ماجرای بودجه صداوسیما

به گزارش صدای ایران از اعتماد ، آمارهای ارایه شده از سوی وزارت امور اقتصادی و دارایی در خصوص لیست پرداخت‌های خزانه نشان می‌دهد سازمان صدا و سیما اعتباری برابر با هزار و ۳۸۱ میلیارد تومان به صورت مستقیم از دولت دریافت کرده است. پرداخت خزانه در قالب «سایر هزینه‌های اجتناب‌ناپذیر» بوده است. بررسی روند 5 ساله اخیر بودجه صدا و سیما نشان می‌دهد که بودجه طی سال‌های 93 تا 97 نزدیک به دو برابر شده است. در سال 93‌، رقم بودجه‌ای که به صدا و سیما اختصاص یافت، 827 میلیارد تومان بود که این عدد در سال 97 به 1646 میلیارد تومان رسید. پرداخت بیش از یک هزار میلیارد تومان به نام هزینه‌های جبران‌ناپذیر به صدا وسیما در حالی است که اعتبارات اجرایی بودجه وزارت آموزش و پرورش با حدود 760 هزار کارمند که 14 میلیون دانش‌آموز را تحت آموزش خود دارند، دو هزار و 800 میلیارد تومان است.

لازم به ذکر است این پرداخت جدا از پرداخت‌هایی است که برای شورای نظارت صدا و سیما و همچنین ایجاد دسترسی عادلانه مردم به خدمات بهداشتی و درمانی و کمک به برنامه‌های سلامت صدا و سیما و خبرگزاری سلامت دریافت می‌کند. این پرداخت به صورت مستقیم از خزانه صورت گرفته است. بخشی از هزینه‌هایی که در گزارش بودجه صدا و سیما ارایه شده عنوان هزینه‌های اجتناب‌ناپذیر نام دارد. در خصوص این ردیف توضیحاتی ارایه نشده است اما با توجه به برخی گمانه‌زنی‌ها، به نظر می‌رسد هزینه‌هایی از قبیل ساخت برخی فیلم‌ها یا گزارش‌های سفارشی، توسعه تجهیزات فنی و... در این دسته‌بندی قرار می‌گیرند.

عملکرد صدا و سیما

با توجه به ضرورت توجه به موضوعات فرهنگی و اطلاع‌رسانی و همچنین ارتقای جایگاه رسانه ملی در فرهنگ‌سازی کشور، لازم است که مدیریت و کارایی این سازمان تقویت شود تا با کاهش نیاز و زیان این سازمان شاهد بهبود درآمد‌ها و کاهش هزینه‌ها و ایجاد تعادل در درآمد هزینه صدا و سیما باشیم.

لازم است به این نکته توجه شود که اگر مبنای بودجه بنا به گفته رییس سازمان برنامه و بودجه، عملکرد باشد باید این سازمان نیز از نظر کارایی و تاثیر‌گذاری و کسب رضایت مخاطبان متناسب با عملکردی که دارد، بودجه برایش اختصاص داده شود.

درآمد و منابع اعتبارات سازمان صداوسیما عبارت است از: ۱- درآمدهای ناشی از واگذاری حق پخش و توزیع محصولات و ارایه خدمات سازمان به اشکال مختلف. ۲- عواید حاصل از اجرای قانون توسعه شبکه تلویزیونی کشور. (دریافت مبلغی با عنوان عوارض توسعه شبکه صداوسیما از فروش هر دستگاه تلویزیون) ۳- درآمدهای ناشی از فعالیت‌های تولیدی و سود مربوطه به آنها.

مرداد امسال، نایب‌رییس کمیسیون فرهنگی مجلس از تصویب مواد 6، 15، 16، 17 و 18 طرح خط مشی اداره و نظارت بر سازمان صداوسیما خبر داده بود. فاطمه ذوالقدر در توضیح مواد 17 و 18 گفته بود: در ماده 17 منابع مالی و اعتباری سازمان صداوسیما به این شرح به تصویب رسید؛ مبالغ دریافتی از بودجه عمومی کل کشور در قالب اعتبارات هزینه‌ای و تملک‌ دارایی‌های سرمایه‌ای و نیز سایر وجوهی که طبق قوانین و مقررات در اختیار سازمان قرار می‌گیرد، درآمدهای ناشی از واگذاری حق پخش موضوع ماده 13، درآمدهای ناشی از توزیع و فروش محصولات، درآمدهای ناشی از عرضه خدمات رسانه‌ای و فنی و مهندسی در سطح ملی و بین‌المللی.

وی ادامه داد: همچنین درآمدهای ناشی از برنامه‌های تبلیغاتی و پخش آگهی‌های بازرگانی، درآمدهای ناشی از واگذاری حقوق مادی ناشی از مالکیت معنوی در سطح ملی و بین‌المللی، کمک‌های نقدی یا غیرنقدی اشخاص حقوقی و حقیقی، وجوه حاصل از فروش اموال منقول و غیرمنقول مازاد بر نیاز، مستهلک شده و اسقاطی سازمان و درآمد ناشی از حق امتیاز و حق ارایه خدمات پخش رادیو و تلویزیون از دیگر منابع درآمدی مصوب در کمیسیون است. ذوالقدر با اشاره به مصوبه کمیسیون در ماده 18 گفت: بر اساس این ماده کلیه درآمدها و هزینه‌های سازمان در بودجه کل کشور پیش‌بینی و درآمدها به کل خزانه کشور واریز می‌شود.

با توجه به اینکه صدا و سیما هیچ رقیبی در کشور ندارد و به صورت انحصاری به فعالیت صوتی و رسانه‌ای فراگیر می‌پردازد، کاملا منطقی است از این موقعیت استفاده دو چندان کند. حق پخش آگهی‌ها و تبلیغات یکی از راه‌های درآمدزایی شبکه‌های تلویزیونی است که با توجه به موقعیت، رقمی برای آن تعیین می‌شود. به عنوان مثال تعرفه آگهی در زمان پخش برنامه‌های پر بازدید یا فوتبال‌های مهم مانند دربی متفاوت است. جام جهانی و رویدادهای سالانه، جزو مهم‌ترین اتفاق‌هایی هستند که تعرفه‌های متفاوتی نیز برای‌شان در نظر گرفته می‌شود. در زمان جام جهانی، تعرفه‌های بالاتر تبلیغات، متعلق به اپراتورها بود و در جایگاه‌های بعدی بانک‌ها و شرکت‌های خصوصی و نیمه‌دولتی قرار داشتند. نگاهی به تعرفه آگهی‌های تلویزیونی درمسابقات داخلی مثل دربی ۸۵ نشان می‌دهد که قبل از شروع بازی، رقمی حدود ۶۹ میلیون تومان و بین دو نیمه رقمی حدود ۱۳۹ میلیون تومان برای هر ثانیه تبلیغ از صاحبان کالا اخذ شده است؛ به ‌گونه‌ای که درآمد حاصله از تبلیغات این بازی رقمی حدود ۱۶ میلیارد تومان بر آورد شده است یا طبق بر آوردهای تقریبی، سالانه بین ۲۵۰ تا۴۰۰ میلیارد تومان از تبلیغات لیگ برتر نصیب صداوسیما می‌شود.

در آبان ماه سال جاری، رییس سازمان صدا و سیما تلویحا نسبت به بودجه اختصاصی صدا و سیما اعتراض کرده و با مقایسه بودجه شبکه بی‌بی‌سی گفت: شبکه بی‌بی‌سی بیش از یک میلیارد و 400 هزار پوند بودجه سالانه دریافت می‌کند و ما با تعداد بسیار زیاد شبکه‌های تلویزیونی و حدود 90 شبکه رادیویی بودجه‌مان به اندازه تنها یک شبکه خارجی است که با کمترین بودجه با غیرت در مقابل رسانه‌های دشمن ایستاده‌ایم.

فضای مجازی، هزینه اجتناب‌ناپذیر

سازمان صدا و سیما در بودجه سال 97 به عنوان شرکت دولتی زیانده معرفی شد. سازمان عظیمی چون صداوسیما طبیعتا هزینه‌های سنگینی دارد، ابتدا رقم درآمدهای این سازمان از سوی سازمان اعلام می‌شود و بعد کسری آن را باید دولت از محل بودجه عمومی کشور تامین کند و جمع تمام اینها بودجه این رسانه را می‌سازد. حالا اگر درآمدهای صداوسیما به اندازه مصارف آن یا احتمالا بیشتر از آن باشد، نه‌تنها دیگر این سازمان نمی‌تواند از بودجه دولتی سهمی داشته باشد، بلکه جزو سازمان‌ها و شرکت‌های سودده نیز طبقه‌بندی می‌شود. برنامه‌های صدا و سیما برای بهره‌مندی هر چه بیشتر از فضای مجازی و رسانه‌های تصویری و صوتی به گونه‌ای است که نه تنها هزینه‌های بیشتری برای این سازمان به همراه دارد بلکه باعث افزایش واریزی‌های آتی از جانب دولت برای جبران این هزینه‌ها می‌شود.

احد آزادیخواه در اردیبهشت امسال در تشریح نشست کمیسیون فرهنگی مجلس افزود: اعضای این کمیسیون در جلسه‌ای به ادامه بررسی طرح اداره خط‌ مشی و نظارت بر سازمان صدا و سیما پرداختند و ماده 4 این طرح را که در مورد فراگیری برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی است را تصویب کردند. سخنگوی کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی گفت: اعضای کمیسیون مقرر کردند مسوولیت صدور مجوز و تنظیم مقررات صوت و تصویر در فضای مجازی و نظارت بر آن منحصرا بر عهده صدا و سیما باشد.

از طرف دیگر در اردیبهشت امسال و بنا به صلاحدید شورای عالی امنیت ملی، تلگرام فیلتر شد تا حمایت از پیام‌رسان‌های داخلی در دستور کار قرار بگیرند. از طرف دیگر طبق مصوبه شورای عالی فضای مجازی دولت موظف به کمک آنها است. با توجه به صحبت‌های سخنگوی کمیسیون فرهنگی به نظر می‌رسد صدا و سیما برنامه جدیدی برای حضور در فضای مجازی دارد که این مهم با طراحی و ساخت پیام‌رسان‌های داخلی تحقق می‌یابد. اعطای وام 5 میلیاردی و یک‌سوم شدن قیمت پهنای باند، از جمله کارهایی است که دولت برای حمایت از آنها باید انجام دهد. با این تفاسیر به نظر می‌رسد که قسمتی از هزینه‌های اجتناب‌ناپذیر سازمان صدا و سیما، راه‌اندازی و ارتقای پیام‌رسان‌های داخلی است.

سازمان صدا و سیما با حدود 48 هزار کارمند و ساختاری عریض و طویل به مدت دو دهه است که بر تلاش خود برای نفوذ هر چه بیشتر بر رسانه‌های صوتی و تصویری می‌افزاید. نکته‌ای که نصرالله جهانگرد، معاون وزیر ارتباطات نیز به آن اشاره می‌کند. او در این خصوص گفت: نزدیک به دو دهه است که صدا و سیما در کشور می‌کوشد یک تفسیر فرهنگی خاص را درباره مسائل تکنولوژیک ارایه کند و خود را مسوول آن نشان دهد. جهانگرد معتقد است بخش اعظمی از بودجه صدا و سیما صرف شبکه عظیم فرستنده‌ها در کشور می‌شود.