هدف ظریف از سفر به کره شمالی چیست؟
محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان که به نیویورک رفته بود، از برنامه اش برای سفر به کره شمالی خبر داد.
محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان که به نیویورک رفته بود، از برنامه اش برای سفر به کره شمالی خبر داد.
به گزارش صدای ایران فرارو نوشت: چند روز پس از لغو معافیت‌های فروش نفت ایران به هشت کشور، رئیس دستگاه دیپلماسی ایران، در سفری به آمریکا، سیگنال‌هایی برای مذاکره با این کشور ارسال کرد. اما روند مذاکرات فعلی آمریکا با کره شمالی نشان می‌دهد که مذاکرات احتمالی ایران و آمریکا مسیر پرپیچ‌وخمی خواهد داشت.
بار دیگر زمزمه آغاز مذاکرات میان ایران و آمریکا مطرح شده است. محمد جواد ظریف، وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران، اواخر هفته گذشته طی سخنرانی در یک اندیشکده در نیویورک، پیشنهاد تبادل زندانیان با آمریکا را ارائه کرده است. امری که به طور گسترده به عنوان سیگنالی برای مذاکره با آمریکا قلمداد شده است.
هنوز نمی‌توان گفت که آیا بزودی بین ایران و آمریکا مذاکراتی شکل خواهد گرفت یا خیر. کما اینکه نمی‌توان با قاطعیت گفت که آیا دو طرف واقعا تمایلی به مذاکره دارند یا اینکه صرفا مانور می‌دهند. اما از مجموع رفتار‌ها و دیپلماسی عمومی ظریف در نیویورک اینگونه برمی‌آید که او زمینه‌سازی برای مذاکرات را در دستور کار خود قرار داده و در این زمینه اختیاراتی به دست آورده است.
برای فهم بهتر مسیر پیش روی مذاکرات احتمالی میان ایران و آمریکا و همچنین درک بهتر رویکرد فعلی ظریف، واکاوی مذاکرات آمریکا و کره شمالی، که اکنون به مرحله حساسی رسیده، ضروری است. ظریف، که در زندگی حرفه‌ای خود در مذاکرات متعددی حضور داشته است، مطمئنا روند مذاکرات واشنگتن و پیونگ‌یانگ را رصد می‌کند. به نظر می‌رسد که او با بهره‌گیری از تجربه مذاکرات آمریکا و کره شمالی، مدلی برای تنش‌زدایی میان ایران و آمریکا طراحی کرده که بر اختلاف‌افکنی میان دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، و دیگر مقامات دولت او، خصوصا جان بولتون، مشاور امنیت ملی، استوار است.
مروری بر مراحل مذاکرات آمریکا و کره شمالی، درک مدل ظریف را میسر می‌کند. در فوریه ۲۰۱۸، نخستین نشانه‌های ذوب شدن یخ روابط پیونگ‌یانگ و واشنگتن آشکار شد. در جریان افتتاح المپیک زمستانی در کره جنوبی، مایک پنس، معاون رئیس‌جمهور آمریکا، نظام کره شمالی را «استبدادی‌ترین رژیم کره زمین» توصیف کرد. چند ساعت بعد، پنس و خواهر کیم جونگ اون، رهبر کره شمالی، در مراسم افتتاح المپیک زمستانی، با فاصله اندکی از یکدیگر در جایگاه مقامات ویژه کنار هم نشستند. این نخستین مرحله زمینه‌سازی برای مذاکرات کره شمالی و آمریکا بود که سرانجام به مرحله دوم، یعنی مرحله نشست پرسروصدای ترامپ و کیم در سنگاپور، منتهی شد. در نشست سنگاپور، رهبران آمریکا و کره شمالی، تهدیدات آتشین قبلی خود را کنار گذاشتند و دستان یکدیگر را به گرمی فشردند.
اما طولی نکشید که مهمترین و حساس‌ترین مرحله مذاکرات دو کشور فرا رسید. ترامپ و کیم در فوریه ۲۰۱۹ در هانوی، پایتخت ویتنام، دیدار کردند. اما نتوانستند به توافقی در این نشست دست یابند. پس از این نشست، مذاکرات دو طرف وارد مرحله رکود شد به طوری که کره شمالی ظرف یک هفته چند بار از مقامات آمریکایی درگیر در مذاکرات انتقاد کرد.
جان بولتون، مشاور امنیت ملی آمریکا، اخیرا در گفتگو با خبرگزاری بلومبرگ گفت قبل از نشست سوم ترامپ و کیم، کره شمالی باید نشانه واقعی درباره رها کردن تسلیحات هسته‌ای آشکار کند. کره شمالی به خاطر این اظهارات، بولتون را «تاریک‌اندیش» توصیف کرد که از حد و اندازه خودش فراتر رفته و سخنان «بی‌معنی» می‌گوید. چند روز قبل از این انتقاد، کره شمالی خواستار کنار گذاشتن مایک پومپئو، وزیر خارجه آمریکا، از مذاکرات و جایگزین کردن او با یک مقام عاقل‌تر شد. در هفته‌های اخیر، کره شمالی نشان داده است که بولتون و مایک پومپئو را عامل رکود مذاکرات می‌داند. یعنی دقیقا همان مقاماتی که اکنون ظریف آن‌ها را به جنگ‌افروزی در برابر ایران متهم می‌کند.
ظریف به خوبی می‌داند که امکان مذاکره با افرادی مثل بولتون و پومپئو وجود ندارد و حتی اگر چنین مذاکره‌ای اتفاق بیافتد، راه به جایی نخواهد برد. بنابراین، راهبردی طراحی کرد که بر مبنای آن به طور مستقیم به ترامپ سیگنال دهد. گفتگوی ظریف با محافل رسانه‌ای حامی ترامپ در همین راستا قابل ارزیابی است. در واقع، الان مهمترین مشکل ظریف این است که او به بولتون و پمپئو اعتمادی ندارد، ولی در عین حال کانال مستقیمی با ترامپ هم ندارد. در دوره باراک اوباما، ظریف به راحتی می‌توانست با ایمیل یا دیگر ابزار‌ها ارتباط مستقیمی با جان کری، وزیر خارجه وقت آمریکا، برقرار کند. اما الان نه تنها این کانال از میان رفته است بلکه وزارت خارجه آمریکا تمایلی به مذاکره با ایران نشان نمی‌دهد. تاخیر پاسخ آمریکا به پیشنهاد ظریف برای تبادل زندانیان، شاهدی بر این وضعیت است. ظریف گفته است او شش ماه پیش این پیشنهاد را به آمریکا ارائه کرده، اما پاسخی نگرفته است. در این شش ماه، تحریم‌های زیادی علیه ایران اعمال شد که جدیدترین مورد آن، لغو معافیت‌های فروش نفت ایران است.
هنگامی که مذاکرات کره شمالی و آمریکا شروع شد، مقامات آمریکایی در آن برهه، به شدت مایل بودند وارد مذاکرات بشوند. مایک پومپئو، زمانی که رئیس سازمان سیا بود، برای تسهیل مذاکرات به پیونگ‌یانک سفر و با کیم جونگ اون دیدار کرد. اما همین پومپئو و دیگر همکاران او واکنش سردی به پیشنهادات ظریف نشان داده‌اند.
البته ارسال سیگنال به ترامپ، تنها چالشی نیست که ظریف با آن دست و پنجه نرم می‌کند. در خصوص رویکرد ظریف، پرسش‌های مهمی مطرح شده‌اند. از جلمه: برجام چه خواهد شد؟ آیا در مذاکرات احتمالی با آمریکا، اروپا و دیگر کشور‌ها هم جایی خواهند داشت؟ آیا ظریف موفق می‌شود جان بولتون و مایک پومپئو را دور بزند؟ اگر مذاکرات - ولو در حوزه محدود تبادل زندانی - انجام شود، چه تضمینی وجود دارد که بولتون و پومپئو کارشکنی نکنند؟
هنوز جزئیات زیادی از طرح ظریف منتشر نشده است و کسی هم نمی‌داند که او دقیقا به دنبال چیست. هر چه تا حالا گفته شده در حد گمانهزنی است. با این حال، سیگنال‌های ظریف حاکی از آن است که در سیاست خارجی ایران بازنگری شده است. خصوصا که پس از انتشار گزارش رابرت مولر، بازپرس ویژه پرونده انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۰۱۶ آمریکا، و تبرئه ترامپ از اتهام تبانی با روسیه در این انتخابات، برخی تحلیلگران ادعا می‌کنند که ترامپ از استیضاح نجات پیدا کرده و ممکن است در انتخابات سال آینده میلادی بار دیگر پیروز شود. علاوه بر این، سختگیری بی‌سابقه آمریکا بر صادرات نفت ایران و لغو معافیت‌های فروش نفت ایران، ممکن است ظریف را به فکر پیگیری یک راهبرد جدید انداخته است. راهبردی که از آغاز مورد حمله تندرو‌های واشنگتن و رضایت ضمنی محافظه‌کاران ایران مواجه شده است.
تندرو‌ها در واشنگتن، رویکرد ظریف را بی‌اهمیت نشان می‌دهند و در عین حال بر ضرورت استمرار فشار حداکثری به جمهوری اسلامی تاکید می‌کنند. به محض انتشار تصویر دیدار ظریف با جرالدو ریورا، روزنامه‌نگار آمریکایی حامی ترامپ، محافل مخالف جمهوری اسلامی در واشنگتن، حملات تندی علیه این روزنامه‌نگار انجام داده‌اند.
به گزارش صدای ایران فرارو نوشت: چند روز پس از لغو معافیت‌های فروش نفت ایران به هشت کشور، رئیس دستگاه دیپلماسی ایران، در سفری به آمریکا، سیگنال‌هایی برای مذاکره با این کشور ارسال کرد. اما روند مذاکرات فعلی آمریکا با کره شمالی نشان می‌دهد که مذاکرات احتمالی ایران و آمریکا مسیر پرپیچ‌وخمی خواهد داشت.
بار دیگر زمزمه آغاز مذاکرات میان ایران و آمریکا مطرح شده است. محمد جواد ظریف، وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران، اواخر هفته گذشته طی سخنرانی در یک اندیشکده در نیویورک، پیشنهاد تبادل زندانیان با آمریکا را ارائه کرده است. امری که به طور گسترده به عنوان سیگنالی برای مذاکره با آمریکا قلمداد شده است.
هنوز نمی‌توان گفت که آیا بزودی بین ایران و آمریکا مذاکراتی شکل خواهد گرفت یا خیر. کما اینکه نمی‌توان با قاطعیت گفت که آیا دو طرف واقعا تمایلی به مذاکره دارند یا اینکه صرفا مانور می‌دهند. اما از مجموع رفتار‌ها و دیپلماسی عمومی ظریف در نیویورک اینگونه برمی‌آید که او زمینه‌سازی برای مذاکرات را در دستور کار خود قرار داده و در این زمینه اختیاراتی به دست آورده است.
برای فهم بهتر مسیر پیش روی مذاکرات احتمالی میان ایران و آمریکا و همچنین درک بهتر رویکرد فعلی ظریف، واکاوی مذاکرات آمریکا و کره شمالی، که اکنون به مرحله حساسی رسیده، ضروری است. ظریف، که در زندگی حرفه‌ای خود در مذاکرات متعددی حضور داشته است، مطمئنا روند مذاکرات واشنگتن و پیونگ‌یانگ را رصد می‌کند. به نظر می‌رسد که او با بهره‌گیری از تجربه مذاکرات آمریکا و کره شمالی، مدلی برای تنش‌زدایی میان ایران و آمریکا طراحی کرده که بر اختلاف‌افکنی میان دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، و دیگر مقامات دولت او، خصوصا جان بولتون، مشاور امنیت ملی، استوار است.
مروری بر مراحل مذاکرات آمریکا و کره شمالی، درک مدل ظریف را میسر می‌کند. در فوریه ۲۰۱۸، نخستین نشانه‌های ذوب شدن یخ روابط پیونگ‌یانگ و واشنگتن آشکار شد. در جریان افتتاح المپیک زمستانی در کره جنوبی، مایک پنس، معاون رئیس‌جمهور آمریکا، نظام کره شمالی را «استبدادی‌ترین رژیم کره زمین» توصیف کرد. چند ساعت بعد، پنس و خواهر کیم جونگ اون، رهبر کره شمالی، در مراسم افتتاح المپیک زمستانی، با فاصله اندکی از یکدیگر در جایگاه مقامات ویژه کنار هم نشستند. این نخستین مرحله زمینه‌سازی برای مذاکرات کره شمالی و آمریکا بود که سرانجام به مرحله دوم، یعنی مرحله نشست پرسروصدای ترامپ و کیم در سنگاپور، منتهی شد. در نشست سنگاپور، رهبران آمریکا و کره شمالی، تهدیدات آتشین قبلی خود را کنار گذاشتند و دستان یکدیگر را به گرمی فشردند.
اما طولی نکشید که مهمترین و حساس‌ترین مرحله مذاکرات دو کشور فرا رسید. ترامپ و کیم در فوریه ۲۰۱۹ در هانوی، پایتخت ویتنام، دیدار کردند. اما نتوانستند به توافقی در این نشست دست یابند. پس از این نشست، مذاکرات دو طرف وارد مرحله رکود شد به طوری که کره شمالی ظرف یک هفته چند بار از مقامات آمریکایی درگیر در مذاکرات انتقاد کرد.
جان بولتون، مشاور امنیت ملی آمریکا، اخیرا در گفتگو با خبرگزاری بلومبرگ گفت قبل از نشست سوم ترامپ و کیم، کره شمالی باید نشانه واقعی درباره رها کردن تسلیحات هسته‌ای آشکار کند. کره شمالی به خاطر این اظهارات، بولتون را «تاریک‌اندیش» توصیف کرد که از حد و اندازه خودش فراتر رفته و سخنان «بی‌معنی» می‌گوید. چند روز قبل از این انتقاد، کره شمالی خواستار کنار گذاشتن مایک پومپئو، وزیر خارجه آمریکا، از مذاکرات و جایگزین کردن او با یک مقام عاقل‌تر شد. در هفته‌های اخیر، کره شمالی نشان داده است که بولتون و مایک پومپئو را عامل رکود مذاکرات می‌داند. یعنی دقیقا همان مقاماتی که اکنون ظریف آن‌ها را به جنگ‌افروزی در برابر ایران متهم می‌کند.
ظریف به خوبی می‌داند که امکان مذاکره با افرادی مثل بولتون و پومپئو وجود ندارد و حتی اگر چنین مذاکره‌ای اتفاق بیافتد، راه به جایی نخواهد برد. بنابراین، راهبردی طراحی کرد که بر مبنای آن به طور مستقیم به ترامپ سیگنال دهد. گفتگوی ظریف با محافل رسانه‌ای حامی ترامپ در همین راستا قابل ارزیابی است. در واقع، الان مهمترین مشکل ظریف این است که او به بولتون و پمپئو اعتمادی ندارد، ولی در عین حال کانال مستقیمی با ترامپ هم ندارد. در دوره باراک اوباما، ظریف به راحتی می‌توانست با ایمیل یا دیگر ابزار‌ها ارتباط مستقیمی با جان کری، وزیر خارجه وقت آمریکا، برقرار کند. اما الان نه تنها این کانال از میان رفته است بلکه وزارت خارجه آمریکا تمایلی به مذاکره با ایران نشان نمی‌دهد. تاخیر پاسخ آمریکا به پیشنهاد ظریف برای تبادل زندانیان، شاهدی بر این وضعیت است. ظریف گفته است او شش ماه پیش این پیشنهاد را به آمریکا ارائه کرده، اما پاسخی نگرفته است. در این شش ماه، تحریم‌های زیادی علیه ایران اعمال شد که جدیدترین مورد آن، لغو معافیت‌های فروش نفت ایران است.
هنگامی که مذاکرات کره شمالی و آمریکا شروع شد، مقامات آمریکایی در آن برهه، به شدت مایل بودند وارد مذاکرات بشوند. مایک پومپئو، زمانی که رئیس سازمان سیا بود، برای تسهیل مذاکرات به پیونگ‌یانک سفر و با کیم جونگ اون دیدار کرد. اما همین پومپئو و دیگر همکاران او واکنش سردی به پیشنهادات ظریف نشان داده‌اند.
البته ارسال سیگنال به ترامپ، تنها چالشی نیست که ظریف با آن دست و پنجه نرم می‌کند. در خصوص رویکرد ظریف، پرسش‌های مهمی مطرح شده‌اند. از جلمه: برجام چه خواهد شد؟ آیا در مذاکرات احتمالی با آمریکا، اروپا و دیگر کشور‌ها هم جایی خواهند داشت؟ آیا ظریف موفق می‌شود جان بولتون و مایک پومپئو را دور بزند؟ اگر مذاکرات - ولو در حوزه محدود تبادل زندانی - انجام شود، چه تضمینی وجود دارد که بولتون و پومپئو کارشکنی نکنند؟
هنوز جزئیات زیادی از طرح ظریف منتشر نشده است و کسی هم نمی‌داند که او دقیقا به دنبال چیست. هر چه تا حالا گفته شده در حد گمانهزنی است. با این حال، سیگنال‌های ظریف حاکی از آن است که در سیاست خارجی ایران بازنگری شده است. خصوصا که پس از انتشار گزارش رابرت مولر، بازپرس ویژه پرونده انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۰۱۶ آمریکا، و تبرئه ترامپ از اتهام تبانی با روسیه در این انتخابات، برخی تحلیلگران ادعا می‌کنند که ترامپ از استیضاح نجات پیدا کرده و ممکن است در انتخابات سال آینده میلادی بار دیگر پیروز شود. علاوه بر این، سختگیری بی‌سابقه آمریکا بر صادرات نفت ایران و لغو معافیت‌های فروش نفت ایران، ممکن است ظریف را به فکر پیگیری یک راهبرد جدید انداخته است. راهبردی که از آغاز مورد حمله تندرو‌های واشنگتن و رضایت ضمنی محافظه‌کاران ایران مواجه شده است.
تندرو‌ها در واشنگتن، رویکرد ظریف را بی‌اهمیت نشان می‌دهند و در عین حال بر ضرورت استمرار فشار حداکثری به جمهوری اسلامی تاکید می‌کنند. به محض انتشار تصویر دیدار ظریف با جرالدو ریورا، روزنامه‌نگار آمریکایی حامی ترامپ، محافل مخالف جمهوری اسلامی در واشنگتن، حملات تندی علیه این روزنامه‌نگار انجام داده‌اند.
نظر شما