ادعاها درباره مسافران عراقی چقدر درست است؟

رئیس اتحادیه هتلداران خراسان رضوی گفت:در شهرهایی مثل مشهد و قم مراوده و مراجعه افراد غیرایرانی به خصوص عرب‌های عراق خیلی بیشتر مشهود است و حالا با مطرح شدن موضوع ازدواج موقت باید بیشتر مراقب باشیم.

به گزارش صدای ایران از بیتوته، پیش از این همه سکوت می‌کردند و منکر می‌شدند اما حالا می‌شود از مشکل حرف زد: رفت و آمد بعضی مردان مجرد عراقی به خانه مسافرهای مشهد بیشتر شده، آنها که با زنان ایرانی همراهشان راه ورود به هتل‌ها را بسته می‌بینند راهی بیش از ٦هزار خانه مسافر غیرمجاز این شهر زیارتی می‌شوند.

از دی ماه پارسال اروپایی‌ها کمتر به ایران سفر می‌کنند و در عوض با کاهش ارزش ریال، سفر عراقی‌ها به کشور ۹۰ درصد بیشتر از قبل شده است. این آمد و شدها اگرچه باعث رونق اقتصادی شده اما در خوزستان و خراسان رضوی، حاشیه‌هایی به همراه داشته است. از شایع‌شدن ازدواج موقت گردشگران عراقی با زنان ایرانی البته آماری در دست نیست و نمی‌توان تمام گردشگران را به یک چشم دید اما فعالان حوزه گردشگری می‌گویند اگرچه این مسأله همه‌گیر نبوده و جزئی است اما نمی‌توان انکارش کرد و باید پی راه حل بود.

پیش‌تر محمدمحب خدایی، معاون گردشگری کشور به رشد سفر در چند ماه اخیر تحت تاثیر کاهش ارزش ریال، این طور اشاره کرده بود: «ورود گردشگر از عراق ۹۰ درصد رشد داشته و سفر آذربایجانی‌ها به ایران هم ۷۰ درصد بیشتر شده است. افغان‌ها نیز ۴۰ درصد بیشتر به ایران سفر کرده‌اند، این رشد در سه حوزه زیارت، سلامت و تجارت بوده است.» اما اینها تمام اهدافی نیست که مسافران عراقی را به ایران می‌کشاند. گردشگری ایران اگر چه همیشه به واسطه میراث فرهنگی غنی و همچنین اماکن مهم زیارتی مطرح بوده اما حالا ابعاد تازه‌ای از تخلفات، این صنعت را به حاشیه کشانده است.

قدم برداشتن در مسیر توسعه گردشگری از ابتدا از وعده‌های دولت بود و برای همین هدف بود که سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری بیش از همه به گردشگری پرداخت تا جایی که حتی از میراث فرهنگی دور شد. با وجود گشایش‌هایی در تحریم‌های پیشین اگرچه راه ورود گردشگران اروپایی به ایران هموار شده بود اما با تغییراتی که در وضع اقتصاد کشور پدید آمده و جریان تازه تحریم‌ها، این مسیر بار دیگر سد شده است. کاهش ارزش ریال، کلاف گردشگری کشور را در هم گره داده و حاشیه، سد راه این صنعت شده است. تا چند وقت پیش اگر شایعه خرید ملک در مشهد و خوزستان در شبکه‌های اجتماعی کلیک می‌خورد، حالا چند وقتی است که جریانی کهنه، دوباره مطرح شده است.

از چند روز پیش بار دیگر نام مشهد در فضای مجازی و در پی آن در جلسات تصمیم‌گیری مسئولان پیچیده است. گزارش‌های فعالان گردشگری نشان می‌دهد که بعضی از زائران عراقی محل اسکانشان را به شرط حضور زنی برای ازدواج موقت انتخاب می‌کنند و با وجود تعداد زیاد خانه مسافرها در سطح شهر، به راحتی راهی این مکان‌های اقامتی غیرمجاز می‌شوند.

این مسأله اگرچه درصد کمی از گردشگران را در بر می‌گیرد اما در آبادان و خرمشهر هم خبرساز شده است. منطقه آزاد اروند که از آذر سال پیش با لغو روادید، میزبان مسافران عراقی شده در ماه‌های گذشته از این حاشیه‌ها دور نبوده و میان پچ‌پچ‌ها می‌توان رد خانه‌های موقت غیرمجازی را گرفت که گاه و بیگاه برای استفاده جنسی از زنان به راه می‌افتد.

محمد قانعی، رئیس اتحادیه هتلداران خراسان رضوی حضور مردان مجرد عراقی در خانه مسافرها همراه با زنان ایرانی را تایید می‌کند و می‌گوید: «در شهرهایی مثل مشهد و قم که زائرپذیر هستند، مراوده و مراجعه افراد غیرایرانی به خصوص عرب‌های عراق خیلی بیشتر مشهود است و حالا با مطرح شدن موضوع ازدواج موقت باید بیشتر مراقب باشیم.»

خبرآنلاین چند روز پیش در گزارشی درباره خدمات جنسی به مردان مجرد عراقی نوشته بود: «در حالی که هتل‌های رسمی و معتبر از پذیرش زوج‌هایی با ترکیب مرد خارجی و زن ایرانی (و حتی شرعی) منع شده‌اند، بخشی از زائران خارجی، به‌ویژه عراقی‌ها در منازل شخصی اسکان یافته و در نقاط مختلف شهر پراکنده شده‌اند؛ منازلی (خانه مسافر) که نه مجوز فعالیت دارند و نه بر آنها نظارت می‌شوند. شمار این خانه مسافرها بنا بر اعلام مسئولان دولتی، افزون بر ٥ هزار واحد است و نهادهای صنفی هم تعداد خانه مسافرهای مشهد را حدود ٦ هزار باب می‌دانند.»

قانعی اما می‌گوید نه فقط در مشهد بلکه در تمام کشور زنان و مردانی که همسر قانونی نیستند، در هتل‌ها پذیرفته نمی‌شوند: «در قوانین ما ازدواج زنان ایرانی و اتباع خارجی تابع شرایط و ضوابط خاصی است و تا آن شرایط محقق نشود، این ازدواج شکل نمی‌گیرد. اینجاست که عناوینی مثل صیغه محرمیت مطرح می‌شود که غیرقانونی است. به همین دلیل کسانی که همسر قانونی نیستند، در هتل‌ها پذیرش نمی‌شوند. تا زمانی که این موضوع حل نشود، ازدواج غیرقانونی تلقی می‌شود و این نوع ازدواج هم مشکلات زیادی دارد. در هیچ شهری امکان‌پذیر نیست که مرد غیرایرانی با زن ایرانی که به صورت قانونی زن و شوهر نیستند، در هتل‌ها پذیرفته شوند.

فروردین امسال در جلسه ستاد خدمات سفر استان خراسان رضوی، تعداد خانه مسافرهای استان بیشتر از ٧٣٠٠ باب عنوان شد که از این تعداد تنها ٦٠٠ مورد توانسته‌اند مجوز دریافت کنند. رئیس اتحادیه هتلداران خراسان رضوی هم پذیرفتن این افراد در خانه مسافرها را منکر نمی‌شود: «علاوه بر اینکه با وجود تعداد فضای اقامتی مختلف، اصلا نیازی به فعالیت خانه مسافرها نیست، پذیرفتن مردان مجرد عراقی در این اماکن به صورت غیرقانونی درحال رخ دادن است. ما به همین دلیل با فعالیت آنها مخالفیم. نتایج این روند برای حیثیت کشور ما خیلی مهم است.

وقتی صحبت از آمار گردشگران عراقی در مشهد می‌شود، او در تردید برای استفاده از کلمه «خوشبختانه» یا «متاسفانه»، می‌گوید: «در یک ماه اخیر حضور گردشگران خارجی به‌ویژه عراقی‌ها در مشهد بسیار رونق گرفته و این رونق هتل‌ها را به دنبال داشته است. این در حالی است که تا پیش از این همکاران ما داشتند متضرر می‌شدند و با این روند جلوی این ضرر گرفته شد.»

با پایین آمدن ارزش پول ملی، سفر به ایران و خرید در بازارها برای مسافران عراقی، خیلی ارزان تمام می‌شود. به گفته قانعی در حالی‌که نرخ‌ها در ایران افزایش پیدا نکرده، با کاهش ارزش پول ملی تا سه برابر، سفر به ایران برای گردشگران بسیار سودآور است، آنها با خیال راحت خرید می‌کنند و با همان هزینه‌ای که در کشورشان ساندویچ می‌خرند، یک شب در هتل‌های ایران اقامت می‌کنند. با این حال از سود اقتصادی حضور گردشگران برای شهرهای مختلف نمی‌توان گذشت.

سه ‌سال پیش از این (١٧ اردیبهشت ٩٤) گاردین در گزارشی به این مسأله پرداخته و مدعی سکس توریسم در شهر مشهد شده بود. این گزارش که به حضور زوار عراقی در مشهد می‌پرداخت از تن‌فروشی در این شهر گفته بود و البته واکنش‌هایی هم به دنبال داشت. حالا اما رئیس اتحادیه هتلداران خراسان‌رضوی می‌گوید: «نام ایران میان عراقی‌ها بد مطرح می‌شود، مثل همان نگاهی که خیلی از ایرانی‌ها به تایلند دارند. این موضوع اگرچه بارها تکذیب شده و سخت از آن صحبت می‌شد اما حالا معتقدیم که باید نسبت به آن حساسیت ایجاد و درباره‌اش صحبت کرد. این مسأله را در جلسات رسمی هم مطرح کرده‌ایم. با این حال متاسفانه نمی‌شود آشکارا با این مشکل برخورد کرد، چراکه مجبوریم سرمایه‌گذاری در بخش گردشگری را فعال نگه داریم. با شرایط فعلی مملکت ما و مشکلاتی که وجود دارد، این حاشیه‌ها هم دور از انتظار نیست. در این‌باره نیازمند تصمیمات جمعی و گروهی هستیم و باید تمام جوانب در نظر گرفته شود. شرایط خاصی است، باید دید کدام تصمیم به نفع کشور است.

با وجود جوی که علیه گردشگران عراقی به راه افتاده اما ابراهیم پورفرج، رئیس جامعه تورگردانان معتقد است نباید همه را به یک چوب راند، چراکه حاشیه‌سازی، توریست‌ها را از کشور می‌راند. او سفر گردشگران عراقی به آذربایجان‌غربی را مثال می‌زند که «بگوومگوهای بی‌فایده» سبب شد آنها مقصدشان را عوض کنند و برای توریسم سلامت راهی کشورهای دیگری همچون ترکیه شوند.

پورفرج در توضیح بیشتر می‌گوید: «در میان گردشگران عراقی افرادی هستند که همراه خانواده برای مسائل پزشکی وارد ایران می‌شوند و گروهی دیگر برای سیاحت، شهرهای شمالی را هدف قرار می‌دهند. با این حال گفته‌هایی هم وجود دارد که بعضی از آنها برای داشتن بعضی روابط وارد ایران می‌شوند و یکی از شهرهایی که در این زمینه از آن نام ‌برده می‌شد، مشهد است و حالا نام آبادان هم به میان آمده، اما باید این سوال را مطرح کرد که آیا تمام گردشگران به همین مقصود وارد ایران می‌شوند؟ آیا می‌توان چنین قضاوتی داشت که همه ایرانیانی که از ایران خارج می‌شوند تنها صرفا برای داشتن روابط آزاد است؟ چنین قضاوتی مصداق قضاوت در مورد عراقیانی است که وارد ایران می‌شوند. تعداد زیادی از این توریست‌ها برای خرید و سیاحت و بهره بردن از بعضی کالاهای ایرانی و مناطق خوش‌آب‌وهوای ایران است که ایران را مقصد سفر خود قرار می‌دهند، اگرچه این احتمال هم وجود دارد که در میان آنها افرادی برای نیت‌های دیگر وارد ایران شوند، اما نمی‌توان همه آنها را با یک چوب راند.»

رئیس جامعه تورگردانان که معتقد است باید زودتر به دنبال راهکاری درباره این مسأله بود، برای روشن‌شدن مسأله باز هم مثال می‌زند: «آمارها از تخلفات رانندگی در میان شهروندان تهرانی می‌گویند. آمارهایی که می‌گویند بسیاری از تصادفات از همین تخلفات رانندگی نشأت می‌گیرند. با این وجود آیا می‌توان گفت تمام رانندگان تهرانی متخلف‌ هستند؟ واقعیت امر این است که در همه مسائل اجتماعی تخلفات بیش از سایر موارد به چشم می‌آیند، ولی نمی‌توان با اتکا به آنها همه موارد را نادیده گرفت. این متخلفان هستند که دیده می‌شوند و در مورد آنها صحبت می‌شود. بی‌شک تخلفات و تخطی‌هایی هم میان گردشگران وجود دارد که به چشم آمده و دیده شده‌اند که راهکارهای پیشگیری می‌تواند از همین میزان کم آن هم بکاهد، اما نباید بهانه‌ای شود برای منع ورود تمام گردشگران کشور عراق.

موضوع حضور عراقی‌ها در آبادان و خرمشهر هم اگرچه با رونق اقتصادی همراه بوده اما برای بعضی شهروندان چندان رضایت‌بخش نیست. آمدن گردشگران علاوه بر سود اقتصادی، گران شدن بسیاری از اجناس و اقلام خوراکی را برای شهروندان آبادان و خرمشهر به دنبال داشته و علاوه بر این حرف‌وحدیث‌های دیگری هم در پی‌اش آمده؛ اخبار و شایعاتی از درگیری میان ایرانی‌ها و مردان عراقی. حاصل این حرف‌وحدیث‌ها هم موجی از نارضایتی میان شهروندان بوده است.

پیش از این مرتضی نعمت‌زاده، معاون فرهنگی، اجتماعی و گردشگری منطقه آزاد اروند درباره تفاوت‌های فرهنگی گردشگران و شهروندان، درگیری‌های پیش آمده و نارضایتی گروهی از مردم گفته بود: «این موضوع (درگیری‌ها) در حوزه گردشگری و اقتصادی مورد توجه ما است، مطالعاتی درباره آن انجام شده و گزارش‌هایی هم تهیه کرده‌ایم. ما نمی‌خواهیم رویداد گردشگری و اقتصادی فقط رویدادی مقطعی باشد، بنابراین طبیعی است که همه دستگاه‌های دست‌اندرکار اجتماعی و امنیتی روی ابعاد مختلف آن تمرکز داشته باشند. رویداد مهمی است که اثرات اجتماعی دارد و باید مراقبش بود و برای توسعه و رفع مشکلاتش تلاش کرد. از طرف دیگر بخشی از مسائلی که مطرح می‌شود ناشی از نگرانی‌هاست. این نگرانی‌ها باعث می‌شود شایعاتی از برخورد میان شهروندان دو کشور مطرح و هر روز بیشتر منتشر شود.»

در روزهای گذشته در برخی گروه‌های مجازی شایع شده بود که یک مرد عراقی در بازار ماهی‌فروشان خرمشهر به قتل رسیده چون به زنان ایرانی توهین کرده است. با انتشار این شایعه اما چهارشنبه‌ای که گذشت، ولی‌الله حیاتی فرماندار ویژه خرمشهر موضوع را از اساس تکذیب کرد. با این همه هنوز بعضی شهروندان معتقدند برداشتن ویزا برای مردان عراقی راه را برای حضور آنها در مناطق آزاد اروند راحت کرده و حضور آنها در شهرهای جنوبی باعث ایجاد مزاحمت برای زنان و دختران ایرانی شده است.