صداوسیما با برنده باش چه می کند؟

رهبر انقلاب روز چهارشنبه در جریان دیدار هزاران نفر از کارگران صنایع مختلف، توانایی‌های ملت ایران و جوانان پرتلاش و خوش‌استعداد میهن را بسیار فراتر از وضع فعلی خواندند و خاطرنشان کردند: «باید فرهنگ کار و تولید و تلاش را ترویج دهیم و روحیه انتظار برای ثروت بادآورده را از بین ببریم و روش‌هایی شبیه بخت‌آزمایی را ترویج نکنیم که دستگاه‌های مختلف از جمله صدا و سیما باید متوجه این معنا باشند.

به گزارش صدای ایران روزنامه جوان نوشت: مدیر شبکه‌۳‌سیما پس از آن از تغییر اسپانسر این برنامه خبر داد. از سویی دیگر علی عسکری، رئیس سازمان صدا وسیما در دستوری به اداره کل بازرگانی رسانه ملی خواستار تجدید نظر در ظهور و بروز اسپانسرهای صدا و سیما شد، اما سؤال جدی این است که آیا مشکلاتی از این دست با تغییر اسپانسر قابل حل شدن است؟ علی فروغی پیرامون برنامه‌های اسپانسرمحور گفت: «تصمیم بر این شد تا سازوکار اسپانسری که پشتیبانی مالی برنامه «برنده باش» را انجام می‌دهد، اصلاح و ظرفیت‌های جدیدی به این برنامه اضافه شود. در همین راستا، با این تغییرات پیش‌برنده از این پس مردم نقش‌آفرینی بیشتری در برنامه «برنده باش» خواهند داشت همانطور که مرجع بزرگوار در جلسه درس خارج فقه فرمودند: اگر محل تأمین جوایز مسابقه از محل وجه دریافتی از شرکت‌کنندگان مسابقه تفکیک شده باشد، مشکل شرعی ندارد. در همین راستا، با توجه به سابقه دیرینه سازمان در اینگونه برنامه‌ها و بررسی‌های شرعی لازم، از همان ابتدا پیش‌بینی شده بود که محل تأمین جوایز از برآورد مصوب در شبکه باشد و نه وجه احتمالی دریافتی از شرکت کنندگان؛ لذا مفروض استفتا مصداق این برنامه نیست.»

روز گذشته فتوایی از رهبر معظم انقلاب درباره شرکت در مسابقات و دریافت پول منتشر شد با این سؤال که آیا شرکت در مسابقه‌ای که از خود بازیکنان پول جمع کرده و از آن پول به برنده جایزه می‌دهند، اشکالی دارد؟ که رهبر انقلاب پاسخ داده‌اند: «اگر از بازنده چیزی بگیرند که به برنده بدهند، همان شرط‌بندی حرام است؛ ولی اگر برگزارکننده مسابقه، مبلغی را از شرکت کنندگان به عنوان حق‌الزحمه و شرط شرکت در مسابقه برای خودش دریافت کند و بعد از مالکیت، با مال خود جایزه بخرد، مانعی ندارد.» 

به نظر می‌رسد واکنش مدیر شبکه‌۳ ناظر به فتوای منتشر شده از رهبر انقلاب و برداشت وی از آن بوده باشد، اما روح سخنان رهبری انقلاب در روز چهارشنبه ناظر به ترویج نکردن فرهنگ یک شبه پولدار شدن است. یک دغدغه فرهنگی به منظور تغییر رویکردهای سازمان به سمت رونق تولید در سطح جامعه است. 

موضوع شبهه دار ترویج بخت‌آزمایی در سایر برنامه‌های صداوسیما نیز جریان دارد. خندوانه، دوره همی و هوش برتر شبکه نسیم، برنامه هشتگ شبکه‌یک و همچنین گزارش ورزشی و برنامه ستاره‌ساز شبکه‌۳ نیز درگیر این مسئله هستند. 

درباره اینگونه برنامه‌ها به نظر می‌رسد مشکل اصلی ترویج یک فرهنگ غلط اقتصادی باشد که با تغییر اسپانسر تغییری در آن ایجاد نمی‌شود. برنامه‌هایی که در واقع با خود یک فرهنگ را انتقال می‌دهند که جنبه‌های مخربی دارد. در شرایطی که کشور با بحران تولید ملی دست و پنجه نرم می‌کند و اصلی‌ترین چالش کشور ضعف دستگاه اجرایی در به کارگیری و هدایت مناسب سرمایه‌ها و منابع انسانی مستعد در خط تولید است، رسانه ملی باید ورود جدی‌تری به این موضوع مرتبط با منافع ملی داشته باشد. عوامل این برنامه همواره بر رویکرد فرهنگی آن و اینکه قرار است از طریق آن اطلاعات عمومی مخاطبان افزایش یابد تأکید دارند، اما واقعیت چیز دیگری است. 

رهبر انقلاب ۱۱ آذر ۱۳۸۳ در همین زمینه تذکراتی به مدیران صداوسیما داده‌اند: «یک‌روز من دیدم در یک برنامه تلویزیونی ۵ میلیون تومان به یک نفر جایزه دادند؛ برای اینکه به چند سؤال جواب داد! این سرگرمی خیلی جالبی نیست. ۵ میلیون تومان، تقریباً حقوق دو، سه‌سال یک کارمند متوسط است. ممکن است بگویند این کار ترویج علم است. ترویج علم را از یک راه بهتر بکنید؛ این راه ضرر دارد. عده‌ای که اینگونه مسابقات را نگاه می‌کنند، به ذهنشان می‌آید که این کار منطقی ندارد که مثلاً بنده بدانم انجیل عربی یا یونانی است یا لاتینی است بعد بگویند حالا که شما دانستید، این ۵۰۰ هزار تومان یا فلان مبلغ مال شما! این کار معنی ندارد. بنابراین، مقوله سرگرمی و تفریح، لزومش یک مسئله است؛ با برنامه‌ریزی بودن آن یک مسئله است؛ بامحتوا بودنش یک مسئله است؛ پرهیز از جهات منفی هم در آن یک مسئله است...»

اما سخنان رهبری معظم انقلاب درباره مسائل مربوط به قرعه‌کشی در صداوسیما را باید به فال نیک گرفت و امیدوار بود تا این سازمان با اصلاح برخی روش‌ها چالش‌های مالی را پشت سر بگذارد. جذب مخاطب و درآمدزایی دو رویکردی است که به نظر می‌رسد طی یک پروسه زمانی در سازمان صداوسیما تبدیل به هدف شده‌است و همین باعث شده تا اولویت‌ها ناخواسته و نادانسته جابه‌جا شوند. درآمدزایی و جذب مخاطب اگرچه اهمیت دارد، اما اگر برای یک مجموعه فرهنگی این مسائل از تاکتیک تبدیل به راهبرد شد به طور عادی و تدریجی همه چیز را تحت‌تأثیر خود قرار می‌دهد. 

شاید آن‌هایی که طی سال‌های اخیر کوشیدند با تحدید بودجه صداوسیما آن‌را تحت فشار قرار دهند، می‌دانستند که سازمان برای جبران کسری بودجه خود بی‌محابا به سمت جذب اسپانسر خواهد رفت، اما قطعاً به این فکر نمی‌کردند که همین چالش‌ها در نهایت منجر به خیر شود؛ چراکه صداوسیما اکنون در وضعیتی است که باید در برخی روش‌ها و رویکردهایش تجدید نظر کند و همین اصلاحات اگر هوشمندانه انجام شود در دراز مدت به سود صداوسیما خواهد بود. چه بسا اگر این چالش‌ها ایجاد نمی‌شد هیچگاه انتظار پویایی و حرکت برای رفع ایرادها نیز رقم نمی‌خورد. 

درباره برنده‌باش پس از سخنان رهبر انقلاب شاید خیلی‌ها فکر می‌کردند مدیر شبکه ۳ به سرعت اعلام کند که با حذف این برنامه در جهت تولید برنامه‌هایی که منطبق با شعار سال یعنی رونق تولید و کار باشد، اقدام کند، اما تلاش برای حفظ برنامه صرفاً با تغییر اسپانسر رویکردی است که خیلی‌ها را متعجب کرد. تجربه نشان داده بهترین راه حذف مدیر کارآمد و انقلابی، قرار دادن او مقابل ولایت فقیه است. اینجور مواقع غیرانقلابی‌ها از هر دو طیف به شدت ولایتمدار می‌شوند. مدیر جوان و خوش آتیه شبکه ۳ خوب است خود را از اتهام دور نگه دارد. آن‌ها که از حذف انقلابی عادل فردوسی‌پور ناراحتند به دنبال انتقام‌گیری هستند، مدیر شبکه سوم بدون برنده‌باش هم می‌تواند برنده باشد اگر جذب مخاطب و درآمدزایی برایش هدف نباشد و با همفکری نیروهای خوش‌فکر به فکر رقم زدن برنامه‌هایی در جهت حل مشکلات کشور باشد. کاری که به طور قطع شدنی است.