صالحی ابهامات توقف صنعت هسته‌ای را روشن کرد
صالحی به ابهامات در خصوص توقف صنعت هسته‌ای کشورمان و علت تعلل چینی‌ها در همکاری هسته‌ای با ایران پاسخ داد.
صالحی به ابهامات در خصوص توقف صنعت هسته‌ای کشورمان و علت تعلل چینی‌ها در همکاری هسته‌ای با ایران پاسخ داد.
به گزارش صدای ایران از باشگاه خبرنگاران، علی اکبر صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی طی سال‌های اخیر و با امضای برجام به یکی از مهم‌ترین شخصیت‌های رسانه‌ای تبدیل شد و تقریبا هر سوالی راجع به برنامه هسته‌ای کشور و ابهامات به وجود آمده در آن به این فرد منتهی می‌شود. صالحی جز معدود مدیران کشور است که متناسب با تحصیلات و حوزه تخصصی اش در سازمان انرژی اتمی ابقا شده است. رئیس سازمان انرژی اتمی کشورمان تحصیلات خود را در دانشگاه آمریکایی بیروت (AUB) و مؤسسه فناوری ماساچوست (MIT) در رشته‌های فیزیک و مهندسی هسته‌ای به پایان رسانده، استاد مهندس انرژی در دانشگاه شریف است و در دو دوره ریاست این دانشگاه را نیز بر عهده داشته است.
از علی اکبر صالحی می‌توان به عنوان یکی از مدیران خوش برخورد در عرصه رسانه نام برد، چراکه معمولا سوال خبرنگاران را با دقت بالایی پاسخ می‌دهد؛ این مدیر با تجربه در ماه‌های منتهی به ۲۲ بهمن امسال در‌های سازمان انرژی اتمی را بر روی خبرنگاران گشود و در مصاحبه با رسانه‌های مختلف اخبار مهم و گا‌ه خوش حال کننده‌ای را از وضعیت فناوری هسته‌ای کشور در اختیار مردم و رسانه‌ها قرار داد. وی مصاحبه ای را نیز با باشگاه خبرنگاران جوان انجام داد تا پاسخگوی ذهن کنجکاو خبرنگاران جوان این رسانه باشد.
صالحی در گفت‌وگوی با باشگاه خبرنگاران جوان با اشاره به مصاحبه‌های قبلی خود در زمینه خرید لوله‌های راکتور آب سنگین اراک و ابهامات به وجود آمده در خصوص آن اظهار کرد که در خرید لوله برای راکتور آب سنگین اراک هیچ دور زدنی در کار نبوده است و برخی مسائل را تنها باید افراد معدودی بدانند. وی همچنین با اشاره به گله مندی از همکاری چینی‌ها در بازطراحی راکتور آب سنگین اراک گفت که مقامات پکن از تحریم‌های آمریکا در هراسند. علاوه بر این صالحی با اشاره به آب سنگین فریز شده در عمان، مهم‌ترین خریداران آب سنگین ما را روسیه و آمریکا برشمرد. رئیس سازمان انرژی اتمی در پایان با اشاره به انتقاد‌های موجود نسبت به اخراج برخی دانشمندان و کارکنان قبلی سازمان پس از برجام تاکید کرد که هیچ دانشمند هسته‌ای با امضای او اخراج نشده و در عین حال قرار نیست هر لیسانسیه‌ای با کمی تجربه را دانشمند تلقی کنیم.
در ادامه مصاحبه تفصیلی رئیس سازمان انرژی اتمی با باشگاه خبرنگاران جوان را می خوانید؛
شما در مصاحبه اخیر خود در یکی از برنامه های تلویزیونی با اشاره به راکتور آب سنگین اراک عنوان کردید که در همان روزهای اول مذاکرات و اجرای تعهدات برجامی لوله های سوخت جایگزین این راکتور را خریداری کرده بودید که فقط تعداد معدودی از افراد نظام نظیر شخص رهبری از آن مطلع بوده اند. این خبر واکنش های متفاوتی را در فضای رسانه ای و مجازی به دنبال داشت، به طوریکه عده ای آن را دور زدن تیم مذاکره کننده قلمداد کردند و برخی نیز مدعی شدند ایران در مذاکرات بازی دوگانه ای را داشته است؛ لطفا در این زمینه تا حدودی شفاف سازی کنید و اطلاعاتی را در اختیار مخاطبین ما قرار بدهید.
صالحی: در مهندسی واژه‌ای به نام «ریداندنسی» داریم که در اصطلاح عمومی مانند زاپاس خودرو است؛ شما اگر ماشینی داشته باشید که ۴ چرخ دارد، یک چرخ هم برای این است که اگر اتفاقی افتاد، بتوانید از آن استفاده کنید. در صنعت هسته‌ای نیز با توجه به حساسیت این صنعت به لحاظ ایمنی، برای بسیاری از تجهیزات و وسایل آن «ریداندنسی» را در نظر می‌گیریم و به خصوص اینکه در جزیره هسته‌ای یا «نیوکلیر آیلند» یعنی جایی که تجهیزات هسته‌ای به طور کامل وجود دارد، در نتیجه احتمال هرگونه اتفاقی محاسبه می‌شود و سوال شما مستثنی از این امر نیست. لوله‌های خریداری شده برای «کالاندریا» هستند.لوله هایی که خریداری شده بخشی از راکتور است که سوخت وارد آنها می‌شود و من دقیق قطر آن را نمی‌دانم، ولی فرض کنید ۷ الی ۸ سانتی‌متر است و همچنین طولی معادل ۲ متر دارند. ما تعدادی از آنها را به دو بخش بالا و پایین جوش می‌دهیم و سوخت را داخل راکتور گذاشته و آنجا بارگذاری می‌کنیم. اگر راکتور عوض شود، کالاندریای قبلی دیگر به درد نمی‌خورد و نیاز به کالاندریای جدید داریم. لذا زمانی که ما مذاکره می‌کردیم با تاکید بر داشتن زاپاس، لوله‌هایی را با تعداد بیشتر خریداری کردیم. این موضوع نه تنها اینجا بلکه هر جای دیگری و در رابطه با هر موضوع دیگری قابل کاربرد است. برای مثال پمپی می‌خرید، اما تنها به یک پمپ اکتفا نمی‌کنید و برای آن زاپاس هم می‌خرید که اگر مشکلی پیش آمد کار متوقف نشود.
در خریداری لوله ها برای راکتور اراک هیچ دور زدنی در کار نبوده است
ما در مذاکرات تجربیاتی از گفت‌وگو‌های پیشین داشتیم و هشدار‌های لازم از قبل به مذاکره کنندگان داده شده بود که ممکن است طرف مقابل به تعهدات خود پایبند نباشد؛ بنابر این تمام جوانب را در نظر گرفتیم. دور اندیشی ما از آنجا ناشی شد که در سال‌های ۸۲ و ۸۳ که فعالیت‌های هسته‌ای ابتدا بنا شد به مدت ۶ ماه متوقف شود، ولی این توقف تا ۲ سال طول کشید و آنها به عهد خود وفا نکردند و سرانجام مقام معظم رهبری دستور دادند که مجددا فعالیت هسته‌ای شروع شود. بنابر این ما با این تجربه به گونه‌ای در مذاکرات عمل کردیم که اگر قرار شد زمانی به توانایی قبلی خود برگردیم، در ابعاد فنی مشکلی نداشته باشیم. یعنی به گونه‌ای نباشد که ما وقتی خواستیم برگردیم پلی را خراب کرده و توان بازگشت را نداشته باشیم. البته در اینجا باید تاکید کنم ما و مذاکره کنندگان همه یک بخش بوده و با هم بودیم. سازمان انرژی اتمی یک واحد مستقل در کشور نیست که بخواهد یک وزارتخانه دیگر را دور بزند. همه اینها زیر نظر مقام معظم رهبری، رئیس جمهور و دبیر شورای عالی امنیت ملی بوده است؛ به طوری که همه نظارت داشتند و مذاکرات را مدیریت می‌کردند و مسائل به طور هماهنگ شده انجام می‌شد. در عین حال باید عنوان کنم یک سری جزئیاتی هست که لزومی ندارد بگوییم؛ ممکن است ده‌ها کار در یک وزارتخانه انجام گیرد و ضرورتی ندارد که همه آنها را بدانند. چیز‌هایی که باید ضرورتا در بُعد فنی بگوییم، مسئله‌ای را برای کسی روشن نمی‌کند. مثلا ما به جای ده تا لوله ۲۰ تا لوله خریدیم. چه ضرورتی دارد بگوییم؟! وقتی شما برخی مسائل و اطلاعات را حتی به نزدیکترین افراد بگویید، ناخواسته این اطلاعات درز پیدا می‌کند و طرف مقابل ممکن است سوءاستفاده کند. مجسم کنید زمانی را که ما لوله‌ها را خریده بودیم، طرف مقابل می‌گفت که شما مشابه این لوله‌ها را دارید یا ندارید و هزار نوع بهانه دیگر جور می‌کرد. بنابر این ما در بسیاری از فعالیت هایمان در چارچوب مقررات آژانس پیش بینی‌هایی را کرده بودیم.
باید تاکید کنم در دوره ای که ما لوله ها را خریداری کرده بودیم، هنوز پروتکل الحاقی امضا نشده بود و مقررات یا قوانین پادمانی بودند و ما در چارچوب آن تصمیم گیری کردیم، در نتیجه هیچ چیزی را خلاف مقررات انجام نداده ایم. به اعتبار اینکه من اشراف قابل توجهی نسبت به مقررات جاری آژانس دارم و ۵ سال نماینده ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بودم، ما هیچ زمان کاری را نمی‌کنیم که بر خلاف تعهدات پذیرفته شده مان باشد. ما در چارچوب مقررات فعالیت‌های خود را انجام دادیم و هیچ دور زدنی در کار نیست. باید تاکید کنم در طول دوران مذاکرات همه با هم بودیم. برخی افراد شکاک هستند و نمی‌خواهند مسائل را آنگونه که واقعیت دارد ببینند و همیشه به دنبال حاشیه سازی هستند. حتی اگرحرف خوب بزنید، بد استنباط می‌کنند و حرف بد بزنید، بدتر استنباط می‌کنند و اینها را نمی‌شود کاری کرد. ما وقتی می‌خواهیم بگوییم «لا اله الا الله» می‌گویند شما گفتید «لا اله»؛ ما می‌گوییم بگذارید «الا الله» را هم بگوییم، اما آنها می‌گویند که شما منکر خدا شده‌اید!
شما در مصاحبه‌های قبلی خود انتقاداتی را نسبت به همکاری چینی‌ها در باز طراحی راکتور آب سنگین اراک مطرح کردید. یکی از موارد مطرح شده در برجام همواره این مسئله بوده است که این توافق فرصتی را فراهم کرده که ما بتوانیم راکتور آب سنگین اراک را باز طراحی کنیم و با فناوری‌های به روز بهبود بخشیده و ارتقا دهیم. ابتدا آمریکا پیش از خروج از برجام قرار بود این وظیفه را به عهده داشته باشد پس از آن انگلیس و حالا هم چین، اینکه حالا طرح‌های پایه‌ای را دانشمندان خودمان طراحی می‌کنند و فقط نیاز به تایید چینی ها داریم. شما فرمودید که چینی‌ها کند پیش رفته و ما ممکن است که راه خودمان را ادامه بدهیم و آنها نباید دیگر در این زمینه گله مندی کنند. آیا این امکان وجود دارد که ایرانی‌ها راکتور آب سنگین اراک را به تنهایی بهبود و ارتقا بدهند؟
صالحی: کندی همکاری چینی‌ها زمانی شروع شده که بخش عمده کار انجام گرفته و ما قله را گذراندیم و در سرازیری هستیم. طبق برجام کارگروهی برای بازطراحی راکتور آب سنگین اراک تشکیل شد که حتی در قطعنامه ۲۲۳۱ هم به آن اشاره شد و این قطعنامه اعلام کرد که اگر برجام هم بهم خورد نباید پروژه اراک بهم بخورد. لذا این انتظار را داریم که هیچ کندی در همکاری اعضای کارگروه پیش نیاید. متولی کار ایران است، یعنی محاسبات را دانشمندان ایرانی انجام می‌دهند و آنها فقط نظارت می‌کنند که اگر عیب و نقصی داشته باشد اعلام کنند تا ما رفع نقص کنیم. در حال حاضر با توجه به اینکه حدودا ۳ سال از برجام می‌گذرد، ما بخش قابل توجهی از کار را انجام داده‌ایم و می‌شود گفت که از گردنه‌های سخت گذشته ایم. اما حدود ۳ ماه است که ما شاهد همکاری خوب چینی‌ها نیستیم و روند همکاری با کندی پیش می‌رود. با طرف چینی صحبت کردیم اما من اعتراضی به آن مفهوم که برخی رسانه‌ها تیتر‌های عجیب و غریب نظیر «هشدار صالحی به چین» می‌زنند را نداشته‌ام. ما تنها عنوان کرده ایم از چین به عنوان یک شریک تجاری عمده انتظار داریم به صورت مکمل با ما رفتار کند. چین نیاز به برخی محصولات دارد که ما می‌توانیم تامین کننده مطمئن برای آنها باشیم و ما نیاز به محصولاتی داریم که آنها می‌توانند تامین کننده قابل اعتمادی برای ما باشند. در عین حال بسیاری از آراء ما در صحنه بین‌المللی تقریبا به یکدیگر نزدیک است، لذا ما با چین یک احساس نزدیکی خاص می‌کنیم و در فعلیت یافتن برجام آنها پشتوانه خوبی بودند.
چینی ها گفتند که از تحریم های آمریکا هراس دارند!
وقتی ما از طرف چینی پرسیدیم که چرا تعلل می‌کنید و برای قرارداد جدید یکسری شرط‌هایی را گذاشته اید که در جهت همکاری نیست، پاسخ دادند که نگران تحریم‌های آمریکا علیه شرکت‌هایمان هستیم، زیرا شرکت‌های ما با ایالات متحده هم کار می‌کنند. در مقابل ما به آنها گفتیم که این پروژه در چارچوب برجام است و مستثنی شده، ولی آنها بسیار محتاطانه رفتار می کنند و می گویند صبر کنید! با این حال ما کار را پیش می بریم و متوقف نشده‌ایم، ولی آن نظارت و بازبینی که آنها باید انجام دهند مقداری کند شده است. ما می‌خواهیم درست در زمانی که اعلام کرده ایم کارها انجام شود. اگر همه چیز به خوبی پیش رود و مسائل تامین مالی نیز برطرف شود، می توانیم در زمان مقرر بتوانیم کلید تست راکتور اراک را بزنیم. وقتی یک راکتور به پایان می‌رسد، نمی تواند شروع به کار کند. راکتور اراک هم مانند نیروگاه اتمی بوشهر به حدود ۳ سال تست نیاز دارد. امیدواریم طبق زمان‌بندی که انجام داده‌ایم کارها به خوبی پیش برود.
کشور ما با اجرایی شدن برجام ملزم شد مقداری آب سنگین را به خارج از کشور منتقل کند که در پی آن، حجم بالایی از آب سنگین در عمان فریز شده و به گفته برخی رسانه ها قرار بر این شد که مشتری هایی برای آن پیدا شده و به فروش برسد. سرنوشت آب سنگین در مسقط به کجا رسیده است و کدام کشورها آن را خریداری کردند؟
صالحی: خواهش من این است که شما به آن فراز برجام که در آن به تعهد ایران در ارتباط با آب سنگین اشاره شده نگاهی بیندازید و برای مردم عزیز هم اطلاع رسانی کنید؛ در آنجا بطور واضح گفته شده است که جمهوری اسلامی ایران مقدار آب سنگینی که برای راکتور اراک نیاز دارد حدود ۶۵ تُن است، اما ما یک ۶۵ تُن اضافه را هم با استناد بر منطق «ریداندنسی» یا همان زاپاس ذخیره کرده ایم و در اختیار داریم تا اگر اتفاقی افتاد، آب سنگین به اندازه کافی داشته باشیم؛ لذا به طور جمعی توافق کردیم ۱۳۰ تُن آب سنگین را در کشور داشته باشیم و هر آنچه اضافه بر ۱۳۰ تُن است را در اختیار خریدار خارجی قرار دهیم.
آمریکا و روسیه خریداران عمده آب سنگین ما هستند
یعنی الان آب سنگین فریز شده در عمان فروخته شده است؟
صالحی: بله ما تا به امروز آب سنگین زیادی را به خریداران خارجی فروخته ایم. عمده خریداران آب سنگین ما دو کشور روسیه و آمریکا بوده اند.
کارکنان قبلی سازمان انرژی اتمی انتقاداتی را مطرح می کنند نظیر اینکه فردو به محیط آموزشی صرف تبدیل شده است و در عین حال افراد بسیار زیادی که با دانشمندانی هم چون احمدی روشن مشغول فعالیت بودند پس از امضای برجام در این سازمان از کار بیکار شده اند. شما صحت این مطالب را تایید می کنید؟ همچنین در خصوص به کارگیری نیروهای جوان و علاقمند به کار در سازمان انرژی اتمی نیز توضیحاتی را برای مخاطبان ما عنوان بفرمایید.
صالحی: ما در سازمان انرژی اتمی ۳ نوع به کارگیری نیرو داریم یک جور مربوط به استخدام رسمی است مثل هر ارگان دولتی دیگری شما برای اینکه استخدام بشوید باید امتحان بدهید و بعد از مصاحبه و ارزیابی استخدام بشوید. زمانیکه وقتی یک نفر به استخدام رسمی دولت در می‌آید کسی نمی‌تواند او را اخراج کند حتی رئیس یک دستگاه هم نمی‌تواند یک مستخدم رسمی دولت را از کار برکنار کند مگر اینکه کار خلافی صورت گرفته باشد و هیئت تخلفات اداری تشخیص بدهد که فرد مجرم است و اخراج شود؛ در نتیجه ما اصلاً نمی‌توانیم نیروهای استخدامی رسمی را اخراج کنیم و قدرت آن را نداریم،؛ چراکه فرد می‌تواند به دیوان عدالت اداری شکایت کند در چنین شرایطی بنده محکوم خواهم شد. پس این یک نوع بکارگیری نیروی انسانی است.
نوع دیگر بکارگیری نیروی انسانی تحت عنوان «طرح» است، یعنی سازمان پروژه‌ای را تعریف می‌کند برای مثال ساختن یک ساختمان، برای آن بودجه‌ای در نظر گرفته می‌شود در آن شرایط نیرو‌هایی به صورت موقت برای کار در این پروژه به کار گرفته می‌شوند در این میان ممکن است برخی پروژه‌ها بیش از ۵ سال زمان ببرد افراد به کار گرفته شده در طی این مدت مشغول به کار خواهند بود وقتی که پروژه تمام شد دیگر امکان نگه‌داری نیروهای به کار گرفته شده وجود ندارد، اما این افراد وقتی می‌آیند ۲ تا ۳ سال کار می‌کنند این پیش زمینه ذهنی برایشان ایجاد می‌شود که باید به طور همیشگی مشغول به کار باشند و حق هم دارند، زیرا شرایط کار الان در کشور ما شرایط سختی است اگر شرایط عادی بود آنها هم اعتراضی نداشتند و می‌رفتند و در حوزه دیگر مشغول به کار می‌شدند، اما بعد از اینکه ۲ تا ۳ سال روی یک طرح کار می‌کنند و پولی از پروژه به آنها اختصاص یافته و طرح هم پایان یافته است عزیزان می‌گویند نه ما کجا برویم! در چنین شرایطی دولت باید چکار کند؟ چرا که تعهدی ندارد. با این وجود ما کار را با اغماض پیش می‌بریم برای مثال سعی می‌کنیم پروژه‌های جدیدی را تعریف کنیم تا فشار زیادی بر این افراد وارد نشود.
یک استخدام دیگر داریم که تحت عنوان نیروهای شرکتی از آن یاد می‌شود و قانون تجارت بر آنها حاکم است. این شرکت‌ها استخدام یک ساله می‌کنند و به طور سال به سال قرارداد خود را تمدید می‌کنند و در عین حال سنوات هم به صورت سال به سال پرداخت می‌شود ما بیشتر نیروهایمان شرکتی است برای مثال شرکتی را داریم که قرار است بازطراحی راکتور اراک را بر عهده بگیرد و ۷۰۰ نیروی انسانی را دارد و با شرکت‌های هم نوع خودش حدود ۹۰۰ مهندس و نیروی انسانی مشغول به کار هستند. این شرکت‌ها تا زمانیکه پول و پروژه دارند نیرو جذب می‌کنند وقتی که پروژه تمام شد دیگر نمی‌توانند نیروهای جذب شده را حفظ کنند برخی از این شرکت‌ها درآمد – هزینه هستند یعنی خودشان باید از طریق درآمدهایش هزینه کنند، اما در مقابل برخی از شرکت‌ها هم هستند که در حد معقول از سازمان انرژی اتمی کمک می‌گیرد تا پروژه انجام شود و کار پایان پیدا کند و سپس شرکت مذکور به حالت اولیه خود بازمی‌گردد و در قالب درآمد – هزینه به راه خود ادامه می‌دهد. برای مثال کسانی که در نطنز از کار برکنار شدند در قالب شرکت‌هایی کار می‌کردند که سال به سال قرارداد خود را تمدید می‌کردند و استخدام رسمی وجود نداشته، زیرا استخدام‌های رسمی ما عمدتاً هیئت علمی‌ها هستند که در پژوهشگاه‌ها کار می‌کنند برای مثال ما حدود ۴۰۰ تا ۵۰۰ هیئت علمی داریم که استخدام‌های رسمی سازمان انرژی اتمی را شکل می‌دهند که سطح تحصیلات آنها دکترا و کارشناسی ارشد است، اما قالب نیروهای شرکتی ما لیسانس هستند. خب حالا یک شرکتی عنوان کرده که من ۲ الی ۳ نیرویم را نمی‌خواهم، در این زمینه ما باید پاسخ گو باشیم؟!
مدیرعامل سایت هسته‌ای نطنز به خواست خود کناره گیری کرد
برای مثال ما شرکت‌های جدیدی را مانند شرکت توانا را احداث کرده‌ایم که ۸۰ مهندس جوان استخدام کرده و کار می‌کنند و پروژه‌های مربوط به نیروگاه اتمی بوشهر را به پیش می‌برند چطور به این موضوع اشاره نمی‌شود؟ جوان‌هایی که به صورت تاپ از دانشگاه‌های تراز اول فارغ‌التحصیل شده‌اند حالا من تقاضا می‌کنم از شما یک بار بروید و از نزدیک با این افراد گفتگو‌هایی را داشته باشید ما چند شرکت در همین قالب را ایجاد کرده‌ایم که هر کدام ۱۰۰ و ۲۰۰ نیروی انسانی ماهر را به کار گرفته‌اند حالا چند نفر هم از نطنز رفتند که در اصل این موضوع به خواست خودشان اتفاق افتاده است. مدیرعامل نطنز شخص محترمی بود و اختلافاتی با برخی افراد داشت و عنوان می‌کرد که اگر فلان شخص در اینجا باشد من کار نمی‌کنم در حالیکه استخدام رسمی نبود مگر می‌شود مثلاً من بروم پیش رئیس جمهور بگویم یا من در فلان جا کار خواهم کرد یا فلانی؟
کسی که ادعا دارد معاون سازمان بوده مدارک خود را ارائه دهد!/هر لیسانسیه ای دانشمند هسته ای نیست!
در عین حال باید عنوان کنم یکی، دو نفر دیگری هم که مدعی هستند از کار برکنار شدند نیروی شرکتی بودند حالا من دلم می‌خواهد یکی از آنها که مدعی است معاون سازمان بوده و نمی‌دانم دقیقاً کی معاون سازمان بوده است؟ ادعای خود را تایید کند زیرا در مملکت ما شما هر حرفی بزنید کسی نمی‌آید سراغتان و ما هم فردی نیستیم که برویم و بگوییم این فرد اصلاً معاون نبوده و این هم پرونده‌اش از نظر علمی. من بارها به صدا و سیما گفته‌ام آنهایی که مدعی هستند از سازمان انرژی اتمی اخراج شده‌اند بیایند و خودشان را معرفی کنند و پرونده‌شان و کارنامه علمی‌شان را نیز نشان بدهند، آن وقت ببینیم اگر ما واقعاً دانشمند هسته‌ای را اخراج کرده‌ایم، همین امروز بنده را از سازمان انرژی اتمی کنار بگذارند. آخر مگر می‌شود آدم عاقل بیاید و دانشمند فرهیخته‌ای را از سازمان اخراج بکند؟ در عین حال تعریف دانشمند نیز متفاوت است. هر لیسانسه‌ای که یک مقدار تجربه دارد نباید به عنوان دانشمند از او یاد کرد. اگر این طور باشد بیشترین دانشمندان دنیا را ما داریم. انیشتین یک دانشمند است چراکه کشف آیت‌های الهی کرده است. نمی‌توانیم هر کسی را که لیسانس دارد و یک مقدار هم تجربه دارد و چند روزی پشت یک دستگاه کار کرده را دانشمند هسته‌ای بدانیم!
از قول من بنویسید هر کسی دانشمند بوده و اخراج شده کارنامه‌اش را بیاورد
متأسفانه از آنجا که ما علاقمند نیستیم در مطبوعات و رسانه مانند آقایان زبان درازی بکنیم و حرف نامربوطی بزنیم، خاموش بوده‌ایم اما این یک چالش است. شما به آنها بگویید آقای صالحی گفته هر کسی دانشمند بوده و اخراج شده کارنامه‌اش را بیاورد و ببینیم چرا اخراج شده؟ ما باید بنویسیم اخراج،که آنها هم چنین ادعایی را بکنند! برای مثال ممکن است من ادعا بکنم برنده جایزه نوبل هستم! در چنین شرایطی باید یک سند ارائه بدهم. نه خیر! اصلاً اینطور نیست؛ ما تعداد زیادی از جوان‌های با استعداد را به کار گرفته‌ایم و روی کسانی که استخدام می‌شوند بسیار اصرار داریم که واقعاً بر توانمندی آنها تأکید شده باشد. باید بهترین‌ها در سازمان انرژی اتمی کار کنند. دوست، فامیل، رفیق، برادر، خواهر و غیره یا برای مثال فرزند بنده در اینجا جایی ندارد.
اگر این اخراج‌ها واقعیت داشت آنها می‌توانستند به دیوان عدالت اداری شکایت کنند
البته من هم نظارت بر ۱۵ هزار کارمند را نمی‌توانم به طور مستمر تأیید کنم. حال ممکن هست یک جا یک نفر اشتباهی را هم مرتکب شده باشد که در چنین شرایطی بازرسی کل کشور و دیوان محاسبات را داریم. اگر یک جایی هم اشتباهی صورت گرفته باشد، اعلام می‌کنند که آقای صالحی اینجا اشتباهی صورت گرفته و اشکالاتی وجود دارد. ما هم بررسی می‌کنیم و اگر نظر آنها درست باشد عمل می‌کنیم. در عین حال اگر این اخراج‌ها واقعیت داشت آنها می‌توانستند بروند به دیوان عدالت اداری و در آنجا شکایت کنند. در این شرایط این دیوان هر حکمی می‌داد برای ما لازم‌الاجرا بود. در خصوص سوالی که در مورد به کارگیری نیروهای جوان در سازمان انرژی اتمی داشتید، باید عرض کنم فراخوان به صورت عمومی صورت می‌گیرد؛ برای مثال در خصوص نیروگاه اتمی بوشهر در روزنامه‌ها آگهی زده شد. متقاضیان می‌آیند و امتحان می‌دهند، مانند رویه‌ای که در سایر سازمان‌ها وجود دارد.
طی روزهای اخیر ما شاهد دو خبر خوشحال کننده هسته ای بوده ایم یکی دست یابی به فناوری تولید سوخت جدید ۲۰ درصد و دیگری انتقال ۳۰ تن کیک زرد به اردکان یزد، این دوخبر نشان می دهد که فناوری هسته ای ما همچنان شاداب و سرزنده است. آیا انتشار این دو خبر را می توانیم گامی در جهت کاهش محدودیت های برجامی توصیف کنیم؟
صالحی: نه خیر! ما تا زمانی که دستور خاصی از سوی مقامات ارشد صادر نشود گامی را در جهت کاهش محدودیت‌های برجام برنخواهیم داشت، چراکه ما نمی‌توانیم سرخود اقدامی را انجام بدهیم که برخلاف تعهدات برجامی ما باشد. ما هیئتی به نام هیئت نظارت بر برجام داریم که زیر نظر مقام معظم رهبری است و هر از چند گاهی اوضاع را بررسی و تحلیل می‌کنند و تصمیمات مقتضی را اتخاذ می‌کنند و سپس دستورات لازم بر ما ابلاغ می‌شود و به ما می‌گویند شما آماده چنین اقداماتی باشید. مانند برخی از مواردی که طی ماه‌های اخیر مطرح شد. برای مثال فرمان رئیس جمهور در زمینه پیشران‌ها و یا دستور مقام معظم رهبری در خصوص غنی‌سازی ۱۹۰ هزار سو مواردی بودند که بر ما ابلاغ شد و ما زمینه‌های لازم را فراهم کردیم. در خصوص فرمان رهبر انقلاب سالن مدرن مونتاژ سانتریفیوژ را در نطنز ایجاد کردیم. الان این سالن مجهز و برپاست.
مگر این کشور متولی ندارد که صنعت هسته ای متوقف شود!؟/ من روی قسم خود هستم و صنعت هسته ای متوقف نشده است
در خصوص پیشرفت‌ها در صنعت هسته‌ای هم از دوربین صدا و سیما می‌خواهم از سایت‌های هسته‌ای دیدن کنند و ببینند که صنعت متوقف نشده است، مگر می‌شود که یک صنعت متوقف شود؟ مگر این کشور متولی ندارد؟ ما بیاییم صنعت هسته‌ای را متوقف بکنیم که چه بشود؟ بنده عمری را در این کشور زندگی کرده‌ام و انشاالله خدمت صادقانه‌ای را هم کرده باشم بعد از چهل و خورده‌ای سال بیایم صنعت هسته‌ای را متوقف کنم؟ آخر آدم یک مقدار عقل هم داشته باشد این کار را انجام نمی‌دهد یعنی ما می‌خواهیم حیثیت خود را به باد بدهیم که صنعت هسته‌ای متوقف شود؟ اصلاً فرض را بر این بگذاریم که این کار را می‌خواهیم بکنیم یعنی این مملکت رهبر، رئیس جمهور، مجلس و نهاد نظارتی ندارد که در این زمینه تصمیم‌گیری کنند؟! حرف‌هایی که در خصوص محدودیت در فناوری هسته ای زده می شود کاملاً خلاف واقع است. الحمدلله همه چیز به خصوص در حوزه فنی به خوبی پیش می‌رود. من روی قسم خودم هستم و صنعت هسته‌ای متوقف نشده است.
از شما سوال می‌کنم آیا اکتشاف و استخراج ما متوقف شده؟ شما که دیدید کارخانه شهید رضایی‌نژاد که کیک زرد تولید می‌کند طی چند روز گذشته به بهره‌برداری صنعتی رسید و برای اولین بار این کشور توانست یک کارخانه با آن وسعت را تکمیل کند و الان روی ریل افتاده است. ۸۴ هزار تن سنگ در سال می‌تواند در این کارخانه تبدیل به کیک زرد بشود آیا این توقف است؟ آیا این کندی در کار است؟ شما بروید انارک و ببینید ما بر روی پسماندگاه در آنجا چه کار‌هایی انجام داده‌ایم و چه تجهیزات عظیمی را در آنجا برپا کرده‌ایم همه اینها هم طی همین ۲ تا ۳ سال اخیر راه‌اندازی شده است. آیا این توقف است؟ آیا صنعت هسته‌ای بدون پسماندگاه می‌تواند وجود داشته باشد؟
سانتریفیوژ‌های جدید IR۸، IR۷، IR۶، IR۵، IR۴، IR۲M همه در دست کار است، آیا این به معنای توقف است؟ من از برخی عزیزان تعجب می‌کنم که اظهارنظر‌هایی را مطرح می‌کنند. طرف مقابل می گوید که ایرانی‌ها چقدر هوشمندانه رفتار کردند و زمان مربوط به تصویب برجام را برای توسعه فناوری هسته‌ای اختصاص دادند. برای مثال شما وقتی می‌خواهید یک سانتریفیوژ جدید را به آستانه تولید انبوه برسانید از زمانی که فکر یک سانتریفیوژ به ذهنتان می‌زند حداقل ۱۰ سال زمان می‌برد. برای مثال روی سانتریفیوژ‌های IR۸ در مجموع ۵ سال یعنی ۳ سال بعد از برجام و ۲ سال پیش از برجام کار کرده ایم، اما هنوز با مشکل تست روبرو است که ان شاء الله برطرف می‌شود. ما الان می‌توانیم این سانتریفیوژ‌ها را به ۳ عدد برسانیم، اما کارشناسان گفتند این کار را انجام ندهیم و بگذاریم تست اولیه نهایی بشود و سپس دومی و سومی را بسازیم. این ۷ یا ۸ سالی که مربوط به زمان در نظر گرفته شده در برجام است در حالی تمام می‌شود که IR۸ ما به تولید انبوه رسیده است؛ آیا این بد است؟ چه چیزی را متوقف کرده‌ایم؟ ما کار‌های جدیدی را انجام می‌دهیم به طوری که در زمینه سوخت قدم‌هایی را برداشته‌ایم که غیرقابل تصور است به طوری که ما می‌توانیم غلاف زیرکانیوم واقعی را بسازیم و این زیرکانیوم جدید مشخصات و ویژگی‌های خاصی را که باید داشته باشد را دارد که کار بزرگی است البته من بیشتر پیشرفت‌ها را در این زمینه مطرح نمی‌کنم تا کارها بیشتر جلو برود و در زمان مشخص اعلام شود.
برای پروژه تترا ۶۰ میلیون دلار هزینه کرده ایم/ برای ساخت بیمارستان یون درمانی ۲۰۰ میلیون یورو هزینه شده است
سازمان انرژی اتمی فقط مختص به غنی‌سازی اورانیوم نیست، رادیودارو‌هایی که ما تولید می‌کنیم از دستاورد‌های این سازمان است. در شرایط کنونی ۶۰ میلیون یورو فقط تجهیزات خریده ایم که رادیودارو‌ها را بر اساس مدرن‌ترین شیوه‌ها تولید کنیم و میزان تولید را بالا ببریم، آیا این بد است؟ این حجم از سرمایه گذاری که در پروژه رادیودارو تحت عنوان پروژه تترا انجام داده‌ایم، فقط ۶۰ میلیون یورو هزینه تجهیزاتش است که در حدود ۱۵۰ و ۱۶۰ میلیارد تومان هزینه ساختمان و مرکز تحقیقاتی‌اش شده و در غرب آسیا بی‌نظیر خواهد بود. بیمارستانی را در قالب یون درمانی برای وزارت بهداشت در دست ساخت داریم که یک نمونه استثنایی است و به صورت مشاور علمی در کنار وزارت بهداشت این پروژه را به پیش می‌بریم. این بیمارستان فقط ۲۰۰ میلیون یورو تجهیزات دارد. سازمان انرژی اتمی باید در این مسائل ورود پیدا کند. در شرایط کنونی ما دو نیروگاه در دست ساخت داریم مانند نیروگاه اتمی بوشهر که در طی دو سال گذشته کلید ساخت آنها را زده‌ایم. دیگر باید در سازمان چه کار می‌کردیم که بگوییم فناوری هسته‌ای متوقف نشده است؟!
من به شما عرض می‌کنم در حوزه فنی اگر برجام هم نبود و یک آدم دلسوز می‌خواست صنعت هسته‌ای را با حساب و کتاب و با رعایت اصل صرفه‌جویی به پیش ببرد، همین کاری را می‌کرد که ما انجام دادیم. برجام برای ما هیچ محدودیتی را در صنعت هسته‌ای ایجاد نکرده است. برای مثال به ما می‌گویند ۲۰ درصد تولید نکنید، این یک محدودیت است، اما این محدودیت، محدودیتی است که اگر اراده کنیم ۴ روزه به نقطه اول باز می‌گردیم. صنعت هسته‌ای ما مانند ماشینی است که در پارکینگ قرار گرفته است. کافی است به ما بگویند که ماشین بیرون بیاید تا ما این کار را انجام دهیم. در عین حال ما به اندازه ۶۰ الی ۷۰ کیلو اورانیوم ۲۰ درصد داریم که در حال تبدیل کردن آنها به سوخت هستیم یعنی در شرایط کنونی سوخت ۲۰ درصد تولید می‌کنیم و این قسمت متوقف نشده؛ تنها مواد اولیه ۲۰ درصد را دیگر تولید نمی‌کنیم به دلیل اینکه به اندازه کافی داریم.
به گزارش صدای ایران از باشگاه خبرنگاران، علی اکبر صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی طی سال‌های اخیر و با امضای برجام به یکی از مهم‌ترین شخصیت‌های رسانه‌ای تبدیل شد و تقریبا هر سوالی راجع به برنامه هسته‌ای کشور و ابهامات به وجود آمده در آن به این فرد منتهی می‌شود. صالحی جز معدود مدیران کشور است که متناسب با تحصیلات و حوزه تخصصی اش در سازمان انرژی اتمی ابقا شده است. رئیس سازمان انرژی اتمی کشورمان تحصیلات خود را در دانشگاه آمریکایی بیروت (AUB) و مؤسسه فناوری ماساچوست (MIT) در رشته‌های فیزیک و مهندسی هسته‌ای به پایان رسانده، استاد مهندس انرژی در دانشگاه شریف است و در دو دوره ریاست این دانشگاه را نیز بر عهده داشته است.
از علی اکبر صالحی می‌توان به عنوان یکی از مدیران خوش برخورد در عرصه رسانه نام برد، چراکه معمولا سوال خبرنگاران را با دقت بالایی پاسخ می‌دهد؛ این مدیر با تجربه در ماه‌های منتهی به ۲۲ بهمن امسال در‌های سازمان انرژی اتمی را بر روی خبرنگاران گشود و در مصاحبه با رسانه‌های مختلف اخبار مهم و گا‌ه خوش حال کننده‌ای را از وضعیت فناوری هسته‌ای کشور در اختیار مردم و رسانه‌ها قرار داد. وی مصاحبه ای را نیز با باشگاه خبرنگاران جوان انجام داد تا پاسخگوی ذهن کنجکاو خبرنگاران جوان این رسانه باشد.
صالحی در گفت‌وگوی با باشگاه خبرنگاران جوان با اشاره به مصاحبه‌های قبلی خود در زمینه خرید لوله‌های راکتور آب سنگین اراک و ابهامات به وجود آمده در خصوص آن اظهار کرد که در خرید لوله برای راکتور آب سنگین اراک هیچ دور زدنی در کار نبوده است و برخی مسائل را تنها باید افراد معدودی بدانند. وی همچنین با اشاره به گله مندی از همکاری چینی‌ها در بازطراحی راکتور آب سنگین اراک گفت که مقامات پکن از تحریم‌های آمریکا در هراسند. علاوه بر این صالحی با اشاره به آب سنگین فریز شده در عمان، مهم‌ترین خریداران آب سنگین ما را روسیه و آمریکا برشمرد. رئیس سازمان انرژی اتمی در پایان با اشاره به انتقاد‌های موجود نسبت به اخراج برخی دانشمندان و کارکنان قبلی سازمان پس از برجام تاکید کرد که هیچ دانشمند هسته‌ای با امضای او اخراج نشده و در عین حال قرار نیست هر لیسانسیه‌ای با کمی تجربه را دانشمند تلقی کنیم.
در ادامه مصاحبه تفصیلی رئیس سازمان انرژی اتمی با باشگاه خبرنگاران جوان را می خوانید؛
شما در مصاحبه اخیر خود در یکی از برنامه های تلویزیونی با اشاره به راکتور آب سنگین اراک عنوان کردید که در همان روزهای اول مذاکرات و اجرای تعهدات برجامی لوله های سوخت جایگزین این راکتور را خریداری کرده بودید که فقط تعداد معدودی از افراد نظام نظیر شخص رهبری از آن مطلع بوده اند. این خبر واکنش های متفاوتی را در فضای رسانه ای و مجازی به دنبال داشت، به طوریکه عده ای آن را دور زدن تیم مذاکره کننده قلمداد کردند و برخی نیز مدعی شدند ایران در مذاکرات بازی دوگانه ای را داشته است؛ لطفا در این زمینه تا حدودی شفاف سازی کنید و اطلاعاتی را در اختیار مخاطبین ما قرار بدهید.
صالحی: در مهندسی واژه‌ای به نام «ریداندنسی» داریم که در اصطلاح عمومی مانند زاپاس خودرو است؛ شما اگر ماشینی داشته باشید که ۴ چرخ دارد، یک چرخ هم برای این است که اگر اتفاقی افتاد، بتوانید از آن استفاده کنید. در صنعت هسته‌ای نیز با توجه به حساسیت این صنعت به لحاظ ایمنی، برای بسیاری از تجهیزات و وسایل آن «ریداندنسی» را در نظر می‌گیریم و به خصوص اینکه در جزیره هسته‌ای یا «نیوکلیر آیلند» یعنی جایی که تجهیزات هسته‌ای به طور کامل وجود دارد، در نتیجه احتمال هرگونه اتفاقی محاسبه می‌شود و سوال شما مستثنی از این امر نیست. لوله‌های خریداری شده برای «کالاندریا» هستند.لوله هایی که خریداری شده بخشی از راکتور است که سوخت وارد آنها می‌شود و من دقیق قطر آن را نمی‌دانم، ولی فرض کنید ۷ الی ۸ سانتی‌متر است و همچنین طولی معادل ۲ متر دارند. ما تعدادی از آنها را به دو بخش بالا و پایین جوش می‌دهیم و سوخت را داخل راکتور گذاشته و آنجا بارگذاری می‌کنیم. اگر راکتور عوض شود، کالاندریای قبلی دیگر به درد نمی‌خورد و نیاز به کالاندریای جدید داریم. لذا زمانی که ما مذاکره می‌کردیم با تاکید بر داشتن زاپاس، لوله‌هایی را با تعداد بیشتر خریداری کردیم. این موضوع نه تنها اینجا بلکه هر جای دیگری و در رابطه با هر موضوع دیگری قابل کاربرد است. برای مثال پمپی می‌خرید، اما تنها به یک پمپ اکتفا نمی‌کنید و برای آن زاپاس هم می‌خرید که اگر مشکلی پیش آمد کار متوقف نشود.
در خریداری لوله ها برای راکتور اراک هیچ دور زدنی در کار نبوده است
ما در مذاکرات تجربیاتی از گفت‌وگو‌های پیشین داشتیم و هشدار‌های لازم از قبل به مذاکره کنندگان داده شده بود که ممکن است طرف مقابل به تعهدات خود پایبند نباشد؛ بنابر این تمام جوانب را در نظر گرفتیم. دور اندیشی ما از آنجا ناشی شد که در سال‌های ۸۲ و ۸۳ که فعالیت‌های هسته‌ای ابتدا بنا شد به مدت ۶ ماه متوقف شود، ولی این توقف تا ۲ سال طول کشید و آنها به عهد خود وفا نکردند و سرانجام مقام معظم رهبری دستور دادند که مجددا فعالیت هسته‌ای شروع شود. بنابر این ما با این تجربه به گونه‌ای در مذاکرات عمل کردیم که اگر قرار شد زمانی به توانایی قبلی خود برگردیم، در ابعاد فنی مشکلی نداشته باشیم. یعنی به گونه‌ای نباشد که ما وقتی خواستیم برگردیم پلی را خراب کرده و توان بازگشت را نداشته باشیم. البته در اینجا باید تاکید کنم ما و مذاکره کنندگان همه یک بخش بوده و با هم بودیم. سازمان انرژی اتمی یک واحد مستقل در کشور نیست که بخواهد یک وزارتخانه دیگر را دور بزند. همه اینها زیر نظر مقام معظم رهبری، رئیس جمهور و دبیر شورای عالی امنیت ملی بوده است؛ به طوری که همه نظارت داشتند و مذاکرات را مدیریت می‌کردند و مسائل به طور هماهنگ شده انجام می‌شد. در عین حال باید عنوان کنم یک سری جزئیاتی هست که لزومی ندارد بگوییم؛ ممکن است ده‌ها کار در یک وزارتخانه انجام گیرد و ضرورتی ندارد که همه آنها را بدانند. چیز‌هایی که باید ضرورتا در بُعد فنی بگوییم، مسئله‌ای را برای کسی روشن نمی‌کند. مثلا ما به جای ده تا لوله ۲۰ تا لوله خریدیم. چه ضرورتی دارد بگوییم؟! وقتی شما برخی مسائل و اطلاعات را حتی به نزدیکترین افراد بگویید، ناخواسته این اطلاعات درز پیدا می‌کند و طرف مقابل ممکن است سوءاستفاده کند. مجسم کنید زمانی را که ما لوله‌ها را خریده بودیم، طرف مقابل می‌گفت که شما مشابه این لوله‌ها را دارید یا ندارید و هزار نوع بهانه دیگر جور می‌کرد. بنابر این ما در بسیاری از فعالیت هایمان در چارچوب مقررات آژانس پیش بینی‌هایی را کرده بودیم.
باید تاکید کنم در دوره ای که ما لوله ها را خریداری کرده بودیم، هنوز پروتکل الحاقی امضا نشده بود و مقررات یا قوانین پادمانی بودند و ما در چارچوب آن تصمیم گیری کردیم، در نتیجه هیچ چیزی را خلاف مقررات انجام نداده ایم. به اعتبار اینکه من اشراف قابل توجهی نسبت به مقررات جاری آژانس دارم و ۵ سال نماینده ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بودم، ما هیچ زمان کاری را نمی‌کنیم که بر خلاف تعهدات پذیرفته شده مان باشد. ما در چارچوب مقررات فعالیت‌های خود را انجام دادیم و هیچ دور زدنی در کار نیست. باید تاکید کنم در طول دوران مذاکرات همه با هم بودیم. برخی افراد شکاک هستند و نمی‌خواهند مسائل را آنگونه که واقعیت دارد ببینند و همیشه به دنبال حاشیه سازی هستند. حتی اگرحرف خوب بزنید، بد استنباط می‌کنند و حرف بد بزنید، بدتر استنباط می‌کنند و اینها را نمی‌شود کاری کرد. ما وقتی می‌خواهیم بگوییم «لا اله الا الله» می‌گویند شما گفتید «لا اله»؛ ما می‌گوییم بگذارید «الا الله» را هم بگوییم، اما آنها می‌گویند که شما منکر خدا شده‌اید!
شما در مصاحبه‌های قبلی خود انتقاداتی را نسبت به همکاری چینی‌ها در باز طراحی راکتور آب سنگین اراک مطرح کردید. یکی از موارد مطرح شده در برجام همواره این مسئله بوده است که این توافق فرصتی را فراهم کرده که ما بتوانیم راکتور آب سنگین اراک را باز طراحی کنیم و با فناوری‌های به روز بهبود بخشیده و ارتقا دهیم. ابتدا آمریکا پیش از خروج از برجام قرار بود این وظیفه را به عهده داشته باشد پس از آن انگلیس و حالا هم چین، اینکه حالا طرح‌های پایه‌ای را دانشمندان خودمان طراحی می‌کنند و فقط نیاز به تایید چینی ها داریم. شما فرمودید که چینی‌ها کند پیش رفته و ما ممکن است که راه خودمان را ادامه بدهیم و آنها نباید دیگر در این زمینه گله مندی کنند. آیا این امکان وجود دارد که ایرانی‌ها راکتور آب سنگین اراک را به تنهایی بهبود و ارتقا بدهند؟
صالحی: کندی همکاری چینی‌ها زمانی شروع شده که بخش عمده کار انجام گرفته و ما قله را گذراندیم و در سرازیری هستیم. طبق برجام کارگروهی برای بازطراحی راکتور آب سنگین اراک تشکیل شد که حتی در قطعنامه ۲۲۳۱ هم به آن اشاره شد و این قطعنامه اعلام کرد که اگر برجام هم بهم خورد نباید پروژه اراک بهم بخورد. لذا این انتظار را داریم که هیچ کندی در همکاری اعضای کارگروه پیش نیاید. متولی کار ایران است، یعنی محاسبات را دانشمندان ایرانی انجام می‌دهند و آنها فقط نظارت می‌کنند که اگر عیب و نقصی داشته باشد اعلام کنند تا ما رفع نقص کنیم. در حال حاضر با توجه به اینکه حدودا ۳ سال از برجام می‌گذرد، ما بخش قابل توجهی از کار را انجام داده‌ایم و می‌شود گفت که از گردنه‌های سخت گذشته ایم. اما حدود ۳ ماه است که ما شاهد همکاری خوب چینی‌ها نیستیم و روند همکاری با کندی پیش می‌رود. با طرف چینی صحبت کردیم اما من اعتراضی به آن مفهوم که برخی رسانه‌ها تیتر‌های عجیب و غریب نظیر «هشدار صالحی به چین» می‌زنند را نداشته‌ام. ما تنها عنوان کرده ایم از چین به عنوان یک شریک تجاری عمده انتظار داریم به صورت مکمل با ما رفتار کند. چین نیاز به برخی محصولات دارد که ما می‌توانیم تامین کننده مطمئن برای آنها باشیم و ما نیاز به محصولاتی داریم که آنها می‌توانند تامین کننده قابل اعتمادی برای ما باشند. در عین حال بسیاری از آراء ما در صحنه بین‌المللی تقریبا به یکدیگر نزدیک است، لذا ما با چین یک احساس نزدیکی خاص می‌کنیم و در فعلیت یافتن برجام آنها پشتوانه خوبی بودند.
چینی ها گفتند که از تحریم های آمریکا هراس دارند!
وقتی ما از طرف چینی پرسیدیم که چرا تعلل می‌کنید و برای قرارداد جدید یکسری شرط‌هایی را گذاشته اید که در جهت همکاری نیست، پاسخ دادند که نگران تحریم‌های آمریکا علیه شرکت‌هایمان هستیم، زیرا شرکت‌های ما با ایالات متحده هم کار می‌کنند. در مقابل ما به آنها گفتیم که این پروژه در چارچوب برجام است و مستثنی شده، ولی آنها بسیار محتاطانه رفتار می کنند و می گویند صبر کنید! با این حال ما کار را پیش می بریم و متوقف نشده‌ایم، ولی آن نظارت و بازبینی که آنها باید انجام دهند مقداری کند شده است. ما می‌خواهیم درست در زمانی که اعلام کرده ایم کارها انجام شود. اگر همه چیز به خوبی پیش رود و مسائل تامین مالی نیز برطرف شود، می توانیم در زمان مقرر بتوانیم کلید تست راکتور اراک را بزنیم. وقتی یک راکتور به پایان می‌رسد، نمی تواند شروع به کار کند. راکتور اراک هم مانند نیروگاه اتمی بوشهر به حدود ۳ سال تست نیاز دارد. امیدواریم طبق زمان‌بندی که انجام داده‌ایم کارها به خوبی پیش برود.
کشور ما با اجرایی شدن برجام ملزم شد مقداری آب سنگین را به خارج از کشور منتقل کند که در پی آن، حجم بالایی از آب سنگین در عمان فریز شده و به گفته برخی رسانه ها قرار بر این شد که مشتری هایی برای آن پیدا شده و به فروش برسد. سرنوشت آب سنگین در مسقط به کجا رسیده است و کدام کشورها آن را خریداری کردند؟
صالحی: خواهش من این است که شما به آن فراز برجام که در آن به تعهد ایران در ارتباط با آب سنگین اشاره شده نگاهی بیندازید و برای مردم عزیز هم اطلاع رسانی کنید؛ در آنجا بطور واضح گفته شده است که جمهوری اسلامی ایران مقدار آب سنگینی که برای راکتور اراک نیاز دارد حدود ۶۵ تُن است، اما ما یک ۶۵ تُن اضافه را هم با استناد بر منطق «ریداندنسی» یا همان زاپاس ذخیره کرده ایم و در اختیار داریم تا اگر اتفاقی افتاد، آب سنگین به اندازه کافی داشته باشیم؛ لذا به طور جمعی توافق کردیم ۱۳۰ تُن آب سنگین را در کشور داشته باشیم و هر آنچه اضافه بر ۱۳۰ تُن است را در اختیار خریدار خارجی قرار دهیم.
آمریکا و روسیه خریداران عمده آب سنگین ما هستند
یعنی الان آب سنگین فریز شده در عمان فروخته شده است؟
صالحی: بله ما تا به امروز آب سنگین زیادی را به خریداران خارجی فروخته ایم. عمده خریداران آب سنگین ما دو کشور روسیه و آمریکا بوده اند.
کارکنان قبلی سازمان انرژی اتمی انتقاداتی را مطرح می کنند نظیر اینکه فردو به محیط آموزشی صرف تبدیل شده است و در عین حال افراد بسیار زیادی که با دانشمندانی هم چون احمدی روشن مشغول فعالیت بودند پس از امضای برجام در این سازمان از کار بیکار شده اند. شما صحت این مطالب را تایید می کنید؟ همچنین در خصوص به کارگیری نیروهای جوان و علاقمند به کار در سازمان انرژی اتمی نیز توضیحاتی را برای مخاطبان ما عنوان بفرمایید.
صالحی: ما در سازمان انرژی اتمی ۳ نوع به کارگیری نیرو داریم یک جور مربوط به استخدام رسمی است مثل هر ارگان دولتی دیگری شما برای اینکه استخدام بشوید باید امتحان بدهید و بعد از مصاحبه و ارزیابی استخدام بشوید. زمانیکه وقتی یک نفر به استخدام رسمی دولت در می‌آید کسی نمی‌تواند او را اخراج کند حتی رئیس یک دستگاه هم نمی‌تواند یک مستخدم رسمی دولت را از کار برکنار کند مگر اینکه کار خلافی صورت گرفته باشد و هیئت تخلفات اداری تشخیص بدهد که فرد مجرم است و اخراج شود؛ در نتیجه ما اصلاً نمی‌توانیم نیروهای استخدامی رسمی را اخراج کنیم و قدرت آن را نداریم،؛ چراکه فرد می‌تواند به دیوان عدالت اداری شکایت کند در چنین شرایطی بنده محکوم خواهم شد. پس این یک نوع بکارگیری نیروی انسانی است.
نوع دیگر بکارگیری نیروی انسانی تحت عنوان «طرح» است، یعنی سازمان پروژه‌ای را تعریف می‌کند برای مثال ساختن یک ساختمان، برای آن بودجه‌ای در نظر گرفته می‌شود در آن شرایط نیرو‌هایی به صورت موقت برای کار در این پروژه به کار گرفته می‌شوند در این میان ممکن است برخی پروژه‌ها بیش از ۵ سال زمان ببرد افراد به کار گرفته شده در طی این مدت مشغول به کار خواهند بود وقتی که پروژه تمام شد دیگر امکان نگه‌داری نیروهای به کار گرفته شده وجود ندارد، اما این افراد وقتی می‌آیند ۲ تا ۳ سال کار می‌کنند این پیش زمینه ذهنی برایشان ایجاد می‌شود که باید به طور همیشگی مشغول به کار باشند و حق هم دارند، زیرا شرایط کار الان در کشور ما شرایط سختی است اگر شرایط عادی بود آنها هم اعتراضی نداشتند و می‌رفتند و در حوزه دیگر مشغول به کار می‌شدند، اما بعد از اینکه ۲ تا ۳ سال روی یک طرح کار می‌کنند و پولی از پروژه به آنها اختصاص یافته و طرح هم پایان یافته است عزیزان می‌گویند نه ما کجا برویم! در چنین شرایطی دولت باید چکار کند؟ چرا که تعهدی ندارد. با این وجود ما کار را با اغماض پیش می‌بریم برای مثال سعی می‌کنیم پروژه‌های جدیدی را تعریف کنیم تا فشار زیادی بر این افراد وارد نشود.
یک استخدام دیگر داریم که تحت عنوان نیروهای شرکتی از آن یاد می‌شود و قانون تجارت بر آنها حاکم است. این شرکت‌ها استخدام یک ساله می‌کنند و به طور سال به سال قرارداد خود را تمدید می‌کنند و در عین حال سنوات هم به صورت سال به سال پرداخت می‌شود ما بیشتر نیروهایمان شرکتی است برای مثال شرکتی را داریم که قرار است بازطراحی راکتور اراک را بر عهده بگیرد و ۷۰۰ نیروی انسانی را دارد و با شرکت‌های هم نوع خودش حدود ۹۰۰ مهندس و نیروی انسانی مشغول به کار هستند. این شرکت‌ها تا زمانیکه پول و پروژه دارند نیرو جذب می‌کنند وقتی که پروژه تمام شد دیگر نمی‌توانند نیروهای جذب شده را حفظ کنند برخی از این شرکت‌ها درآمد – هزینه هستند یعنی خودشان باید از طریق درآمدهایش هزینه کنند، اما در مقابل برخی از شرکت‌ها هم هستند که در حد معقول از سازمان انرژی اتمی کمک می‌گیرد تا پروژه انجام شود و کار پایان پیدا کند و سپس شرکت مذکور به حالت اولیه خود بازمی‌گردد و در قالب درآمد – هزینه به راه خود ادامه می‌دهد. برای مثال کسانی که در نطنز از کار برکنار شدند در قالب شرکت‌هایی کار می‌کردند که سال به سال قرارداد خود را تمدید می‌کردند و استخدام رسمی وجود نداشته، زیرا استخدام‌های رسمی ما عمدتاً هیئت علمی‌ها هستند که در پژوهشگاه‌ها کار می‌کنند برای مثال ما حدود ۴۰۰ تا ۵۰۰ هیئت علمی داریم که استخدام‌های رسمی سازمان انرژی اتمی را شکل می‌دهند که سطح تحصیلات آنها دکترا و کارشناسی ارشد است، اما قالب نیروهای شرکتی ما لیسانس هستند. خب حالا یک شرکتی عنوان کرده که من ۲ الی ۳ نیرویم را نمی‌خواهم، در این زمینه ما باید پاسخ گو باشیم؟!
مدیرعامل سایت هسته‌ای نطنز به خواست خود کناره گیری کرد
برای مثال ما شرکت‌های جدیدی را مانند شرکت توانا را احداث کرده‌ایم که ۸۰ مهندس جوان استخدام کرده و کار می‌کنند و پروژه‌های مربوط به نیروگاه اتمی بوشهر را به پیش می‌برند چطور به این موضوع اشاره نمی‌شود؟ جوان‌هایی که به صورت تاپ از دانشگاه‌های تراز اول فارغ‌التحصیل شده‌اند حالا من تقاضا می‌کنم از شما یک بار بروید و از نزدیک با این افراد گفتگو‌هایی را داشته باشید ما چند شرکت در همین قالب را ایجاد کرده‌ایم که هر کدام ۱۰۰ و ۲۰۰ نیروی انسانی ماهر را به کار گرفته‌اند حالا چند نفر هم از نطنز رفتند که در اصل این موضوع به خواست خودشان اتفاق افتاده است. مدیرعامل نطنز شخص محترمی بود و اختلافاتی با برخی افراد داشت و عنوان می‌کرد که اگر فلان شخص در اینجا باشد من کار نمی‌کنم در حالیکه استخدام رسمی نبود مگر می‌شود مثلاً من بروم پیش رئیس جمهور بگویم یا من در فلان جا کار خواهم کرد یا فلانی؟
کسی که ادعا دارد معاون سازمان بوده مدارک خود را ارائه دهد!/هر لیسانسیه ای دانشمند هسته ای نیست!
در عین حال باید عنوان کنم یکی، دو نفر دیگری هم که مدعی هستند از کار برکنار شدند نیروی شرکتی بودند حالا من دلم می‌خواهد یکی از آنها که مدعی است معاون سازمان بوده و نمی‌دانم دقیقاً کی معاون سازمان بوده است؟ ادعای خود را تایید کند زیرا در مملکت ما شما هر حرفی بزنید کسی نمی‌آید سراغتان و ما هم فردی نیستیم که برویم و بگوییم این فرد اصلاً معاون نبوده و این هم پرونده‌اش از نظر علمی. من بارها به صدا و سیما گفته‌ام آنهایی که مدعی هستند از سازمان انرژی اتمی اخراج شده‌اند بیایند و خودشان را معرفی کنند و پرونده‌شان و کارنامه علمی‌شان را نیز نشان بدهند، آن وقت ببینیم اگر ما واقعاً دانشمند هسته‌ای را اخراج کرده‌ایم، همین امروز بنده را از سازمان انرژی اتمی کنار بگذارند. آخر مگر می‌شود آدم عاقل بیاید و دانشمند فرهیخته‌ای را از سازمان اخراج بکند؟ در عین حال تعریف دانشمند نیز متفاوت است. هر لیسانسه‌ای که یک مقدار تجربه دارد نباید به عنوان دانشمند از او یاد کرد. اگر این طور باشد بیشترین دانشمندان دنیا را ما داریم. انیشتین یک دانشمند است چراکه کشف آیت‌های الهی کرده است. نمی‌توانیم هر کسی را که لیسانس دارد و یک مقدار هم تجربه دارد و چند روزی پشت یک دستگاه کار کرده را دانشمند هسته‌ای بدانیم!
از قول من بنویسید هر کسی دانشمند بوده و اخراج شده کارنامه‌اش را بیاورد
متأسفانه از آنجا که ما علاقمند نیستیم در مطبوعات و رسانه مانند آقایان زبان درازی بکنیم و حرف نامربوطی بزنیم، خاموش بوده‌ایم اما این یک چالش است. شما به آنها بگویید آقای صالحی گفته هر کسی دانشمند بوده و اخراج شده کارنامه‌اش را بیاورد و ببینیم چرا اخراج شده؟ ما باید بنویسیم اخراج،که آنها هم چنین ادعایی را بکنند! برای مثال ممکن است من ادعا بکنم برنده جایزه نوبل هستم! در چنین شرایطی باید یک سند ارائه بدهم. نه خیر! اصلاً اینطور نیست؛ ما تعداد زیادی از جوان‌های با استعداد را به کار گرفته‌ایم و روی کسانی که استخدام می‌شوند بسیار اصرار داریم که واقعاً بر توانمندی آنها تأکید شده باشد. باید بهترین‌ها در سازمان انرژی اتمی کار کنند. دوست، فامیل، رفیق، برادر، خواهر و غیره یا برای مثال فرزند بنده در اینجا جایی ندارد.
اگر این اخراج‌ها واقعیت داشت آنها می‌توانستند به دیوان عدالت اداری شکایت کنند
البته من هم نظارت بر ۱۵ هزار کارمند را نمی‌توانم به طور مستمر تأیید کنم. حال ممکن هست یک جا یک نفر اشتباهی را هم مرتکب شده باشد که در چنین شرایطی بازرسی کل کشور و دیوان محاسبات را داریم. اگر یک جایی هم اشتباهی صورت گرفته باشد، اعلام می‌کنند که آقای صالحی اینجا اشتباهی صورت گرفته و اشکالاتی وجود دارد. ما هم بررسی می‌کنیم و اگر نظر آنها درست باشد عمل می‌کنیم. در عین حال اگر این اخراج‌ها واقعیت داشت آنها می‌توانستند بروند به دیوان عدالت اداری و در آنجا شکایت کنند. در این شرایط این دیوان هر حکمی می‌داد برای ما لازم‌الاجرا بود. در خصوص سوالی که در مورد به کارگیری نیروهای جوان در سازمان انرژی اتمی داشتید، باید عرض کنم فراخوان به صورت عمومی صورت می‌گیرد؛ برای مثال در خصوص نیروگاه اتمی بوشهر در روزنامه‌ها آگهی زده شد. متقاضیان می‌آیند و امتحان می‌دهند، مانند رویه‌ای که در سایر سازمان‌ها وجود دارد.
طی روزهای اخیر ما شاهد دو خبر خوشحال کننده هسته ای بوده ایم یکی دست یابی به فناوری تولید سوخت جدید ۲۰ درصد و دیگری انتقال ۳۰ تن کیک زرد به اردکان یزد، این دوخبر نشان می دهد که فناوری هسته ای ما همچنان شاداب و سرزنده است. آیا انتشار این دو خبر را می توانیم گامی در جهت کاهش محدودیت های برجامی توصیف کنیم؟
صالحی: نه خیر! ما تا زمانی که دستور خاصی از سوی مقامات ارشد صادر نشود گامی را در جهت کاهش محدودیت‌های برجام برنخواهیم داشت، چراکه ما نمی‌توانیم سرخود اقدامی را انجام بدهیم که برخلاف تعهدات برجامی ما باشد. ما هیئتی به نام هیئت نظارت بر برجام داریم که زیر نظر مقام معظم رهبری است و هر از چند گاهی اوضاع را بررسی و تحلیل می‌کنند و تصمیمات مقتضی را اتخاذ می‌کنند و سپس دستورات لازم بر ما ابلاغ می‌شود و به ما می‌گویند شما آماده چنین اقداماتی باشید. مانند برخی از مواردی که طی ماه‌های اخیر مطرح شد. برای مثال فرمان رئیس جمهور در زمینه پیشران‌ها و یا دستور مقام معظم رهبری در خصوص غنی‌سازی ۱۹۰ هزار سو مواردی بودند که بر ما ابلاغ شد و ما زمینه‌های لازم را فراهم کردیم. در خصوص فرمان رهبر انقلاب سالن مدرن مونتاژ سانتریفیوژ را در نطنز ایجاد کردیم. الان این سالن مجهز و برپاست.
مگر این کشور متولی ندارد که صنعت هسته ای متوقف شود!؟/ من روی قسم خود هستم و صنعت هسته ای متوقف نشده است
در خصوص پیشرفت‌ها در صنعت هسته‌ای هم از دوربین صدا و سیما می‌خواهم از سایت‌های هسته‌ای دیدن کنند و ببینند که صنعت متوقف نشده است، مگر می‌شود که یک صنعت متوقف شود؟ مگر این کشور متولی ندارد؟ ما بیاییم صنعت هسته‌ای را متوقف بکنیم که چه بشود؟ بنده عمری را در این کشور زندگی کرده‌ام و انشاالله خدمت صادقانه‌ای را هم کرده باشم بعد از چهل و خورده‌ای سال بیایم صنعت هسته‌ای را متوقف کنم؟ آخر آدم یک مقدار عقل هم داشته باشد این کار را انجام نمی‌دهد یعنی ما می‌خواهیم حیثیت خود را به باد بدهیم که صنعت هسته‌ای متوقف شود؟ اصلاً فرض را بر این بگذاریم که این کار را می‌خواهیم بکنیم یعنی این مملکت رهبر، رئیس جمهور، مجلس و نهاد نظارتی ندارد که در این زمینه تصمیم‌گیری کنند؟! حرف‌هایی که در خصوص محدودیت در فناوری هسته ای زده می شود کاملاً خلاف واقع است. الحمدلله همه چیز به خصوص در حوزه فنی به خوبی پیش می‌رود. من روی قسم خودم هستم و صنعت هسته‌ای متوقف نشده است.
از شما سوال می‌کنم آیا اکتشاف و استخراج ما متوقف شده؟ شما که دیدید کارخانه شهید رضایی‌نژاد که کیک زرد تولید می‌کند طی چند روز گذشته به بهره‌برداری صنعتی رسید و برای اولین بار این کشور توانست یک کارخانه با آن وسعت را تکمیل کند و الان روی ریل افتاده است. ۸۴ هزار تن سنگ در سال می‌تواند در این کارخانه تبدیل به کیک زرد بشود آیا این توقف است؟ آیا این کندی در کار است؟ شما بروید انارک و ببینید ما بر روی پسماندگاه در آنجا چه کار‌هایی انجام داده‌ایم و چه تجهیزات عظیمی را در آنجا برپا کرده‌ایم همه اینها هم طی همین ۲ تا ۳ سال اخیر راه‌اندازی شده است. آیا این توقف است؟ آیا صنعت هسته‌ای بدون پسماندگاه می‌تواند وجود داشته باشد؟
سانتریفیوژ‌های جدید IR۸، IR۷، IR۶، IR۵، IR۴، IR۲M همه در دست کار است، آیا این به معنای توقف است؟ من از برخی عزیزان تعجب می‌کنم که اظهارنظر‌هایی را مطرح می‌کنند. طرف مقابل می گوید که ایرانی‌ها چقدر هوشمندانه رفتار کردند و زمان مربوط به تصویب برجام را برای توسعه فناوری هسته‌ای اختصاص دادند. برای مثال شما وقتی می‌خواهید یک سانتریفیوژ جدید را به آستانه تولید انبوه برسانید از زمانی که فکر یک سانتریفیوژ به ذهنتان می‌زند حداقل ۱۰ سال زمان می‌برد. برای مثال روی سانتریفیوژ‌های IR۸ در مجموع ۵ سال یعنی ۳ سال بعد از برجام و ۲ سال پیش از برجام کار کرده ایم، اما هنوز با مشکل تست روبرو است که ان شاء الله برطرف می‌شود. ما الان می‌توانیم این سانتریفیوژ‌ها را به ۳ عدد برسانیم، اما کارشناسان گفتند این کار را انجام ندهیم و بگذاریم تست اولیه نهایی بشود و سپس دومی و سومی را بسازیم. این ۷ یا ۸ سالی که مربوط به زمان در نظر گرفته شده در برجام است در حالی تمام می‌شود که IR۸ ما به تولید انبوه رسیده است؛ آیا این بد است؟ چه چیزی را متوقف کرده‌ایم؟ ما کار‌های جدیدی را انجام می‌دهیم به طوری که در زمینه سوخت قدم‌هایی را برداشته‌ایم که غیرقابل تصور است به طوری که ما می‌توانیم غلاف زیرکانیوم واقعی را بسازیم و این زیرکانیوم جدید مشخصات و ویژگی‌های خاصی را که باید داشته باشد را دارد که کار بزرگی است البته من بیشتر پیشرفت‌ها را در این زمینه مطرح نمی‌کنم تا کارها بیشتر جلو برود و در زمان مشخص اعلام شود.
برای پروژه تترا ۶۰ میلیون دلار هزینه کرده ایم/ برای ساخت بیمارستان یون درمانی ۲۰۰ میلیون یورو هزینه شده است
سازمان انرژی اتمی فقط مختص به غنی‌سازی اورانیوم نیست، رادیودارو‌هایی که ما تولید می‌کنیم از دستاورد‌های این سازمان است. در شرایط کنونی ۶۰ میلیون یورو فقط تجهیزات خریده ایم که رادیودارو‌ها را بر اساس مدرن‌ترین شیوه‌ها تولید کنیم و میزان تولید را بالا ببریم، آیا این بد است؟ این حجم از سرمایه گذاری که در پروژه رادیودارو تحت عنوان پروژه تترا انجام داده‌ایم، فقط ۶۰ میلیون یورو هزینه تجهیزاتش است که در حدود ۱۵۰ و ۱۶۰ میلیارد تومان هزینه ساختمان و مرکز تحقیقاتی‌اش شده و در غرب آسیا بی‌نظیر خواهد بود. بیمارستانی را در قالب یون درمانی برای وزارت بهداشت در دست ساخت داریم که یک نمونه استثنایی است و به صورت مشاور علمی در کنار وزارت بهداشت این پروژه را به پیش می‌بریم. این بیمارستان فقط ۲۰۰ میلیون یورو تجهیزات دارد. سازمان انرژی اتمی باید در این مسائل ورود پیدا کند. در شرایط کنونی ما دو نیروگاه در دست ساخت داریم مانند نیروگاه اتمی بوشهر که در طی دو سال گذشته کلید ساخت آنها را زده‌ایم. دیگر باید در سازمان چه کار می‌کردیم که بگوییم فناوری هسته‌ای متوقف نشده است؟!
من به شما عرض می‌کنم در حوزه فنی اگر برجام هم نبود و یک آدم دلسوز می‌خواست صنعت هسته‌ای را با حساب و کتاب و با رعایت اصل صرفه‌جویی به پیش ببرد، همین کاری را می‌کرد که ما انجام دادیم. برجام برای ما هیچ محدودیتی را در صنعت هسته‌ای ایجاد نکرده است. برای مثال به ما می‌گویند ۲۰ درصد تولید نکنید، این یک محدودیت است، اما این محدودیت، محدودیتی است که اگر اراده کنیم ۴ روزه به نقطه اول باز می‌گردیم. صنعت هسته‌ای ما مانند ماشینی است که در پارکینگ قرار گرفته است. کافی است به ما بگویند که ماشین بیرون بیاید تا ما این کار را انجام دهیم. در عین حال ما به اندازه ۶۰ الی ۷۰ کیلو اورانیوم ۲۰ درصد داریم که در حال تبدیل کردن آنها به سوخت هستیم یعنی در شرایط کنونی سوخت ۲۰ درصد تولید می‌کنیم و این قسمت متوقف نشده؛ تنها مواد اولیه ۲۰ درصد را دیگر تولید نمی‌کنیم به دلیل اینکه به اندازه کافی داریم.
نظر شما