. شکل‌گیری نخستین گام نیازمند معرفی 12 نام برای 12 کرسی هیات رییسه مجلس است و در پارلمان دهم، جز فراکسیون امید عملا هیچ فراکسیونی از چنین ظرفیتی برخوردار نیست.
در 3 اجلاسیه اخیر مجلس، تنها در سومین اجلاسیه هر 3 فراکسیون برای تمامی کرسی‌های هیات رییسه کاندیدا معرفی کردند ولی با این تفاوت که کاندیداهای امیدی، علاوه بر نام‌‌آشناتر بودن برای عموم جامعه از وجهه قابل قبول‌تری نیز برخوردار بودند و این به آن معناست که فراکسیون‌های مستقلین ولایی و ولاییون با وجود گفته‌های اعضای‌شان، به شدت از کمبود چهره‌های نام‌آشنا برای عموم جامعه رنج می‌برند. رنجی که اگر نبود، احتمالا امروز اکثریت کرسی‌های هیات رییسه مجلس دهم هم در اختیار اصلاح‌طلبان و اعضای فراکسیون امید نبود.
برای درک بهتر موضوع کافی است کاندیداهای 3 فراکسیون امید، مستقلین ولایی و ولاییون را برای کرسی نواب رییسی قیاس کنید. مستقلین ولایی و ولاییون در شرایطی که امیدی‌ها نام مسعود پزشکیان و علی مطهری را برای کرسی‌های مذکور در لیست قرار داده‌اند، به ترتیب دست به دامن چهره‌هایی چون هادی قوامی، عزت‌الله یوسفیان‌ملا و عبدالرضا مصری و محمد دهقان شدند. موضوعی که بار دیگر نشان داد اگر چه امیدی‌ها در خواندن بازی‌های پارلمان در قیاس با نمایندگان ولایی و مستقلین ولایی از تجربه و احتمالا توانایی کمتری برخوردارند ولی حداقل در برخورداری از ژنرال و سرتیپ، اوضاع بهتری دارند.
بازی‌های پنهان
با این حال در مجلس ایران و به‌ویژه بر سر انتخابات هیات رییسه و کمیسیون‌های تخصصی، برخورداری از ژنرال و سرتیپ تنها 10 درصد بازی را تشکیل می‌دهد. 90 درصد مابقی به بازی‌های پنهان بهارستان و البته ائتلاف‌های پشت‌پرده بستگی دارد. بازی‌های بهارستان در کلامی ساده‌تر به معنای تاثیرگذاری عناصر قدرت در بیرون از مجلس بر اتفاقات درون مجلس شورای اسلامی است. یکی از آخرین و البته مشهورترین نمونه‌های این موضوع را شاید بتوان در ماجرای استیضاح سیدمحمد بطحایی، وزیر آموزش و پرورش دولت دوازدهم تماشا کرد. استیضاحی که درست در روز برگزاری با پس گرفته شدن تمام امضاها از سوی نمایندگان استیضاح‌کننده لغو شد و همزمان شایعه توصیه به نمایندگان برای به مصلحت نبودن این استیضاح در آن مقطع را در لابی‌های تاریک پارلمان ایجاد کرد.
با این حال انصراف حاجی‌بابایی به سود لاریجانی یکی از پر رمز و رازترین اتفاقات مجلس شورای اسلامی محسوب می‌شود. وزیر آموزش و پرورش دولت محمود احمدی‌نژاد که همواره با سایر اعضای فراکسیون ولایی به سبک اداره مجلس توسط لاریجانی ایراداتی داشت، در اجلاسیه سوم در کنار عارف برای رسیدن به کرسی که در 11 سال اخیر به لاریجاتی تعلق داشته، گام برداشت ولی در لحظات آخر و درست زمانی که انتخابات به دور دوم کشیده شده بود، با اصرار محمد دهقان از اعضای شورای مرکزی فراکسیون اصولگرایان در مجلس به سود لاریجانی انصراف داد تا به زعم خودشان، او را «نمک‌گیر» کرده باشند و نشان دهند که اصولگرایان همچنان از او حمایت می‌کنند ولی اخیرا او با ذکر این جمله که «با یک تماس از بیرون مجلس به سود لاریجانی انصراف داده» است، موضوع وارد فاز تازه‌ای شد. در این بین کافی است به یاد آورید که لاریجانی و حاجی‌بابایی یک روز قبل از برگزاری انتخابات هیات رییسه مجلس در دیداری خصوصی به گفت‌وگو با یکدیگر پرداخته‌اند.
لاریجانی در طول یک سال گذشته اگر نگوییم به اصلاح‌طلبان نزدیک‌تر شد، عملا می‌توان ادعا کرد که از اصولگرایان دورتر شد تا باز هم صدای اعتراض ولاییون به شیوه مدیریت بهارستان توسط او در صحن شنیده شود. این اعتراض‌ها در مجلس شورای اسلامی به اقدامات هیات رییسه همان‌قدر تکراری است که توصیه‌های خارج از مجلس برای اقداماتی خاص. با این تفاسیر انتظار توصیه یا چیزی شبیه به آن در اجلاسیه چهارم با درنظرگیری شرایط فعلی کشور نه تنها موضوع عجیبی نیست بلکه برخی نمایندگان در گفت‌وگوهای دوستانه خود از بیان آن خودداری نمی‌کنند.
ائتلاف‌های نانوشته
با این حال و با وجود این موارد، ائتلاف بین فراکسیون‌های مختلف مجلس عملا تاثیرگذارترین نقش را در بهارستان ایفا می‌کند. در اجلاسیه سوم احتمال همراهی امید و ولایی برای کنار زدن لاریجانی افزایش یافت ولی باز هم این مهم تحقق نیافت تا احتمال آن در اجلاسیه چهارم نیز زنده شود. فراکسیون ولایی با وجود اعضای تاثیرگذاری چون پایداری‌چی‌ها، همواره جزو منتقدان لاریجانی محسوب می‌شوند و این با وجود تمام تفاوت‌ها، وجه اشتراک آنان با اصلاح‌طلبان محسوب می‌شود.
در اجلاسیه چهارم این احتمال وجود دارد که نه تمام فراکسیون ولایی بلکه برخی اعضای آن که از انصراف دور قبل حاجی‌بابایی هنوز دل چرکینند، در کنار امیدی‌ها برای کنار زدن لاریجانی از کرسی ریاست تلاش کنند. البته از آن طرف نیز ممکن است که امیدی‌ها در هماهنگی با مستقلان و برای حفظ دو کرسی نایب‌رییسی و سه کرسی دبیری اقدام کنند ولی در این بین آنچه فاکتور تعیین‌کننده برای افزایش احتمال ائتلاف است، چهره عمومی و رای فردی کاندیداهاست.
از سوی دیگر ممکن است فراکسیون‌های مستقلان ولایی و ولاییون با وجود اختلاف‌نظرها برای کنار زدن امیدها در سال پایانی از هیات رییسه در ائتلافی نانوشته به همکاری بپردازند تا مثال آنچه در اجلاسیه دوم رخ داد، امیدی‌ها به پایین‌ترین سهم ممکنه از هیات رییسه مجلس شورای اسلامی رضایت دهند. با این حال آنچه تاکنون قطعی به نظر می‌رسد، ائتلاف فراکسیون مستقلان ولایی و ولاییون برای کرسی‌های هیات رییسه مجلس است. اما آنچه نمی‌توان از آن چشم بست، بدعهدی مستقلان ولایی و ولاییون در انتخابات هیات رییسه است. این دو فراکسیون همواره در اجلاسیه‌های مختلف کارکرد ائتلاف‌ها و رایزنی‌های‌شان تا دم در صحن علنی بوده و بعد از ورود به صحن - مثال آنچه در اجلاسیه دوم گذشت- همه چیز را فراموش کرده و هر فراکسیون برای منافع خود می‌جنگد.
جدال چهره‌ها
پیش‌تر گفتیم که دست امیدی‌ها در انتخاب چهره‌های نام‌آشنا برای کرسی‌های هیات رییسه در قیاس با مستقلین ولایی و ولاییون بازتر است. این موضوع دقیقا عاملی است که می‌تواند نقش بسیار تعیین‌کننده‌ای در ائتلاف‌های پیدا و پنهان بهارستان داشته باشد. برای درک بهتر موضوع می‌توان چهره‌ها و شانس‌های ورود به هیات رییسه از هر فراکسیون را به صورت اجمالی بررسی کرد.
علی مطهری به عنوان نماینده‌ای که درباره بسیاری از مسائل کشور از حصر گرفته تا حجاب نظر خود را بدون واهمه از واکنش‌ها بیان می‌کند، در بهارستان معروف است و به همین واسطه می‌توان گفت که اگر اتفاق خاصی رخ ندهد، می‌تواند هادی قوامی از فراکسیون مستقلین ولایی و محمد دهقان یا عبدالرضا مصری یا محمدحسین فرهنگی از فراکسیون نمایندگان ولایی را شکست دهد بنابراین به نظر نمی‌رسد جز رایزنی‌های جزیی نیاز چندانی به ائتلاف داشته باشد.
علیرضا رحیمی از فراکسیون امید در رقابت با محمدمهدی فرشادان از فراکسیون مستقلان و احمد امیرآبادی فراهانی به نظر می‌رسد از شانس بالاتری برای رسیدن به هیات رییسه برخوردار باشد ولی علی‌اصغر یوسف‌نژاد اصلاح‌طلب در صورت ائتلاف مستقلان و ولایی‌ها، کرسی خود را متزلزل‌تر از گذشته می‌بیند. در این بین به نظر می‌رسد غلامعلی جعفرزاده ایمن‌آبادی یکی از گزینه‌های فراکسیون مستقلان برای کرسی نایب‌رییسی باشد که با توجه به حضور چهره‌هایی چون پزشکیان و مطهری عملا شانسی برای او باقی نمی‌ماند. اما اگر نماینده رشت بر سر کرسی‌های دبیری مجلس قصد رقابت داشته باشد، می‌تواند رقیب قابل توجهی برای عبدالکریم حسین‌زاده اصلاح‌طلب و اکبر رنجبرزاده اصولگرا محسوب شود. با این حال آنچه شانس بیشتری به حسین‌زاده در رقابت با رنجبرزاده می‌بخشد، چهره مقبول‌تر او در میان افکار عمومی و اهل سنت بودنش است به طوری که با توجه به ساختار تشکیلاتی فراکسیون امید، او می‌تواند روی حمایت هم فراکسیونی‌های خود حساب ویژه‌ای باز کند.
محمد‌قسیم عثمانی ش وضعیت مشابهی با حسین‌زاده دارد و علاوه بر سرشناس‌تر بودن در قیاس با آشوری از فراکسیون مستقلان و عباسی از فراکسیون ولاییون - با توجه به اهل سنت بودنش- یکی از شانس‌های اصلی ورود به هیات رییسه مجلس شورای اسلامی محسوب می‌شود. در این بین بهروز نعمتی که در طول سال‌های اخیر سخنگویی هیات رییسه را عهده‌دار بوده، عملا جز حسن لطفی اصلاح‌طلب رقیب جدی پیش‌روی خود نمی‌بیند به طوری که می‌تواند امیدوار باشد باز هم برکرسی دبیری هیات رییسه تکیه کرده و مقام سخنگو را یدک بکشد.
سهمی برای زنان
فراکسیون امید مجلس شورای اسلامی از نخستین روز حضور خود در بهارستان تا امروز در میان شطرنج نه چندان قانونمند پارلمان، زنان را فراموش نکرد و در طول اجلاسیه‌های گذشته همواره سهمی را برای زنان در هیات رییسه در نظر گرفته است. سهمی که البته در طول 40 سال اخیر تنها در مجلس ششم محقق شد و اصولا چهره هیات رییسه پارلمان ایران، چهره‌ای مردانه است و به نظر می‌رسد این موضوع در اجلاسیه چهارم مجلسی که رکورددار حضور زنان است نیز ادامه داشته باشد.
با تمام این تفاسیر آنچه حایز اهمیت است، سکوت رسانه‌ای فراکسیون امید است. امیدی‌ها با تشکیل کمیته‌ای که ریاست آن برعهده عبدالکریم حسین‌زاده است، به بررسی انتخابات هیات رییسه و چند و چون حضور خود پرداخته‌اند ولی نکته اینجاست که اخبار این کمیته درست به همان میزان که از سوی رسانه‌های اصلاح‌طلب منتشر نمی‌شود، از رسانه‌های اصولگرایی چون تسنیم سر در می‌آورد و این مهم حاکی از آن است که امیدی‌ها نیز چون دولت دوازدهم نیازمند بازنگری در تصمیمات رسانه‌ای خود هستند.
گفته‌های فوق در کنار اخباری که احتمالا در روزهای آتی منتشر می‌شود، نشانگر روزهایی است که می‌تواند سرنوشت سیاسی یک فرد را تغییر دهد. لاریجانی اگر از کرسی ریاست پارلمان آن هم در سال پایانی و در آستانه انتخابات و در شرایطی که گمانه‌زنی‌ها از حضور او در 1400 همچنان پابرجاست، کنار برود، عملا هزینه گزافی را پرداخت کرده است ولی عارف در صورت شکست نیز هزینه خاصی را پرداخت نمی‌کند چرا که فراکسیون متبوعش در نهایت می‌تواند سهم قابل توجهی از هیات رییسه را به خود اختصاص دهد. بازی هیات رییسه این بار برای لاریجانی حکم قماری را دارد که اگر اوضاع چون اجلاسیه سوم پیش رود و حاجی‌بابایی نباشد که برای نمک‌گیر کردن یا محض خاطر یک توصیه به سود او انصراف دهد، با باختی همراه می‌شود که می‌تواند زندگی سیاسی مرد این روزها معتدل شده سیاست ایران را با چالش‌های جدی مواجه کند.
اجلاسیه دوم دهمین دوره مجلس شورای اسلامی و همزمانی آن با دوازدهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری که با پیروزی کاندیدای اصلاح‌طلبان (حسن روحانی) بر نامزد اصولگرایان (سید ابراهیم رییسی) خاتمه یافت، در ابتدا با خبر تقسیم کرسی‌های هیات‌رییسه بین 3 فراکسیون سیاسی آغاز شد و در ادامه با انتشار اخبار نشست‌های محرمانه فراکسیون‌های ولایی و مستقلین و معامله بر سر کرسی علی مطهری (نایب‌رییسی دوم) وارد فاز تازه‌ای شد. فازی که درنهایت با خلف وعده مستقلین ولایی و نمایندگان ولایی به شکست امید و کاهش چشمگیر سهم آنان از کرسی‌های هیات رییسه پایان یافت.
اجلاسیه سوم اما تفاوت‌های بسیاری داشت. امید بازی بهارستان را آموخته بود و جدی‌تر از همیشه برای کسب کرسی ریاست مجلس برنامه‌ریزی می‌کرد. عارف، لاریجانی و حاجی‌بابایی، ژنرال‌های 3 فراکسیون امید و مستقلین ولایی و نمایندگان ولایی برای رسیدن به پرقدرت‌ترین کرسی بهارستان به رقابت پرداختند و با وجود پیروزی عارف بر دو رقیب دیگر در دور نخست، در دور دوم با انصراف حاجی‌بابایی، لاریجانی با افزایش آرای خود توانست باز هم بر کرسی ریاست تکیه کند ولی در نهایت امیدی‌ها با حضور 5 کاندیدای خود در ترکیب 12 نفره هیات رییسه، اعاده حیثیت کردند.
روزهای سخت ایران
اجلاسیه چهارم دهمین دوره مجلس شورای اسلامی 5 روز دیگر (پنجم خرداد ماه) و 3 روز بعد از 21 سالگی دوم خرداد، در شرایطی برگزار خواهد شد که عمده تحلیلگران سیاسی و اقتصادی بر یک نکته اشتراک‌نظر دارند؛ آن هم سختی شرایط کشور با توجه به اقدامات خصمانه رییس‌جمهوری امریکا، توطئه‌چینی‌های گروه B برای جنگ‌افروزی است. نمایندگان مجلس که این روزها به زعم حقوقدانان شاهد محدود شدن حیطه اختیارات خود توسط هیات‌عالی نظارت مجمع تشخیص مصلحت نظام هستند، در شرایطی به آخرین رقابت درون‌پارلمانی خود در صحن سبز بهارستان می‌پردازند که اصلاح‌طلبان، خواستار پرهیز جناح‌های سیاسی درون نظام از تنش‌زایی در جامعه هستند.
حفظ آرامش کشور در لزوم همراهی و هماهنگی قوای سه‌گانه در روزهایی که سخت‌ترین تحریم‌های اقتصادی مثال زالو به جان اقتصاد ایران افتاده، قابل انکار نیست ولی جدال چهارم، اگر شکل بگیرد و در ساعات پایانی جای خود را به نوعی وفاق و معامله پشت پرده ندهد، جدال حیثیت‌هاست. اصلاح‌طلبان در مجلسی که علاوه بر اعضای فراکسیون امید با «تکرار» سیدمحمد خاتمی برای اعضای فعلی فراکسیون مستقلین ولایی هم در پارلمان جا رزرو کردند، در تلاش برای کسب کرسی ریاست هستند و مستقلین خواستار اثبات نقش خود در مجلس شورای اسلامی. اعضای فراکسیون نمایندگان ولایی نیز که در روزهای نخست مدعی فراکسیون اکثریت مجلس بودند اما رفته رفته از این ادعا دست کشیدند نیز رویای کسب اکثریت کرسی‌های هیات رییسه مجلس شورای اسلامی را در سر می‌پرورانند؛ رویایی که در طول 3 اجلاسیه گذشته، آرام آرام جان باخت و امروز آخرین نفس‌های خود را می‌کشد و همزمان، نقش فراکسیون اصولگرایان را از فراکسیون اکثریت به پله رسیدن به ریاست تغییر می‌دهد.
دست باز امیدی‌ها
کسب کرسی اکثریت در هیات رییسه مجلس شورای اسلامی در نخستین قدم نیازمند ژنرال و سرتیپ‌هایی است که هر کدام از وجهه‌ای قابل‌قبول در میان سایر نمایندگان، اهالی رسانه و افکار عمومی برخوردار باشند. سرتیپ‌هایی که بتوانند با همراهی ژنرال، لکوموتیو بهارستان را به سمتی برانند که به اهداف آن فراکسیون نزدیک‌تر باشد. شکل‌گیری نخستین گام نیازمند معرفی 12 نام برای 12 کرسی هیات رییسه مجلس است و در پارلمان دهم، جز فراکسیون امید عملا هیچ فراکسیونی از چنین ظرفیتی برخوردار نیست.
در 3 اجلاسیه اخیر مجلس، تنها در سومین اجلاسیه هر 3 فراکسیون برای تمامی کرسی‌های هیات رییسه کاندیدا معرفی کردند ولی با این تفاوت که کاندیداهای امیدی، علاوه بر نام‌‌آشناتر بودن برای عموم جامعه از وجهه قابل قبول‌تری نیز برخوردار بودند و این به آن معناست که فراکسیون‌های مستقلین ولایی و ولاییون با وجود گفته‌های اعضای‌شان، به شدت از کمبود چهره‌های نام‌آشنا برای عموم جامعه رنج می‌برند. رنجی که اگر نبود، احتمالا امروز اکثریت کرسی‌های هیات رییسه مجلس دهم هم در اختیار اصلاح‌طلبان و اعضای فراکسیون امید نبود.
برای درک بهتر موضوع کافی است کاندیداهای 3 فراکسیون امید، مستقلین ولایی و ولاییون را برای کرسی نواب رییسی قیاس کنید. مستقلین ولایی و ولاییون در شرایطی که امیدی‌ها نام مسعود پزشکیان و علی مطهری را برای کرسی‌های مذکور در لیست قرار داده‌اند، به ترتیب دست به دامن چهره‌هایی چون هادی قوامی، عزت‌الله یوسفیان‌ملا و عبدالرضا مصری و محمد دهقان شدند. موضوعی که بار دیگر نشان داد اگر چه امیدی‌ها در خواندن بازی‌های پارلمان در قیاس با نمایندگان ولایی و مستقلین ولایی از تجربه و احتمالا توانایی کمتری برخوردارند ولی حداقل در برخورداری از ژنرال و سرتیپ، اوضاع بهتری دارند.
بازی‌های پنهان
با این حال در مجلس ایران و به‌ویژه بر سر انتخابات هیات رییسه و کمیسیون‌های تخصصی، برخورداری از ژنرال و سرتیپ تنها 10 درصد بازی را تشکیل می‌دهد. 90 درصد مابقی به بازی‌های پنهان بهارستان و البته ائتلاف‌های پشت‌پرده بستگی دارد. بازی‌های بهارستان در کلامی ساده‌تر به معنای تاثیرگذاری عناصر قدرت در بیرون از مجلس بر اتفاقات درون مجلس شورای اسلامی است. یکی از آخرین و البته مشهورترین نمونه‌های این موضوع را شاید بتوان در ماجرای استیضاح سیدمحمد بطحایی، وزیر آموزش و پرورش دولت دوازدهم تماشا کرد. استیضاحی که درست در روز برگزاری با پس گرفته شدن تمام امضاها از سوی نمایندگان استیضاح‌کننده لغو شد و همزمان شایعه توصیه به نمایندگان برای به مصلحت نبودن این استیضاح در آن مقطع را در لابی‌های تاریک پارلمان ایجاد کرد.
با این حال انصراف حاجی‌بابایی به سود لاریجانی یکی از پر رمز و رازترین اتفاقات مجلس شورای اسلامی محسوب می‌شود. وزیر آموزش و پرورش دولت محمود احمدی‌نژاد که همواره با سایر اعضای فراکسیون ولایی به سبک اداره مجلس توسط لاریجانی ایراداتی داشت، در اجلاسیه سوم در کنار عارف برای رسیدن به کرسی که در 11 سال اخیر به لاریجاتی تعلق داشته، گام برداشت ولی در لحظات آخر و درست زمانی که انتخابات به دور دوم کشیده شده بود، با اصرار محمد دهقان از اعضای شورای مرکزی فراکسیون اصولگرایان در مجلس به سود لاریجانی انصراف داد تا به زعم خودشان، او را «نمک‌گیر» کرده باشند و نشان دهند که اصولگرایان همچنان از او حمایت می‌کنند ولی اخیرا او با ذکر این جمله که «با یک تماس از بیرون مجلس به سود لاریجانی انصراف داده» است، موضوع وارد فاز تازه‌ای شد. در این بین کافی است به یاد آورید که لاریجانی و حاجی‌بابایی یک روز قبل از برگزاری انتخابات هیات رییسه مجلس در دیداری خصوصی به گفت‌وگو با یکدیگر پرداخته‌اند.
لاریجانی در طول یک سال گذشته اگر نگوییم به اصلاح‌طلبان نزدیک‌تر شد، عملا می‌توان ادعا کرد که از اصولگرایان دورتر شد تا باز هم صدای اعتراض ولاییون به شیوه مدیریت بهارستان توسط او در صحن شنیده شود. این اعتراض‌ها در مجلس شورای اسلامی به اقدامات هیات رییسه همان‌قدر تکراری است که توصیه‌های خارج از مجلس برای اقداماتی خاص. با این تفاسیر انتظار توصیه یا چیزی شبیه به آن در اجلاسیه چهارم با درنظرگیری شرایط فعلی کشور نه تنها موضوع عجیبی نیست بلکه برخی نمایندگان در گفت‌وگوهای دوستانه خود از بیان آن خودداری نمی‌کنند.
ائتلاف‌های نانوشته
با این حال و با وجود این موارد، ائتلاف بین فراکسیون‌های مختلف مجلس عملا تاثیرگذارترین نقش را در بهارستان ایفا می‌کند. در اجلاسیه سوم احتمال همراهی امید و ولایی برای کنار زدن لاریجانی افزایش یافت ولی باز هم این مهم تحقق نیافت تا احتمال آن در اجلاسیه چهارم نیز زنده شود. فراکسیون ولایی با وجود اعضای تاثیرگذاری چون پایداری‌چی‌ها، همواره جزو منتقدان لاریجانی محسوب می‌شوند و این با وجود تمام تفاوت‌ها، وجه اشتراک آنان با اصلاح‌طلبان محسوب می‌شود.
در اجلاسیه چهارم این احتمال وجود دارد که نه تمام فراکسیون ولایی بلکه برخی اعضای آن که از انصراف دور قبل حاجی‌بابایی هنوز دل چرکینند، در کنار امیدی‌ها برای کنار زدن لاریجانی از کرسی ریاست تلاش کنند. البته از آن طرف نیز ممکن است که امیدی‌ها در هماهنگی با مستقلان و برای حفظ دو کرسی نایب‌رییسی و سه کرسی دبیری اقدام کنند ولی در این بین آنچه فاکتور تعیین‌کننده برای افزایش احتمال ائتلاف است، چهره عمومی و رای فردی کاندیداهاست.
از سوی دیگر ممکن است فراکسیون‌های مستقلان ولایی و ولاییون با وجود اختلاف‌نظرها برای کنار زدن امیدها در سال پایانی از هیات رییسه در ائتلافی نانوشته به همکاری بپردازند تا مثال آنچه در اجلاسیه دوم رخ داد، امیدی‌ها به پایین‌ترین سهم ممکنه از هیات رییسه مجلس شورای اسلامی رضایت دهند. با این حال آنچه تاکنون قطعی به نظر می‌رسد، ائتلاف فراکسیون مستقلان ولایی و ولاییون برای کرسی‌های هیات رییسه مجلس است. اما آنچه نمی‌توان از آن چشم بست، بدعهدی مستقلان ولایی و ولاییون در انتخابات هیات رییسه است. این دو فراکسیون همواره در اجلاسیه‌های مختلف کارکرد ائتلاف‌ها و رایزنی‌های‌شان تا دم در صحن علنی بوده و بعد از ورود به صحن - مثال آنچه در اجلاسیه دوم گذشت- همه چیز را فراموش کرده و هر فراکسیون برای منافع خود می‌جنگد.
جدال چهره‌ها
پیش‌تر گفتیم که دست امیدی‌ها در انتخاب چهره‌های نام‌آشنا برای کرسی‌های هیات رییسه در قیاس با مستقلین ولایی و ولاییون بازتر است. این موضوع دقیقا عاملی است که می‌تواند نقش بسیار تعیین‌کننده‌ای در ائتلاف‌های پیدا و پنهان بهارستان داشته باشد. برای درک بهتر موضوع می‌توان چهره‌ها و شانس‌های ورود به هیات رییسه از هر فراکسیون را به صورت اجمالی بررسی کرد.
علی مطهری به عنوان نماینده‌ای که درباره بسیاری از مسائل کشور از حصر گرفته تا حجاب نظر خود را بدون واهمه از واکنش‌ها بیان می‌کند، در بهارستان معروف است و به همین واسطه می‌توان گفت که اگر اتفاق خاصی رخ ندهد، می‌تواند هادی قوامی از فراکسیون مستقلین ولایی و محمد دهقان یا عبدالرضا مصری یا محمدحسین فرهنگی از فراکسیون نمایندگان ولایی را شکست دهد بنابراین به نظر نمی‌رسد جز رایزنی‌های جزیی نیاز چندانی به ائتلاف داشته باشد.
علیرضا رحیمی از فراکسیون امید در رقابت با محمدمهدی فرشادان از فراکسیون مستقلان و احمد امیرآبادی فراهانی به نظر می‌رسد از شانس بالاتری برای رسیدن به هیات رییسه برخوردار باشد ولی علی‌اصغر یوسف‌نژاد اصلاح‌طلب در صورت ائتلاف مستقلان و ولایی‌ها، کرسی خود را متزلزل‌تر از گذشته می‌بیند. در این بین به نظر می‌رسد غلامعلی جعفرزاده ایمن‌آبادی یکی از گزینه‌های فراکسیون مستقلان برای کرسی نایب‌رییسی باشد که با توجه به حضور چهره‌هایی چون پزشکیان و مطهری عملا شانسی برای او باقی نمی‌ماند. اما اگر نماینده رشت بر سر کرسی‌های دبیری مجلس قصد رقابت داشته باشد، می‌تواند رقیب قابل توجهی برای عبدالکریم حسین‌زاده اصلاح‌طلب و اکبر رنجبرزاده اصولگرا محسوب شود. با این حال آنچه شانس بیشتری به حسین‌زاده در رقابت با رنجبرزاده می‌بخشد، چهره مقبول‌تر او در میان افکار عمومی و اهل سنت بودنش است به طوری که با توجه به ساختار تشکیلاتی فراکسیون امید، او می‌تواند روی حمایت هم فراکسیونی‌های خود حساب ویژه‌ای باز کند.
محمد‌قسیم عثمانی ش وضعیت مشابهی با حسین‌زاده دارد و علاوه بر سرشناس‌تر بودن در قیاس با آشوری از فراکسیون مستقلان و عباسی از فراکسیون ولاییون - با توجه به اهل سنت بودنش- یکی از شانس‌های اصلی ورود به هیات رییسه مجلس شورای اسلامی محسوب می‌شود. در این بین بهروز نعمتی که در طول سال‌های اخیر سخنگویی هیات رییسه را عهده‌دار بوده، عملا جز حسن لطفی اصلاح‌طلب رقیب جدی پیش‌روی خود نمی‌بیند به طوری که می‌تواند امیدوار باشد باز هم برکرسی دبیری هیات رییسه تکیه کرده و مقام سخنگو را یدک بکشد.
سهمی برای زنان
فراکسیون امید مجلس شورای اسلامی از نخستین روز حضور خود در بهارستان تا امروز در میان شطرنج نه چندان قانونمند پارلمان، زنان را فراموش نکرد و در طول اجلاسیه‌های گذشته همواره سهمی را برای زنان در هیات رییسه در نظر گرفته است. سهمی که البته در طول 40 سال اخیر تنها در مجلس ششم محقق شد و اصولا چهره هیات رییسه پارلمان ایران، چهره‌ای مردانه است و به نظر می‌رسد این موضوع در اجلاسیه چهارم مجلسی که رکورددار حضور زنان است نیز ادامه داشته باشد.
با تمام این تفاسیر آنچه حایز اهمیت است، سکوت رسانه‌ای فراکسیون امید است. امیدی‌ها با تشکیل کمیته‌ای که ریاست آن برعهده عبدالکریم حسین‌زاده است، به بررسی انتخابات هیات رییسه و چند و چون حضور خود پرداخته‌اند ولی نکته اینجاست که اخبار این کمیته درست به همان میزان که از سوی رسانه‌های اصلاح‌طلب منتشر نمی‌شود، از رسانه‌های اصولگرایی چون تسنیم سر در می‌آورد و این مهم حاکی از آن است که امیدی‌ها نیز چون دولت دوازدهم نیازمند بازنگری در تصمیمات رسانه‌ای خود هستند.
گفته‌های فوق در کنار اخباری که احتمالا در روزهای آتی منتشر می‌شود، نشانگر روزهایی است که می‌تواند سرنوشت سیاسی یک فرد را تغییر دهد. لاریجانی اگر از کرسی ریاست پارلمان آن هم در سال پایانی و در آستانه انتخابات و در شرایطی که گمانه‌زنی‌ها از حضور او در 1400 همچنان پابرجاست، کنار برود، عملا هزینه گزافی را پرداخت کرده است ولی عارف در صورت شکست نیز هزینه خاصی را پرداخت نمی‌کند چرا که فراکسیون متبوعش در نهایت می‌تواند سهم قابل توجهی از هیات رییسه را به خود اختصاص دهد. بازی هیات رییسه این بار برای لاریجانی حکم قماری را دارد که اگر اوضاع چون اجلاسیه سوم پیش رود و حاجی‌بابایی نباشد که برای نمک‌گیر کردن یا محض خاطر یک توصیه به سود او انصراف دهد، با باختی همراه می‌شود که می‌تواند زندگی سیاسی مرد این روزها معتدل شده سیاست ایران را با چالش‌های جدی مواجه کند.
نظر شما