نفت به بازار بورس وارد شد
هشت‌روز تا تحریم‌های نفتی آمریکا زمان باقی است اما این موضوع با انتشار خبری مهم درباره عرضه نفت خام در بورس گم شده است، اتفاق مهمی که قرار است امروز رخ دهد و به معنی ایجاد بستر بسیار مهمی برای سایر انواع معاملاتی است که دورنمایی ایده‌آل را برای صنعت نفت کشور و حتی برخی از بازارهای بین‌المللی ایجاد می‌کند.
هشت‌روز تا تحریم‌های نفتی آمریکا زمان باقی است اما این موضوع با انتشار خبری مهم درباره عرضه نفت خام در بورس گم شده است، اتفاق مهمی که قرار است امروز رخ دهد و به معنی ایجاد بستر بسیار مهمی برای سایر انواع معاملاتی است که دورنمایی ایده‌آل را برای صنعت نفت کشور و حتی برخی از بازارهای بین‌المللی ایجاد می‌کند.
به گزارش صدای ایران از صبح نو، از اردیبهشت‌ماه و خروج ترامپ، رییس‌جمهوری آمریکا از برجام، شمارش معکوس برای آغاز تحریم‌ها به‌ویژه تحریم‌های نفتی آغاز شد، در همان زمان راه‌اندازی «بورس نفت» بر سر زبان‌ها افتاد و کارشناسان اعلام کردند که این بورس نه تنها راهی مطمئن برای بی‌اثر کردن تحریم‌هاست بلکه مشکلات کاهش ارزش پول ملی را از میان می‌برد، ماجرا از آنجا آغاز شد که آقای اسحاق جهانگیری، معاون اول رییس‌جمهوری و رییس ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی در مراسم روز ملی صنعت و معدن (10 تیرماه) با اشاره به تحریم‌های نفتی آمریکا گفت: «نفت خام ایران در بورس داخلی عرضه خواهد شد و بخش خصوصی، شفاف نفت بخرد، صادر کند». مجدداً جهانگیری در جلسه شورای عالی اداری استان اصفهان در تاریخ 19تیرماه موضوع تحریم‌های نفتی آمریکا را مطرح کرد و گفت: «ما حتی اعلام کرده‌ایم که در بورس، نفت می‌فروشیم و فروش نفت در بورس شفاف‌ترین و سالم‌ترین روش معامله است زیرا در مقابل انظار عمومی مردم صورت می‌گیرد».
سرانجام در جلسه سه شنبه 27شهریورماه شورای عالی هماهنگی اقتصادی که با حضور اعضا و به ریاست حجت‌الاسلام حسن روحانی، رییس‌جمهوری تشکیل شد، تصمیم گرفته شد تا با هدف متنوع‌سازی روش‌های فروش نفت، طرح عرضه نفت خام در رینگ صادراتی بورس انرژی در داخل کشور به صورت ارزی تصویب شود. براساس این طرح، وزارت نفت می‌تواند با استفاده از ظرفیت بخش خصوصی برای صادرات، نفت خام و فرآورده‌های نفتی را به قیمت رقابتی، در بورس داخل کشور به فروش برساند.
برنامه‌ریزی‌ها برای تحقق این مهم در جریان بود تا اینکه آقای علی کاردر، مدیرعامل شرکت ملی نفت در 24 مهرماه در چهارمین کنگره راهبردی نفت و نیرو از عرضه نفت خام در بورس از تاریخ ششم آبان‌ماه خبر داد.
طرح فروش نفت خام صادراتی از طریق بورس با هدف تنوع‌بخشی در روش‌های صادرات نفت خام و مشارکت بخش خصوصی انجام می‌شود که با استقبال این بخش مواجه شده است؛ حجم عرضه نفت در بورس یک میلیون بشکه در روز است و همه خریداران نفت می‌توانند در دادوستد طلای سیاه مشارکت کنند. نحوه فروش نفت در بورس انرژی ۲۰ درصد ریالی و ۸۰ درصد ارزی است.
تسویه بخش ریالی (بر اساس نرخ تسعیر) به صورت نقدی پیش از تحویل محموله و تسویه بخش ارزی به صورت اعتباری، با ارائه ضمانت‌نامه بانکی تعهد پرداخت ریالی معتبر از بانک‌های مورد قبول شرکت ملی نفت ایران، پس از تحویل محموله انجام می‌شود.
خریدار باید بخش ارزی را در مدت زمان مشخص شده بعد از بارگیری، به ترتیب مورد تأیید شرکت ملی نفت که در اطلاعیه عرضه اعلام خواهد شد، واریز و تسویه کند. تحویل نفت‌خام به خریداران در محموله‌های حداقل پنج هزار تنی (معادل حدود ۳۵ هزار بشکه استاندارد) قابل انجام است و البته، خریداران می‌توانند با تجمیع قراردادهای خرید، نسبت به خرید محموله‌های بزرگتر اقدام کنند. خریداران براساس قیمت پایه اعلامی شرکت ملی نفت ایران که طبق قیمت‌های معاملاتی امور بین‌الملل این شرکت خواهد بود، روی قیمت نفت‌خام رقابت می‌کنند که انتظار می‌رود ایجاد چنین فضای رقابتی منجر به کشف قیمت مناسب و شفاف شود.
عرضه نفت در بورس انرژی که از ۶ آبان‌ماه آغاز می‌شود تا ۱۳ آبان‌ماه ادامه دارد و پس از جمع‌بندی و ارزیابی دوباره، تصمیم نهایی اعلام می‌شود.
نکته مهم ماجرا اما این است که بنا بر اعلام آقای کاردر، معاون وزیر نفت بیش از ۱۰۰ کد معاملاتی توسط خارجی‌ها در بورس انرژی دریافت شده که می‌توانند از طریق آن اقدام به خرید محموله‌های نفت خام و فرآورده‌های نفتی کنند.
اثرات تأسیس بورس نفت
باید به این مهم توجه کرد که تأسیس بازار بورس نفت خام در ایران که به‌عنوان یکی از بزرگترین کشورهای تولیدکننده نفت و گاز و دارنده یکی از بزرگترین ذخایر و منابع هیدروکربوری در جهان محسوب می‌شود با توجه به رویکردهای سند چشم‌انداز 1404 یک ضرورت به حساب می‌آمد؛ زیرا بازارهای بورس نفت وسیله‌ای برای کاهش ریسک معاملات نفتی، کاهش بی‌ثباتی و افزایش انعطاف‌پذیری و فراهم کردن ابعاد وسیع‌تر تجاری و صنایع وابسته ایجاد و ابزارهای لازم را برای مبادله میان مبادله‌گران، تولیدکنندگان، مصرف‌کنندگان، پالایشگران و دلالان فراهم می‌کنند.
در این بازارها تضمین لازم و کافی برای اجرای عملیات و بیمه به‌منظور جلوگیری از ضرر و خطر ورشکستگی فراهم می‌شود و ریسک ناشی از نوسانات قیمتی یا هرگونه ریسک دیگر در این بازارها از بین می‌رود. هرچند شکل‌گیری کامل فروش نفت خام در بازاربورس انرژی کشور با
فراز و نشیب‌های احتمالی همراه خواهد بود ولی به هرحال در آینده‌ای نه چندان دور، شاهد افزایش درآمد ارزی ناشی از دادوستد در این بازار، جذب سرمایه‌گذاری خارجی و افزایش جایگاه بین‌المللی کشورمان خواهیم بود.
نقش مثبت در شفاف‌سازی و اصلاح ساختار اقتصادی و تجاری ایران، افزایش ارزش افزوده در زمینه فرآورده‌های نفتی و گاز و در نتیجه افزایش تولید ناخالص ملی و تحکیم موقعیت ایران در منطقه اهدافی است که با راه‌اندازی بورس نفت دنبال می‌شود.
خطیبی: باید جذابیت‌های لازم برای خریداران خارجی ایجاد شود
آقای محمدعلی خطیبی، نماینده پیشین ایران در هیأت عامل اوپک در گفت‌و‌گو با روزنامه «صبح‌نو» درباره بورس نفت گفت: شرکت نفت قصد دارد تا یک میلیون بشکه را در بورس نفت عرضه کند و ما امیدواریم موفق باشند اما اگر قرار باشد که خارجی‌ها از بورس نفت خرید کنند باید جذابیت‌هایی را برای جذب آن‌ها در نظر گرفت در غیر این‌صورت آن‌ها با شرکت ملی نفت قرارداد بسته و نفت خود را خریداری می‌کنند، دلیل ندارد که از بورس خریداری کنند.
وی ادامه داد: باید انگیزه‌هایی باشد که مشتریان داخلی و خارجی، بورس را ترجیح دهند اما بنده چنین انگیزه‌هایی در بورس نمی‌بینم، الان قیمت نفت در بورس 79 دلار در نظر گرفته شده که از نفت برنت هم گران‌تر است و کسی نفت سبک ایران که دو تا سه دلار ارزان‌تر از نفت برنت است را در بورس خریداری نمی‌کند، به نظر می‌رسد که مسوولان باید مشکلات اینچنینی را رفع کرده و بورس نفت را برای خریداران جذاب کند تا انگیزه‌هایی به وجود بیاید که شرکت‌های داخلی و خصوصی ترغیب شوند که از بورس خریداری کنند.
این کارشناس نفت گفت: اصولاً بورس‌های نفتی دنیا از جمله DME و ... برای کشف قیمت هستند و قیمت ثابتی به آن‌ها دیکته نمی‌شود، در رقابتی که در بورس شکل می‌گیرد قیمت خودش را نشان می‌دهد، در بورس نفت ایران هم باید اجازه داد کشف قیمت شکل بگیرد و قیمت پایه در نظر گرفته شده، معقول باشد اگر قیمت پایه از قیمت برنت بالاتر باشد هیچکس حاضر به خرید نیست.
خطیبی تأکید کرد: اگر مسوولان این موارد از مشکلات را حل کنند، انگیزه‌های لازم برای ریسک خرید نفت در دوران تحریم‌ها ایجاد می‌شود، این بورس زمانی به راه افتاد که ما مشکل تحریم را داشتیم. برخی فکر می‌کنند مشکل تحریم را می‌توان از طریق بورس حل کرد در صورتی که به این شکل نیست، تحریم‌ها علیه نفت ایران است نه شرکت ملی نفت، کسانی که نفت را در بورس می‌خرند هم دچار مشکل می‌شوند. آن‌هایی که 20درصد معافیت گرفتن مشتریان کنونی شرکت نفت هستند این‌ها یک مقدار کم می‌کنند اما به خریدشان ادامه می‌دهند و به خرید خود از شرکت‌ها ادامه می‌دهند مگر اینکه در بورس یک جذابیتی وجود داشته باشد که این‌ها شرکت ملی نفت را رها کنند و از بورس خریداری کنند که تا این جذابیت نباشد شرکت ملی نفت را ترجیح می‌دهند.
نماینده پیشین ایران در هیأت عامل اوپک خاطرنشان کرد: آمریکایی‌ها بعد از اینکه موفق نشدند صادرات ایران را صفر کنند، عقب‌نشینی کردند و به مشتریان نفت ایران معافیت تحریمی دادند، در دوره قبل تحریم‌ها هم این اتفاق افتاد و مشتریان نفتی برای دریافت معافیت باید خرید نفت خود را 15 درصد کاهش می‌دادند این شامل مشتریانی است که از ایران قبلاً خرید کرده‌اند. این‌ها می‌توانند خرید نفت خود را تنها با یک مقدار کاهش ادامه دهند اما برای اینکه این کشورها برای خرید نفت از بورس نفت ریسک کنند باید انگیزه‌های لازم را در بورس نفت برای آن‌ها ایجاد کرد.
به گزارش صدای ایران از صبح نو، از اردیبهشت‌ماه و خروج ترامپ، رییس‌جمهوری آمریکا از برجام، شمارش معکوس برای آغاز تحریم‌ها به‌ویژه تحریم‌های نفتی آغاز شد، در همان زمان راه‌اندازی «بورس نفت» بر سر زبان‌ها افتاد و کارشناسان اعلام کردند که این بورس نه تنها راهی مطمئن برای بی‌اثر کردن تحریم‌هاست بلکه مشکلات کاهش ارزش پول ملی را از میان می‌برد، ماجرا از آنجا آغاز شد که آقای اسحاق جهانگیری، معاون اول رییس‌جمهوری و رییس ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی در مراسم روز ملی صنعت و معدن (10 تیرماه) با اشاره به تحریم‌های نفتی آمریکا گفت: «نفت خام ایران در بورس داخلی عرضه خواهد شد و بخش خصوصی، شفاف نفت بخرد، صادر کند». مجدداً جهانگیری در جلسه شورای عالی اداری استان اصفهان در تاریخ 19تیرماه موضوع تحریم‌های نفتی آمریکا را مطرح کرد و گفت: «ما حتی اعلام کرده‌ایم که در بورس، نفت می‌فروشیم و فروش نفت در بورس شفاف‌ترین و سالم‌ترین روش معامله است زیرا در مقابل انظار عمومی مردم صورت می‌گیرد».
سرانجام در جلسه سه شنبه 27شهریورماه شورای عالی هماهنگی اقتصادی که با حضور اعضا و به ریاست حجت‌الاسلام حسن روحانی، رییس‌جمهوری تشکیل شد، تصمیم گرفته شد تا با هدف متنوع‌سازی روش‌های فروش نفت، طرح عرضه نفت خام در رینگ صادراتی بورس انرژی در داخل کشور به صورت ارزی تصویب شود. براساس این طرح، وزارت نفت می‌تواند با استفاده از ظرفیت بخش خصوصی برای صادرات، نفت خام و فرآورده‌های نفتی را به قیمت رقابتی، در بورس داخل کشور به فروش برساند.
برنامه‌ریزی‌ها برای تحقق این مهم در جریان بود تا اینکه آقای علی کاردر، مدیرعامل شرکت ملی نفت در 24 مهرماه در چهارمین کنگره راهبردی نفت و نیرو از عرضه نفت خام در بورس از تاریخ ششم آبان‌ماه خبر داد.
طرح فروش نفت خام صادراتی از طریق بورس با هدف تنوع‌بخشی در روش‌های صادرات نفت خام و مشارکت بخش خصوصی انجام می‌شود که با استقبال این بخش مواجه شده است؛ حجم عرضه نفت در بورس یک میلیون بشکه در روز است و همه خریداران نفت می‌توانند در دادوستد طلای سیاه مشارکت کنند. نحوه فروش نفت در بورس انرژی ۲۰ درصد ریالی و ۸۰ درصد ارزی است.
تسویه بخش ریالی (بر اساس نرخ تسعیر) به صورت نقدی پیش از تحویل محموله و تسویه بخش ارزی به صورت اعتباری، با ارائه ضمانت‌نامه بانکی تعهد پرداخت ریالی معتبر از بانک‌های مورد قبول شرکت ملی نفت ایران، پس از تحویل محموله انجام می‌شود.
خریدار باید بخش ارزی را در مدت زمان مشخص شده بعد از بارگیری، به ترتیب مورد تأیید شرکت ملی نفت که در اطلاعیه عرضه اعلام خواهد شد، واریز و تسویه کند. تحویل نفت‌خام به خریداران در محموله‌های حداقل پنج هزار تنی (معادل حدود ۳۵ هزار بشکه استاندارد) قابل انجام است و البته، خریداران می‌توانند با تجمیع قراردادهای خرید، نسبت به خرید محموله‌های بزرگتر اقدام کنند. خریداران براساس قیمت پایه اعلامی شرکت ملی نفت ایران که طبق قیمت‌های معاملاتی امور بین‌الملل این شرکت خواهد بود، روی قیمت نفت‌خام رقابت می‌کنند که انتظار می‌رود ایجاد چنین فضای رقابتی منجر به کشف قیمت مناسب و شفاف شود.
عرضه نفت در بورس انرژی که از ۶ آبان‌ماه آغاز می‌شود تا ۱۳ آبان‌ماه ادامه دارد و پس از جمع‌بندی و ارزیابی دوباره، تصمیم نهایی اعلام می‌شود.
نکته مهم ماجرا اما این است که بنا بر اعلام آقای کاردر، معاون وزیر نفت بیش از ۱۰۰ کد معاملاتی توسط خارجی‌ها در بورس انرژی دریافت شده که می‌توانند از طریق آن اقدام به خرید محموله‌های نفت خام و فرآورده‌های نفتی کنند.
اثرات تأسیس بورس نفت
باید به این مهم توجه کرد که تأسیس بازار بورس نفت خام در ایران که به‌عنوان یکی از بزرگترین کشورهای تولیدکننده نفت و گاز و دارنده یکی از بزرگترین ذخایر و منابع هیدروکربوری در جهان محسوب می‌شود با توجه به رویکردهای سند چشم‌انداز 1404 یک ضرورت به حساب می‌آمد؛ زیرا بازارهای بورس نفت وسیله‌ای برای کاهش ریسک معاملات نفتی، کاهش بی‌ثباتی و افزایش انعطاف‌پذیری و فراهم کردن ابعاد وسیع‌تر تجاری و صنایع وابسته ایجاد و ابزارهای لازم را برای مبادله میان مبادله‌گران، تولیدکنندگان، مصرف‌کنندگان، پالایشگران و دلالان فراهم می‌کنند.
در این بازارها تضمین لازم و کافی برای اجرای عملیات و بیمه به‌منظور جلوگیری از ضرر و خطر ورشکستگی فراهم می‌شود و ریسک ناشی از نوسانات قیمتی یا هرگونه ریسک دیگر در این بازارها از بین می‌رود. هرچند شکل‌گیری کامل فروش نفت خام در بازاربورس انرژی کشور با
فراز و نشیب‌های احتمالی همراه خواهد بود ولی به هرحال در آینده‌ای نه چندان دور، شاهد افزایش درآمد ارزی ناشی از دادوستد در این بازار، جذب سرمایه‌گذاری خارجی و افزایش جایگاه بین‌المللی کشورمان خواهیم بود.
نقش مثبت در شفاف‌سازی و اصلاح ساختار اقتصادی و تجاری ایران، افزایش ارزش افزوده در زمینه فرآورده‌های نفتی و گاز و در نتیجه افزایش تولید ناخالص ملی و تحکیم موقعیت ایران در منطقه اهدافی است که با راه‌اندازی بورس نفت دنبال می‌شود.
خطیبی: باید جذابیت‌های لازم برای خریداران خارجی ایجاد شود
آقای محمدعلی خطیبی، نماینده پیشین ایران در هیأت عامل اوپک در گفت‌و‌گو با روزنامه «صبح‌نو» درباره بورس نفت گفت: شرکت نفت قصد دارد تا یک میلیون بشکه را در بورس نفت عرضه کند و ما امیدواریم موفق باشند اما اگر قرار باشد که خارجی‌ها از بورس نفت خرید کنند باید جذابیت‌هایی را برای جذب آن‌ها در نظر گرفت در غیر این‌صورت آن‌ها با شرکت ملی نفت قرارداد بسته و نفت خود را خریداری می‌کنند، دلیل ندارد که از بورس خریداری کنند.
وی ادامه داد: باید انگیزه‌هایی باشد که مشتریان داخلی و خارجی، بورس را ترجیح دهند اما بنده چنین انگیزه‌هایی در بورس نمی‌بینم، الان قیمت نفت در بورس 79 دلار در نظر گرفته شده که از نفت برنت هم گران‌تر است و کسی نفت سبک ایران که دو تا سه دلار ارزان‌تر از نفت برنت است را در بورس خریداری نمی‌کند، به نظر می‌رسد که مسوولان باید مشکلات اینچنینی را رفع کرده و بورس نفت را برای خریداران جذاب کند تا انگیزه‌هایی به وجود بیاید که شرکت‌های داخلی و خصوصی ترغیب شوند که از بورس خریداری کنند.
این کارشناس نفت گفت: اصولاً بورس‌های نفتی دنیا از جمله DME و ... برای کشف قیمت هستند و قیمت ثابتی به آن‌ها دیکته نمی‌شود، در رقابتی که در بورس شکل می‌گیرد قیمت خودش را نشان می‌دهد، در بورس نفت ایران هم باید اجازه داد کشف قیمت شکل بگیرد و قیمت پایه در نظر گرفته شده، معقول باشد اگر قیمت پایه از قیمت برنت بالاتر باشد هیچکس حاضر به خرید نیست.
خطیبی تأکید کرد: اگر مسوولان این موارد از مشکلات را حل کنند، انگیزه‌های لازم برای ریسک خرید نفت در دوران تحریم‌ها ایجاد می‌شود، این بورس زمانی به راه افتاد که ما مشکل تحریم را داشتیم. برخی فکر می‌کنند مشکل تحریم را می‌توان از طریق بورس حل کرد در صورتی که به این شکل نیست، تحریم‌ها علیه نفت ایران است نه شرکت ملی نفت، کسانی که نفت را در بورس می‌خرند هم دچار مشکل می‌شوند. آن‌هایی که 20درصد معافیت گرفتن مشتریان کنونی شرکت نفت هستند این‌ها یک مقدار کم می‌کنند اما به خریدشان ادامه می‌دهند و به خرید خود از شرکت‌ها ادامه می‌دهند مگر اینکه در بورس یک جذابیتی وجود داشته باشد که این‌ها شرکت ملی نفت را رها کنند و از بورس خریداری کنند که تا این جذابیت نباشد شرکت ملی نفت را ترجیح می‌دهند.
نماینده پیشین ایران در هیأت عامل اوپک خاطرنشان کرد: آمریکایی‌ها بعد از اینکه موفق نشدند صادرات ایران را صفر کنند، عقب‌نشینی کردند و به مشتریان نفت ایران معافیت تحریمی دادند، در دوره قبل تحریم‌ها هم این اتفاق افتاد و مشتریان نفتی برای دریافت معافیت باید خرید نفت خود را 15 درصد کاهش می‌دادند این شامل مشتریانی است که از ایران قبلاً خرید کرده‌اند. این‌ها می‌توانند خرید نفت خود را تنها با یک مقدار کاهش ادامه دهند اما برای اینکه این کشورها برای خرید نفت از بورس نفت ریسک کنند باید انگیزه‌های لازم را در بورس نفت برای آن‌ها ایجاد کرد.
نظر شما