مشکلات شهری کردستان: از حاشیه نشینی تا مسکن مهر
مسکن مهر هم سیاست های اشتباهی داشت و با تفکرات برونزا صورت گرفت و به تقلید از سیاست مسکن عمومی دهه 1950 ایالات متحده آمریکا انجام شد که طرحی منسوخ بود.
کردستان از استان‌هایی است که سایه حاشیه‌نشینی بر شهرهای مختلف آن سنگینی می‌کند؛ بافت حاشیه‌ای شهر سنندج متشکل از ۱۷ محله است که به طور عمده دامنه ارتفاعات و تپه‌های شمال، شمال شرقی و شرق و جنوب را تصرف کرده‌اند.
به گزارش صدای ایران، عمده‌ای از این محدوده در بافت ادغام شده و چهار محله آن نیز که منشأ روستایی دارند، به صورت محدوده منفصل شهری در سال‌های اخیر به بافت اضافه شده‌اند.
گستره سکونتگاه‌های استان کردستان در سنندج و مناطق اطراف آن خلاصه نمی‌شود. از ۲۹ شهر استان کردستان، در شهرهای بانه، مریوان، سقز، قروه، کامیاران، دهگلان، بیجار و دیواندره بافت‌های فرسوده و سکونتگاه‌های غیررسمی شناسایی شده‌اند که بیشترین حجم حاشیه‌نشینی در بانه، مریوان، سقز و قروه است.
علاوه بر سنندج که شامل چهار ناحیه منفصل شهری به نام‌های حسن‌آباد، گریزه، نایسر و ننله است، در شهرستان‌های دیگر استان کردستان نیز روستاهایی وجود دارند که به دلیل افزایش جمعیت به عنوان نواحی منفصل شهری معرفی شدند که نه از خدمات روستایی بهره‌مند می‌شوند و نه به اندازه شهرهای استان از خدمات مدیریت شهری استفاده کرده‌اند.
با توجه به اهمیت این موضوع، خبرگزاری ایسنا منطقه کردستان در ادامه برگزاری سلسله میزگردهای تخصصی خود، این بار به بررسی چالش سکونت گاه های غیررسمی و مسایل پیرامون آن پرداخته است که مشروح آن را در زیر می خوانیم.
مجید شاویسی، مسئول کمیسیون عمران شورای شهر سنندج، در این میزگرد اظهار کرد: بحث سکونتگاه‌های غیررسمی را امروزه کارشناسان به چالش کشیده‌اند، زیرا زمانی که به ساکنان این مناطق حق انشعاب آب، برق و گاز و ... را می دهند پس دیگر سکونتگاه غیررسمی نیستند و از این محلات به نام بافت‌های ناکارآمد یاد می‌کنند.
وی افزود: براساس طرح جامع و طر ح تفصیلی شهرها، در این مناطق نباید ساخت و ساز انجام شود زیرا کارآیی لازم را ندارند، همچنین این مناطق سرانه فضاهای خدماتی، فضای سبز، امکانات درمانی و آموزشی را ندارند و ساکنان آنها بدون مراجعه به شهرداری و اخذ مجوز، شروع به ساخت و ساز می‌کنند.
عدم پیش بینی و برنامه ریزی مطلوب، دلیل رشد سکونتگاه‌های غیر رسمی است
عضو شورای اسلامی شهر سنندج ادامه داد: عدم پیش بینی و برنامه ریزی مطلوب برای سکونتگاه‌های غیر رسمی و جذب بخشی از جمعیت مهاجر روستاها در این مناطق، علت اصلی رشد حاشیه نشینی و افزایش سکونتگاه‌های غیررسمی است.
وی بیان کرد: در حال حاضر سیاست وزارت راه و شهرسازی، وزارت کشور و شهرداری و شوراها این است که بافت های ناکارآمد را احیا کنند و دستورالعمل ها و مصوبات خوبی هم در این خصوص اتخاذ شده است.
شاه ویسی ذکر کرد: سند ملی احیاء، بهسازی، نوسازی و توانمندسازی محلات ناکارآمد شهری هم برای حل این مشکل وجود دارد اما در برخی از شهرها خوب نتوانسته‌اند از پتانسیل این سند استفاده کنند.
وی تصریح کرد: در شهر سنندج اقدامات خوبی در این زمینه صورت گرفته است و ستاد بازآفرینی استانی و شهرستانی و کارگروه‌های مربوطه تشکیل شده و بر روی این مسئله به صورت علمی کار می کنند.
بخش خصوصی و سمن‌ها، حلقه مفقوده ساماندهی بافت های ناکارآمد شهری
این عضو شورای شهر سنندج بیان کرد: اما در این راستا حضور بخش خصوصی حلقه مفقوده ای است که باید وارد عمل شود چرا که فقط بخش دولتی به تنهایی نمی‌تواند این مناطق را ساماندهی کند.
وی تاکید کرد: باید انجمن‌های مردمی هم پای کار بیایند و کمک کنند و رابط بین مردم و دستگاه‌ها باشند زیرا فعالیت آنها مسایل اجتماعی را بهتر حل می‌کند.
شاه ویسی در پایان خواستار هماهنگی ادارات و سازمان‌های دخیل در این امر شد و خاطرنشان کرد: متاسفانه بعضا قوانینی را هم داریم که بازدارنده نیستند و باعث شده که ساخت و سازهای غیرمجاز کاهش نیابند که تجدیدنظر امری ضروریست.
اکبر محمدی، معاون توسعه و برنامه ریزی سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان کردستان اظهار کرد: حجم گسترده سکونتگاه های غیررسمی خود انگیخته یا ناکارآمد، مربوط به امروز و 100 سال گذشته نیست و در طول تاریخ و حتی دوران قبل از میلاد هم این بافت را داشته‌ایم.
وی با اشاره به اینکه امروزه مسئله سکونت گاه های غیررسمی با توجه به حجم گسترده و تاثیرات آن بر جامعه گسترش یافته و مورد توجه قرار گرفته است، افزود: هر نوع بافتی که ویژگی های اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی نرمال یک نوع سکونتگاه رسمی را نداشته باشد، بافت ناکارآمد گفته می‌شود.
معاون توسعه و برنامه ریزی سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان کردستان بیان کرد: سکونتگاه های غیررسمی انواع و اقسام مختلفی دارد و ممکن است بخشی از آن در حاشیه فیزیکی و یا در حاشیه فرهنگی، بخشی در بافت فرسوده و بخشی هم در بافت میانی باشد و یا حتی می‌تواند روستایی که به شهر ملحق شده است، باشد.
ناکارآمدی ساختار اقتصادی کشور، موجب عدم تعادل ملی شده است
محمدی با اشاره به اینکه امروزه دیدگاه و مفاهیم نسبت به گذشته تغییر کرده است، عنوان کرد: در مورد علت به وجود آمدن بافت‌های فرسوده ما نمی‌توانیم مسائل و عوامل را تقلیل کنیم و از دیدگاه بخشی یا اقتضائات محلی آن را بررسی کنیم، بلکه در این زمینه بحث ساختار کلان اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مطرح است.
وی اعلام کرد: اولین بحث در این راستا این است که ساختار اقتصادی ما در سطح کشور ناکارآمد است، و ما باید با دیدگاه کلان به آن بنگریم، این ناکارآمدی باعث ایجاد عدم تعادل در بیس جهانی و ملی شده است.
معاون توسعه و برنامه ریزی سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان کردستان بیان کرد: در بحث ناکارآمدی ملی اگر به برخورداری‌های استان‌های سطح کشور نگاه کنیم، می‌بینیم که میزان برخورداری‌ها در گپ‌های ما فاجعه است و میزان درآمد ناخالص استان نصف میانگین کشوری است.
وی عنوان کرد: میزان بهره‌وری در هر سه بخش خدمات، صنعت و کشاورزی در کردستان پایین‌تر از 25 درصد و از این میان نیز بالاترین میزان بهره وری با 25 درصد مربوط به بخش خدمات بوده که به شکل چشمگیری رشد داشته است، به طوری‌که اکنون در سنندج به ازای هر شغل چهار شغل خدماتی داریم و این نشان می‌دهد که ساختار کلان اقتصادی دچار مشکل شده است.
محمدی ادامه داد: در طول تاریخ و در سده اخیر و به ویژه بر اثر اتقافات دهه 60، اتفاقات اصلاحات ارزی و به خصوص دهه انقلاب و عوامل دیگر به صورت زنجیروار دست به دست هم داده و باعث ایجاد مشکل اختلاف طبقاتی شده‌اند.
وی اعلام کرد: در استان علاوه بر عدم تعادل ملی یک نوع عدم تعادل محلی هم داریم یعنی در خود استان میزان برخورداری شهرستان‌ها با هم متفاوت هستند و جدا از این مسئله نیز بین شهر و روستا و خود مناطق شهری نیز عدم تعادل وجود دارد، ما در شهر سنندج مرز جدایی‌گزینی اکولوژیکی بین مناطق مرفه و ناکارآمد کمتر از یک مترمربع است، یعنی در بعضی مناطق یک دیوار دو محله را از هم جدا می‌کند.
معاون توسعه و برنامه ریزی سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان کردستان اعلام کرد: این مسائل دست به دست هم داده و باعث اختلاف طبقاتی و مسائل درآمدی در این مناطق شده است.
وی افزود: عدم تعادل محلی مشکلاتی از قبیل اختلاف طبقاتی و کاهش درآمد خانوار را پیش می آورد و این امر در مسائل کلان کاهش شغل و درآمد، عدم برخورداری در این مناطق و فقر اقتصادی و این مهم نیز و این امر انگیزش مهاجرتی را موجب می‌شود.
محمدی اعلام کرد: وقتی خانوارها از روستا به شهرها مهاجرت می‌کنند نیاز به محلی برای سکونت دارند و مجبورند برای اجاره نشینی، خرید زمین و یا مسکن اقدام کنند و باتوجه به توان اقتصادی ضعیف خود نمی‌توانند زمین یا خانه‌ای با ارزش بالا را خریداری کنند، در نتیجه به مناطق حاشیه‌ای و ارزان‌تر پناه می‌برند.
وی اعلام کرد: مناطق حاشیه‌ای مشکلاتی از قبیل مخاطرات طبیعی داشته و در حاشیه‌ای از مسائل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی قرار می‌گیرد، بر همین اساس این مناطق خود به نفسه معضل نیستند بلکه معلول به وجود آمدن این مناطق به دلایلی از جمله انفعال سیستم مدیریت شهری، قوانین و مقررات خاص و ایستادگی در مقابل این قوانین و مقررات چالش است.
سنندج 50 درصد مشاغل غیررسمی دارد
معاون برنامه ریزی سازمان توسعه و برنامه ریزی استان کردستان اعلام کرد: در این راستا بحث تامین مسکن به عنوان آخرین حلقه، در مهاجرت روستاییان به شهرها باعث به وجود آمدن سکونتگاه‌های غیر رسمی شده و به لحاظ تبعات اقتصادی، تامین شغل نیز موجب به وجود آمدن شغل‌های کاذب در این مناطق شده است و این امر موجب شده در شهر سنندج بین 40 تا 50 درصد مشاغل ما غیررسمی باشد.
وی عنوان کرد: در بحث کلان اقتصادی کشور دیگر نمی‌توان گفت که در این مناطق فقط روستاییان ساکن هستند و در حال حاضر در نایسر کسانی ساکن هستند که پیشینه 50 سال زندگی در شهر را دارند که به دلیل ساقط شدن از لحاظ مالی و یا تامین شغل و مسکن برای فرزندان به این مناطق پناه می‌برند.
ضوابط شهرسازی باید سیال و منطبق بر نیاز گروه‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی باشد
محمدی با اشاره به اینکه سکونت در این مناطق مشکلات عمده‌ای را هم در بحث مدیریت شهری و هم مشکلات و آسیب‌های اجتماعی به وجود آورده است، افزود: برای رفع این مشکلات باید در ابعاد مختلف آموزشی، کاربردی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی چاره‌اندیشی شود.
وی افزود: در بُعد کاربردی باید شرایطی اندیشیده شود تا این قشر از جامعه از پتانسیل‌های وضع موجود بهره‌مند شوند به شرط اینکه امکان دسترسی این قشر کم درآمد از جامعه به قوانین سیال شود که اگر شرایط و ضوابط مان بهتر باشد، دیگر کسی برای احداث مسکن به این مناطق مراجعه نمی‌کند.
وی تاکید کرد: در این راستا ضوابط شهرسازی در زمان تدوین طرح باید سیال و منطبق بر نیاز گروه‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ما باشد.
معاون برنامه ریزی سازمان توسعه و برنامه ریزی استان کردستان اعلام کرد: در بحث توانمندسازی بنا به تجاربی که در سطح دنیا وجود دارد، این مسئله در حال رسیدن به بلوغ خود بوده و از یک مرحله خیلی کوچک شروع شده و تبدیل به یک پکیج آموزشی شده است که شامل توانمندسازی، تسهیلگری و ایجاد درآمد است، علاوه بر بحث آموزش، مشارکت خود مردم و در نهایت ایجاد محیط کالبدی برای آنان با کمک دولت از جمله راهکارهای مقابله با این معضل است.
شورا و شهرداری نسبت به حاشیه نشینی دیدگاه سیستماتیک داشته باشند
وی با بیان اینکه بعد از مرحله توانمندسازی، ما باید هویت مستقل و احساس تعلق به شهر را در این اقشار تقویت کنیم و تا زمانی که این اتفاق نیفتد گسست فرهنگی همچنان ادامه خواهد داشت خاطرنشان کرد: در مرحله آخر، باید حلقه‌های قانونی و سیاست‌گذاری و اجرایی را در این راستا لحاظ و همچنین در سطح ساختارهای کلان نیز عدم تعادل ملی و استانی را برطرف کنیم.
محمدی در پایان باتاکید بر اینکه به طور کلی رفع مسایل و مشکلات حاشیه نشینی نیازمند عزمی همگانی است، یادآور شد: شورای شهر و شهرداری در این راستا باید دیدگاه سیستماتیک داشته باشند، چرا که در غیر این صورت تمامی اقدامات همچون برنامه های گذشته با شکست مواجه خواهد شد.
مصطفی رضایی، رئیس اداره عمران شهری راه و شهرسازی کردستان نیز در ادامه این نشست اظهار کرد: سند ملی احیا، بهسازی، نوسازی و توانمندسازی بافت‌های فرسوده و ناکارآمد شهری در سال 93 تصویب شد و ملاک و مرجع بازآفرینی شهری قرار گرفت.
وی با اشاره به اینکه این سند با این دیدگاه که پنج پهنه ناکارآمد در شهرها وجود دارد که باید به همه آنها به یک میزان توجه کرده و همزمان برای آنها برنامه ریزی شود، افزود: بافت تاریخی شهر به عنوان لنگرگاه هویتی شهر اولین پهنه و بافت‌های ناکارآمد میانی، بافت‌های پیشینه روستایی، بافت و سکونت گاه غیر رسمی حاشیه شهر و بافت‌های ناسازگار پنج پهنه‌ای هستند که در این سند مورد توجه قرار گرفته‌اند.
رئیس اداره عمران شهری راه و شهرسازی کردستان عنوان کرد: این سیاست‌ها زمانی موفق می‌شود که همه را با هم دیده و برای آن برنامه ریزی شود، در غیر این صورت تمام سیاست‌ها مثل گذشته منجر به شکست خواهد شد.
وی با اشاره به اینکه در این راستا مطابق این پنج پهنه، مطالعاتی در سطح شهر سنندج انجام شده است، گفت: 50 درصد جمعیت شهری سنندج در این پنج پهنه اسکان دارند که 18.2 درصد سطح شهر سنندج را شامل می‌شود.
اسکان غیررسمی نکته‌ای تاسف آور برای سنندج است
مصطفی رضایی نکته تاسف آور برای استان و خصوصا شهر سنندج را اسکان غیررسمی دانست و گفت: اسکان غیررسمی بیشترین میزان بافت ناکارآمد را دارد که متاسفانه جمعیتی فوق العاده عجیب در خود جذب می‌کند.
وی با اشاره به پایین بودن شاخص های زندگی در این مناطق نسبت به نواحی شهری، اعلام کرد: برای مثال در نایسر سرانه فضای آموزشی کمتر از 2 دهم متر مربع بوده در حالیکه این میزان در شهر 2.2 متر مربع است.
رئیس اداره عمران شهری راه و شهرسازی کردستان ادامه داد: به دلیل اینکه سطح دسترسی مردم به فضای آموزشی از میانگین شهری کمتر است، کیفیت اسکان در این مناطق نیز پایین تر است.
نایسر فضای سبز ندارد
وی عنوان کرد: در نایسر میزان فضای سبز تقریبا صفر است در حالیکه این فاکتور، یکی از الزامات شهرسازی ایجاد شهری با کیفیت بالای زندگی برای مردم است چنان که بند 11 سند توسعه شهری سازمان ملل نیز اشاره می کند، کلیه ساکنین شهری اعم از نونهال تا سالخورده باید دسترسی به عرصه عمومی و فضاهای سبز که متاسفانه در نایسر تقریبا صفر است.
رضایی با اشاره به اینکه اطلاق واژه حاشیه نشینی به این مناطق ممکن است صحیح نباشد، گفت: واقعیت این است که ناکارآمدی این نواحی محسوس است و بنابراین جزء بافت ناکارآمد است.
وی بیان کرد: در گذشته در مطالعاتی که صورت می گرفت صرفا کالبدی به موضوع نگریسته می‌شد اما امروز این مهم در دستورالعمل جدید مطالعات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی باید انجام شود که زیر شاخص‌هایی دارد که نشان دهنده ناکارآمدی بافت است.
رئیس اداره عمران شهری راه و شهرسازی کردستان ادامه داد: در این راستا سند ملی احیا، بهسازی، نوسازی و توانمندسازی بافت های فرسوده و ناکارآمد شهری تصویب شد که 28 وزارتخانه و سازمان عضو آن هستند و نوعی تجمیع منابع باید در آن اتفاق بیفتد تا بهسازی یک محله انجام شود.
وی اعلام کرد: در بسته‌ای که برای کل کشور تصویب شد 3 درصد از اعتبارات مختص به وزارت راه و شهرسازی است و ماباقی نیز شامل سایر ارگان‌های عضو ستاد بازآفرینی شهری است.
رضایی گفت: طبق محاسبات انجام شده 30 درصد جمعیت کشور در این بافت ها ساکن هستند و باید 30 درصد منابع دستگاه ها در بخش شهری به اجرای این سند اختصاص داده شود که اگر این اتفاق بیفتد در برنامه ای 10 ساله 2 هزار و 700 محله و در یک برنامه 5 ساله 1335 محله در کشور ساماندهی می‌شود که این محلات به استناد شاخص‌هایی که با کمیته هماهنگ شده است، شناسایی شده‌اند.
وی عنوان کرد: اگر این رویکرد وجود نداشته باشد به هیچ وجه نمی توان هیچ پروژه‌ای برای ساماندهی بافت‌های ناکارآمد انجام داد و تجمیع منابع برای موفقیت طرح ضروری است.
رئیس اداره عمران شهری راه و شهرسازی کردستان با اشاره به ضعف شدید اقتصاد استان، گفت: اقتصاد کردستان شامل دو بخش شهری و روستایی است که بخش اقتصاد روستایی متاسفانه کاملا وابسته به آب و خاک است و چون سطح بهره وری در سطح منابع آبی خیلی کم است، باعث شده حجم عجیبی از سرریز جمعیتی ایجاد شود و به دلیل ناتوانی در خرید مسکن در مناطق شهری به مسکن‌های ناکارآمد روی بیاورند.
وی فقر شهری را از دیگر دلایل به حاشیه رفتن دانست و بیان کرد: 25 تا 50 درصد ساکن در حواشی شهر، جمعیت ساکن در قسمت مرکزی شهر بوده‌اند که به دلیل فقر شهری به بیرون از شهر پرتاب شده‌اند.
رضایی بیان کرد: ناکارآمدی عجیبی در هسته مرکزی شهرها هست، در حالیکه هسته مرکزی شهرها مولد اقتصاد شهری است و در استان ما عکس این مسئله صادق است.
اطلاق واژه سکونتگاه غیر رسمی اشتباه است
کسری آشوری استاد دانشگاه کردستان، با اشاره به برنامه‌های توسعه عمرانی قبل از انقلاب، اظهار کرد: از برنامه اول عمرانی تا برنامه سوم هیچ تاکیدی بر فقرا نشده بود، در حالیکه در برنامه چهارم و پنجم دیدگاه تاکیدی نسبت به فقرا وجود داشت.
وی افزود: متاسفانه سیاست ها از سال 1326 در قالب اصل چهارم ترومن به صورت سیاست‌های برونزا وارد ایران می‌شود و به صورت نئولیبرالیسم به ایران القا شد، در حالیکه با وضعیت ایران همخوانی نداشت.
این استاد دانشگاه با اشاره به نقشه‌ای که سال 1394 برای ستاد ملی بازآفرینی ارسال شد، گفت: سنندج از سه لایه تشکیل شده که اولین آن لایه تثبیت شده یعنی محلاتی همچون عباس آباد، غفور و دیگر محلاتی است که سال 1370 و سال 1360 طبق طرح تفصیلی درون شهر قرار گرفته‌اند.
وی با اشاره به اینکه این سکونت گاه ها از سال 1336 شروع به رشد کردند، عنوان کرد: اطلاق واژه سکونتگاه غیررسمی به این نواحی اشتباه است، چراکه این افراد به حاشیه رانده شده‌اند و زندگی در این نواحی را به اختیار خود انتخاب نکرده‌اند.
آشوری ادامه داد: مسائل اقتصادی، سیاسی و اجتماعی نیز در این امر دخیل هستند، به صورتی‌که فقرا از لحاظ اقتصادی از طریق اشتغال‌های غیر رسمی جذب شهر و از لحاظ سیاسی طرد می‌شوند، در هیچ یک از اقدامات سیاسی در نظر گرفته نمی‌شوند و از نظر اجتماعی هم انگ می‌خورند، لذا به عنوان شهروند درجه دو محسوب می‌شوند.
وی اطلاق واژه خودانگیخته یا خودساخته به این مناطق را درست دانست و گفت: این افراد به دلایلی از جمله قالب شدن طرح‌های برونزا به آنها، محسوب نشدن در نواحی شهری و سیاست‌ها و طرح‌های دولتی به حاشیه رانده شدند.
هیچ یک از طرح‌های اجرا شده در سنندج نتیجه‌ای نداشته است
آشوری به عبور همه طرح‌ها از پنج فیلتر اشاره کرد و گفت: علیرغم بررسی طرح توسط همه این فیلترها، هیچ یک از طرح‌های اجرا شده در سنندج نتیجه‌ای در بر نداشته است.
این استاد دانشگاه ادامه داد: در سنندج سال 1360 ناحیه بهاران ایجاد و سال 1389 نیز مسکن مهر در اطراف شهر سنندج ایجاد شد و دقیقا این سال‌ها زمان رشد نواحی منفصل شهری بودند.
وی تصریح کرد: از زمانی که این مناطق رسمی می‌شوند، مردم دیگر این نواحی را برای سکونت انتخاب نکرده و به روستاهای اطراف نظیر دوشان روی می‌آورند که لایه‌های سوم اسکان غیررسمی در سنندج هستند.
آشوری با اشاره به شکل گیری هلال فقر در سنندج، اعلام کرد: در حقیقت بحث اصلی در این لایه ها تغییر نگرش است، قشر ضعیف رسمی شدن و ضوابط و مقررات رسمی را نمی‌خواهند اما خواستار ارائه خدمات رسمی هستند.
رشد لایه سوم حاشیه نشینی در سنندج
آشوری با اشاره به اینکه لایه سوم در سنندج در حال رشد است، گفت: هر چقدر به این نواحی رسمیت دادیم، ساکنین به لایه‌های دیگر رفتند و این مسئله به دلیل فرار از هزینه‌های رسمی شدن است که به مراتب از ساخت و ساز در لایه‌های خودساخته بیشتر است.
استاد دانشگاه کردستان اعلام کرد: در سطح کلان کشوری نیز از سال 72 تا 92 بهای زمین 107 برابر، بهای مسکن 76 برابر و بهای اجاره 61 برابر شده است، در حالیکه بهای ارائه خدمات عمومی 36 برابر شده و ناهمخوانی اینها نشان دهنده سوداگری زمین در شهرهای ایران است.
آشوری عنوان کرد: بر اساس گزارش ارسالی به ستاد ملی بازآفرینی شهری 10 هزار هکتار اراضی بایر درون شهری در سنندج داریم که امکان استفاده از آن وجود دارد اما گروه‌های کم درآمد به دلیل نداشتن توان اقتصادی، امکان سکونت در آن را ندارند.
وی به مسئله مهاجرت معکوس نیز گریزی زد و گفت: نباید به فکر مهاجرت از شهر روستا باشیم و مهاجرت روستایی را قطع کنیم، چون در حقیقت افراد به سمت جهانی شدن می‌روند و جهانی سازی و دنیای نئولیبرالیسم جهان را به سمت پیشرفت اطلاعات سوق می‌دهد.
آشوری خاطرنشان کرد: نگرش برون زا سال 1383 با طرح ملی توانمدسازی در ایران غلبه پیدا می‌کند و سال 1393 نیز سند بازآفرینی تعریف می‌شود اما همه این سندها فقط تغییر نام بود و اقدام خاصی صورت نگرفته است.
وی عنوان کرد: مسکن مهر هم سیاست های اشتباهی داشت و با تفکرات برونزا صورت گرفت و به تقلید از سیاست مسکن عمومی دهه 1950 ایالات متحده آمریکا انجام شد که طرحی منسوخ بود.
لزوم تغییر نگرش‌ها در راستای ساماندهی سکونتگاه‌های غیررسمی
این استاد دانشگاه بر تغییر نگرش‌ها تاکید کرد و گفت: فن سالاران دولتی شامل بدنه اصلی دولت و فن سالاران علمی که شامل دیدگاه‌های نظری می‌شوند، مکمل هم هستند.
آشوری سومین گروه مهم را نیز مردم دانست که به گفته وی در همه طرح‌ها نادیده گرفته شده اند.
وی وارد شدن بخش خصوصی را نیز باعث احتکار زمین دانست و یادآور شد: در حقیقت سیاست ها را باید در لایه نهان توسعه محلی به خود مردم واگذار کرد تا موفق عمل کند.
وزارت راه و شهرسازی با هدف ساماندهی به وضعیت سکونتگاه‌های غیررسمی استان کردستان برنامه‌های متعددی برای ظرفیت‌سازی و توانمند کردن ساکنان سکونتگاه‌های غیررسمی در دستور کار قرار داده است و سعی شده در این مناطق با ایجاد زیرساخت و توسعه خدمات به ارتقای کیفیت زندگی ساکنان این استان غربی کمک کند.
به گزارش ایسنا،گفتنی است، در این میزگرد از کتاب «درآمدی بر برنامه ریزی مسکن گروه‌های کم درآمد با تاکید بر توسعه درون‌زا» با تالیف دکتر اکبر محمدی و کسری آشوری از سوی انتشارات جهاد دانشگاهی کردستان رونمایی شد.
به گزارش صدای ایران، عمده‌ای از این محدوده در بافت ادغام شده و چهار محله آن نیز که منشأ روستایی دارند، به صورت محدوده منفصل شهری در سال‌های اخیر به بافت اضافه شده‌اند.
گستره سکونتگاه‌های استان کردستان در سنندج و مناطق اطراف آن خلاصه نمی‌شود. از ۲۹ شهر استان کردستان، در شهرهای بانه، مریوان، سقز، قروه، کامیاران، دهگلان، بیجار و دیواندره بافت‌های فرسوده و سکونتگاه‌های غیررسمی شناسایی شده‌اند که بیشترین حجم حاشیه‌نشینی در بانه، مریوان، سقز و قروه است.
علاوه بر سنندج که شامل چهار ناحیه منفصل شهری به نام‌های حسن‌آباد، گریزه، نایسر و ننله است، در شهرستان‌های دیگر استان کردستان نیز روستاهایی وجود دارند که به دلیل افزایش جمعیت به عنوان نواحی منفصل شهری معرفی شدند که نه از خدمات روستایی بهره‌مند می‌شوند و نه به اندازه شهرهای استان از خدمات مدیریت شهری استفاده کرده‌اند.
با توجه به اهمیت این موضوع، خبرگزاری ایسنا منطقه کردستان در ادامه برگزاری سلسله میزگردهای تخصصی خود، این بار به بررسی چالش سکونت گاه های غیررسمی و مسایل پیرامون آن پرداخته است که مشروح آن را در زیر می خوانیم.
مجید شاویسی، مسئول کمیسیون عمران شورای شهر سنندج، در این میزگرد اظهار کرد: بحث سکونتگاه‌های غیررسمی را امروزه کارشناسان به چالش کشیده‌اند، زیرا زمانی که به ساکنان این مناطق حق انشعاب آب، برق و گاز و ... را می دهند پس دیگر سکونتگاه غیررسمی نیستند و از این محلات به نام بافت‌های ناکارآمد یاد می‌کنند.
وی افزود: براساس طرح جامع و طر ح تفصیلی شهرها، در این مناطق نباید ساخت و ساز انجام شود زیرا کارآیی لازم را ندارند، همچنین این مناطق سرانه فضاهای خدماتی، فضای سبز، امکانات درمانی و آموزشی را ندارند و ساکنان آنها بدون مراجعه به شهرداری و اخذ مجوز، شروع به ساخت و ساز می‌کنند.
عدم پیش بینی و برنامه ریزی مطلوب، دلیل رشد سکونتگاه‌های غیر رسمی است
عضو شورای اسلامی شهر سنندج ادامه داد: عدم پیش بینی و برنامه ریزی مطلوب برای سکونتگاه‌های غیر رسمی و جذب بخشی از جمعیت مهاجر روستاها در این مناطق، علت اصلی رشد حاشیه نشینی و افزایش سکونتگاه‌های غیررسمی است.
وی بیان کرد: در حال حاضر سیاست وزارت راه و شهرسازی، وزارت کشور و شهرداری و شوراها این است که بافت های ناکارآمد را احیا کنند و دستورالعمل ها و مصوبات خوبی هم در این خصوص اتخاذ شده است.
شاه ویسی ذکر کرد: سند ملی احیاء، بهسازی، نوسازی و توانمندسازی محلات ناکارآمد شهری هم برای حل این مشکل وجود دارد اما در برخی از شهرها خوب نتوانسته‌اند از پتانسیل این سند استفاده کنند.
وی تصریح کرد: در شهر سنندج اقدامات خوبی در این زمینه صورت گرفته است و ستاد بازآفرینی استانی و شهرستانی و کارگروه‌های مربوطه تشکیل شده و بر روی این مسئله به صورت علمی کار می کنند.
بخش خصوصی و سمن‌ها، حلقه مفقوده ساماندهی بافت های ناکارآمد شهری
این عضو شورای شهر سنندج بیان کرد: اما در این راستا حضور بخش خصوصی حلقه مفقوده ای است که باید وارد عمل شود چرا که فقط بخش دولتی به تنهایی نمی‌تواند این مناطق را ساماندهی کند.
وی تاکید کرد: باید انجمن‌های مردمی هم پای کار بیایند و کمک کنند و رابط بین مردم و دستگاه‌ها باشند زیرا فعالیت آنها مسایل اجتماعی را بهتر حل می‌کند.
شاه ویسی در پایان خواستار هماهنگی ادارات و سازمان‌های دخیل در این امر شد و خاطرنشان کرد: متاسفانه بعضا قوانینی را هم داریم که بازدارنده نیستند و باعث شده که ساخت و سازهای غیرمجاز کاهش نیابند که تجدیدنظر امری ضروریست.
اکبر محمدی، معاون توسعه و برنامه ریزی سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان کردستان اظهار کرد: حجم گسترده سکونتگاه های غیررسمی خود انگیخته یا ناکارآمد، مربوط به امروز و 100 سال گذشته نیست و در طول تاریخ و حتی دوران قبل از میلاد هم این بافت را داشته‌ایم.
وی با اشاره به اینکه امروزه مسئله سکونت گاه های غیررسمی با توجه به حجم گسترده و تاثیرات آن بر جامعه گسترش یافته و مورد توجه قرار گرفته است، افزود: هر نوع بافتی که ویژگی های اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی نرمال یک نوع سکونتگاه رسمی را نداشته باشد، بافت ناکارآمد گفته می‌شود.
معاون توسعه و برنامه ریزی سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان کردستان بیان کرد: سکونتگاه های غیررسمی انواع و اقسام مختلفی دارد و ممکن است بخشی از آن در حاشیه فیزیکی و یا در حاشیه فرهنگی، بخشی در بافت فرسوده و بخشی هم در بافت میانی باشد و یا حتی می‌تواند روستایی که به شهر ملحق شده است، باشد.
ناکارآمدی ساختار اقتصادی کشور، موجب عدم تعادل ملی شده است
محمدی با اشاره به اینکه امروزه دیدگاه و مفاهیم نسبت به گذشته تغییر کرده است، عنوان کرد: در مورد علت به وجود آمدن بافت‌های فرسوده ما نمی‌توانیم مسائل و عوامل را تقلیل کنیم و از دیدگاه بخشی یا اقتضائات محلی آن را بررسی کنیم، بلکه در این زمینه بحث ساختار کلان اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مطرح است.
وی اعلام کرد: اولین بحث در این راستا این است که ساختار اقتصادی ما در سطح کشور ناکارآمد است، و ما باید با دیدگاه کلان به آن بنگریم، این ناکارآمدی باعث ایجاد عدم تعادل در بیس جهانی و ملی شده است.
معاون توسعه و برنامه ریزی سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان کردستان بیان کرد: در بحث ناکارآمدی ملی اگر به برخورداری‌های استان‌های سطح کشور نگاه کنیم، می‌بینیم که میزان برخورداری‌ها در گپ‌های ما فاجعه است و میزان درآمد ناخالص استان نصف میانگین کشوری است.
وی عنوان کرد: میزان بهره‌وری در هر سه بخش خدمات، صنعت و کشاورزی در کردستان پایین‌تر از 25 درصد و از این میان نیز بالاترین میزان بهره وری با 25 درصد مربوط به بخش خدمات بوده که به شکل چشمگیری رشد داشته است، به طوری‌که اکنون در سنندج به ازای هر شغل چهار شغل خدماتی داریم و این نشان می‌دهد که ساختار کلان اقتصادی دچار مشکل شده است.
محمدی ادامه داد: در طول تاریخ و در سده اخیر و به ویژه بر اثر اتقافات دهه 60، اتفاقات اصلاحات ارزی و به خصوص دهه انقلاب و عوامل دیگر به صورت زنجیروار دست به دست هم داده و باعث ایجاد مشکل اختلاف طبقاتی شده‌اند.
وی اعلام کرد: در استان علاوه بر عدم تعادل ملی یک نوع عدم تعادل محلی هم داریم یعنی در خود استان میزان برخورداری شهرستان‌ها با هم متفاوت هستند و جدا از این مسئله نیز بین شهر و روستا و خود مناطق شهری نیز عدم تعادل وجود دارد، ما در شهر سنندج مرز جدایی‌گزینی اکولوژیکی بین مناطق مرفه و ناکارآمد کمتر از یک مترمربع است، یعنی در بعضی مناطق یک دیوار دو محله را از هم جدا می‌کند.
معاون توسعه و برنامه ریزی سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان کردستان اعلام کرد: این مسائل دست به دست هم داده و باعث اختلاف طبقاتی و مسائل درآمدی در این مناطق شده است.
وی افزود: عدم تعادل محلی مشکلاتی از قبیل اختلاف طبقاتی و کاهش درآمد خانوار را پیش می آورد و این امر در مسائل کلان کاهش شغل و درآمد، عدم برخورداری در این مناطق و فقر اقتصادی و این مهم نیز و این امر انگیزش مهاجرتی را موجب می‌شود.
محمدی اعلام کرد: وقتی خانوارها از روستا به شهرها مهاجرت می‌کنند نیاز به محلی برای سکونت دارند و مجبورند برای اجاره نشینی، خرید زمین و یا مسکن اقدام کنند و باتوجه به توان اقتصادی ضعیف خود نمی‌توانند زمین یا خانه‌ای با ارزش بالا را خریداری کنند، در نتیجه به مناطق حاشیه‌ای و ارزان‌تر پناه می‌برند.
وی اعلام کرد: مناطق حاشیه‌ای مشکلاتی از قبیل مخاطرات طبیعی داشته و در حاشیه‌ای از مسائل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی قرار می‌گیرد، بر همین اساس این مناطق خود به نفسه معضل نیستند بلکه معلول به وجود آمدن این مناطق به دلایلی از جمله انفعال سیستم مدیریت شهری، قوانین و مقررات خاص و ایستادگی در مقابل این قوانین و مقررات چالش است.
سنندج 50 درصد مشاغل غیررسمی دارد
معاون برنامه ریزی سازمان توسعه و برنامه ریزی استان کردستان اعلام کرد: در این راستا بحث تامین مسکن به عنوان آخرین حلقه، در مهاجرت روستاییان به شهرها باعث به وجود آمدن سکونتگاه‌های غیر رسمی شده و به لحاظ تبعات اقتصادی، تامین شغل نیز موجب به وجود آمدن شغل‌های کاذب در این مناطق شده است و این امر موجب شده در شهر سنندج بین 40 تا 50 درصد مشاغل ما غیررسمی باشد.
وی عنوان کرد: در بحث کلان اقتصادی کشور دیگر نمی‌توان گفت که در این مناطق فقط روستاییان ساکن هستند و در حال حاضر در نایسر کسانی ساکن هستند که پیشینه 50 سال زندگی در شهر را دارند که به دلیل ساقط شدن از لحاظ مالی و یا تامین شغل و مسکن برای فرزندان به این مناطق پناه می‌برند.
ضوابط شهرسازی باید سیال و منطبق بر نیاز گروه‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی باشد
محمدی با اشاره به اینکه سکونت در این مناطق مشکلات عمده‌ای را هم در بحث مدیریت شهری و هم مشکلات و آسیب‌های اجتماعی به وجود آورده است، افزود: برای رفع این مشکلات باید در ابعاد مختلف آموزشی، کاربردی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی چاره‌اندیشی شود.
وی افزود: در بُعد کاربردی باید شرایطی اندیشیده شود تا این قشر از جامعه از پتانسیل‌های وضع موجود بهره‌مند شوند به شرط اینکه امکان دسترسی این قشر کم درآمد از جامعه به قوانین سیال شود که اگر شرایط و ضوابط مان بهتر باشد، دیگر کسی برای احداث مسکن به این مناطق مراجعه نمی‌کند.
وی تاکید کرد: در این راستا ضوابط شهرسازی در زمان تدوین طرح باید سیال و منطبق بر نیاز گروه‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ما باشد.
معاون برنامه ریزی سازمان توسعه و برنامه ریزی استان کردستان اعلام کرد: در بحث توانمندسازی بنا به تجاربی که در سطح دنیا وجود دارد، این مسئله در حال رسیدن به بلوغ خود بوده و از یک مرحله خیلی کوچک شروع شده و تبدیل به یک پکیج آموزشی شده است که شامل توانمندسازی، تسهیلگری و ایجاد درآمد است، علاوه بر بحث آموزش، مشارکت خود مردم و در نهایت ایجاد محیط کالبدی برای آنان با کمک دولت از جمله راهکارهای مقابله با این معضل است.
شورا و شهرداری نسبت به حاشیه نشینی دیدگاه سیستماتیک داشته باشند
وی با بیان اینکه بعد از مرحله توانمندسازی، ما باید هویت مستقل و احساس تعلق به شهر را در این اقشار تقویت کنیم و تا زمانی که این اتفاق نیفتد گسست فرهنگی همچنان ادامه خواهد داشت خاطرنشان کرد: در مرحله آخر، باید حلقه‌های قانونی و سیاست‌گذاری و اجرایی را در این راستا لحاظ و همچنین در سطح ساختارهای کلان نیز عدم تعادل ملی و استانی را برطرف کنیم.
محمدی در پایان باتاکید بر اینکه به طور کلی رفع مسایل و مشکلات حاشیه نشینی نیازمند عزمی همگانی است، یادآور شد: شورای شهر و شهرداری در این راستا باید دیدگاه سیستماتیک داشته باشند، چرا که در غیر این صورت تمامی اقدامات همچون برنامه های گذشته با شکست مواجه خواهد شد.
مصطفی رضایی، رئیس اداره عمران شهری راه و شهرسازی کردستان نیز در ادامه این نشست اظهار کرد: سند ملی احیا، بهسازی، نوسازی و توانمندسازی بافت‌های فرسوده و ناکارآمد شهری در سال 93 تصویب شد و ملاک و مرجع بازآفرینی شهری قرار گرفت.
وی با اشاره به اینکه این سند با این دیدگاه که پنج پهنه ناکارآمد در شهرها وجود دارد که باید به همه آنها به یک میزان توجه کرده و همزمان برای آنها برنامه ریزی شود، افزود: بافت تاریخی شهر به عنوان لنگرگاه هویتی شهر اولین پهنه و بافت‌های ناکارآمد میانی، بافت‌های پیشینه روستایی، بافت و سکونت گاه غیر رسمی حاشیه شهر و بافت‌های ناسازگار پنج پهنه‌ای هستند که در این سند مورد توجه قرار گرفته‌اند.
رئیس اداره عمران شهری راه و شهرسازی کردستان عنوان کرد: این سیاست‌ها زمانی موفق می‌شود که همه را با هم دیده و برای آن برنامه ریزی شود، در غیر این صورت تمام سیاست‌ها مثل گذشته منجر به شکست خواهد شد.
وی با اشاره به اینکه در این راستا مطابق این پنج پهنه، مطالعاتی در سطح شهر سنندج انجام شده است، گفت: 50 درصد جمعیت شهری سنندج در این پنج پهنه اسکان دارند که 18.2 درصد سطح شهر سنندج را شامل می‌شود.
اسکان غیررسمی نکته‌ای تاسف آور برای سنندج است
مصطفی رضایی نکته تاسف آور برای استان و خصوصا شهر سنندج را اسکان غیررسمی دانست و گفت: اسکان غیررسمی بیشترین میزان بافت ناکارآمد را دارد که متاسفانه جمعیتی فوق العاده عجیب در خود جذب می‌کند.
وی با اشاره به پایین بودن شاخص های زندگی در این مناطق نسبت به نواحی شهری، اعلام کرد: برای مثال در نایسر سرانه فضای آموزشی کمتر از 2 دهم متر مربع بوده در حالیکه این میزان در شهر 2.2 متر مربع است.
رئیس اداره عمران شهری راه و شهرسازی کردستان ادامه داد: به دلیل اینکه سطح دسترسی مردم به فضای آموزشی از میانگین شهری کمتر است، کیفیت اسکان در این مناطق نیز پایین تر است.
نایسر فضای سبز ندارد
وی عنوان کرد: در نایسر میزان فضای سبز تقریبا صفر است در حالیکه این فاکتور، یکی از الزامات شهرسازی ایجاد شهری با کیفیت بالای زندگی برای مردم است چنان که بند 11 سند توسعه شهری سازمان ملل نیز اشاره می کند، کلیه ساکنین شهری اعم از نونهال تا سالخورده باید دسترسی به عرصه عمومی و فضاهای سبز که متاسفانه در نایسر تقریبا صفر است.
رضایی با اشاره به اینکه اطلاق واژه حاشیه نشینی به این مناطق ممکن است صحیح نباشد، گفت: واقعیت این است که ناکارآمدی این نواحی محسوس است و بنابراین جزء بافت ناکارآمد است.
وی بیان کرد: در گذشته در مطالعاتی که صورت می گرفت صرفا کالبدی به موضوع نگریسته می‌شد اما امروز این مهم در دستورالعمل جدید مطالعات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی باید انجام شود که زیر شاخص‌هایی دارد که نشان دهنده ناکارآمدی بافت است.
رئیس اداره عمران شهری راه و شهرسازی کردستان ادامه داد: در این راستا سند ملی احیا، بهسازی، نوسازی و توانمندسازی بافت های فرسوده و ناکارآمد شهری تصویب شد که 28 وزارتخانه و سازمان عضو آن هستند و نوعی تجمیع منابع باید در آن اتفاق بیفتد تا بهسازی یک محله انجام شود.
وی اعلام کرد: در بسته‌ای که برای کل کشور تصویب شد 3 درصد از اعتبارات مختص به وزارت راه و شهرسازی است و ماباقی نیز شامل سایر ارگان‌های عضو ستاد بازآفرینی شهری است.
رضایی گفت: طبق محاسبات انجام شده 30 درصد جمعیت کشور در این بافت ها ساکن هستند و باید 30 درصد منابع دستگاه ها در بخش شهری به اجرای این سند اختصاص داده شود که اگر این اتفاق بیفتد در برنامه ای 10 ساله 2 هزار و 700 محله و در یک برنامه 5 ساله 1335 محله در کشور ساماندهی می‌شود که این محلات به استناد شاخص‌هایی که با کمیته هماهنگ شده است، شناسایی شده‌اند.
وی عنوان کرد: اگر این رویکرد وجود نداشته باشد به هیچ وجه نمی توان هیچ پروژه‌ای برای ساماندهی بافت‌های ناکارآمد انجام داد و تجمیع منابع برای موفقیت طرح ضروری است.
رئیس اداره عمران شهری راه و شهرسازی کردستان با اشاره به ضعف شدید اقتصاد استان، گفت: اقتصاد کردستان شامل دو بخش شهری و روستایی است که بخش اقتصاد روستایی متاسفانه کاملا وابسته به آب و خاک است و چون سطح بهره وری در سطح منابع آبی خیلی کم است، باعث شده حجم عجیبی از سرریز جمعیتی ایجاد شود و به دلیل ناتوانی در خرید مسکن در مناطق شهری به مسکن‌های ناکارآمد روی بیاورند.
وی فقر شهری را از دیگر دلایل به حاشیه رفتن دانست و بیان کرد: 25 تا 50 درصد ساکن در حواشی شهر، جمعیت ساکن در قسمت مرکزی شهر بوده‌اند که به دلیل فقر شهری به بیرون از شهر پرتاب شده‌اند.
رضایی بیان کرد: ناکارآمدی عجیبی در هسته مرکزی شهرها هست، در حالیکه هسته مرکزی شهرها مولد اقتصاد شهری است و در استان ما عکس این مسئله صادق است.
اطلاق واژه سکونتگاه غیر رسمی اشتباه است
کسری آشوری استاد دانشگاه کردستان، با اشاره به برنامه‌های توسعه عمرانی قبل از انقلاب، اظهار کرد: از برنامه اول عمرانی تا برنامه سوم هیچ تاکیدی بر فقرا نشده بود، در حالیکه در برنامه چهارم و پنجم دیدگاه تاکیدی نسبت به فقرا وجود داشت.
وی افزود: متاسفانه سیاست ها از سال 1326 در قالب اصل چهارم ترومن به صورت سیاست‌های برونزا وارد ایران می‌شود و به صورت نئولیبرالیسم به ایران القا شد، در حالیکه با وضعیت ایران همخوانی نداشت.
این استاد دانشگاه با اشاره به نقشه‌ای که سال 1394 برای ستاد ملی بازآفرینی ارسال شد، گفت: سنندج از سه لایه تشکیل شده که اولین آن لایه تثبیت شده یعنی محلاتی همچون عباس آباد، غفور و دیگر محلاتی است که سال 1370 و سال 1360 طبق طرح تفصیلی درون شهر قرار گرفته‌اند.
وی با اشاره به اینکه این سکونت گاه ها از سال 1336 شروع به رشد کردند، عنوان کرد: اطلاق واژه سکونتگاه غیررسمی به این نواحی اشتباه است، چراکه این افراد به حاشیه رانده شده‌اند و زندگی در این نواحی را به اختیار خود انتخاب نکرده‌اند.
آشوری ادامه داد: مسائل اقتصادی، سیاسی و اجتماعی نیز در این امر دخیل هستند، به صورتی‌که فقرا از لحاظ اقتصادی از طریق اشتغال‌های غیر رسمی جذب شهر و از لحاظ سیاسی طرد می‌شوند، در هیچ یک از اقدامات سیاسی در نظر گرفته نمی‌شوند و از نظر اجتماعی هم انگ می‌خورند، لذا به عنوان شهروند درجه دو محسوب می‌شوند.
وی اطلاق واژه خودانگیخته یا خودساخته به این مناطق را درست دانست و گفت: این افراد به دلایلی از جمله قالب شدن طرح‌های برونزا به آنها، محسوب نشدن در نواحی شهری و سیاست‌ها و طرح‌های دولتی به حاشیه رانده شدند.
هیچ یک از طرح‌های اجرا شده در سنندج نتیجه‌ای نداشته است
آشوری به عبور همه طرح‌ها از پنج فیلتر اشاره کرد و گفت: علیرغم بررسی طرح توسط همه این فیلترها، هیچ یک از طرح‌های اجرا شده در سنندج نتیجه‌ای در بر نداشته است.
این استاد دانشگاه ادامه داد: در سنندج سال 1360 ناحیه بهاران ایجاد و سال 1389 نیز مسکن مهر در اطراف شهر سنندج ایجاد شد و دقیقا این سال‌ها زمان رشد نواحی منفصل شهری بودند.
وی تصریح کرد: از زمانی که این مناطق رسمی می‌شوند، مردم دیگر این نواحی را برای سکونت انتخاب نکرده و به روستاهای اطراف نظیر دوشان روی می‌آورند که لایه‌های سوم اسکان غیررسمی در سنندج هستند.
آشوری با اشاره به شکل گیری هلال فقر در سنندج، اعلام کرد: در حقیقت بحث اصلی در این لایه ها تغییر نگرش است، قشر ضعیف رسمی شدن و ضوابط و مقررات رسمی را نمی‌خواهند اما خواستار ارائه خدمات رسمی هستند.
رشد لایه سوم حاشیه نشینی در سنندج
آشوری با اشاره به اینکه لایه سوم در سنندج در حال رشد است، گفت: هر چقدر به این نواحی رسمیت دادیم، ساکنین به لایه‌های دیگر رفتند و این مسئله به دلیل فرار از هزینه‌های رسمی شدن است که به مراتب از ساخت و ساز در لایه‌های خودساخته بیشتر است.
استاد دانشگاه کردستان اعلام کرد: در سطح کلان کشوری نیز از سال 72 تا 92 بهای زمین 107 برابر، بهای مسکن 76 برابر و بهای اجاره 61 برابر شده است، در حالیکه بهای ارائه خدمات عمومی 36 برابر شده و ناهمخوانی اینها نشان دهنده سوداگری زمین در شهرهای ایران است.
آشوری عنوان کرد: بر اساس گزارش ارسالی به ستاد ملی بازآفرینی شهری 10 هزار هکتار اراضی بایر درون شهری در سنندج داریم که امکان استفاده از آن وجود دارد اما گروه‌های کم درآمد به دلیل نداشتن توان اقتصادی، امکان سکونت در آن را ندارند.
وی به مسئله مهاجرت معکوس نیز گریزی زد و گفت: نباید به فکر مهاجرت از شهر روستا باشیم و مهاجرت روستایی را قطع کنیم، چون در حقیقت افراد به سمت جهانی شدن می‌روند و جهانی سازی و دنیای نئولیبرالیسم جهان را به سمت پیشرفت اطلاعات سوق می‌دهد.
آشوری خاطرنشان کرد: نگرش برون زا سال 1383 با طرح ملی توانمدسازی در ایران غلبه پیدا می‌کند و سال 1393 نیز سند بازآفرینی تعریف می‌شود اما همه این سندها فقط تغییر نام بود و اقدام خاصی صورت نگرفته است.
وی عنوان کرد: مسکن مهر هم سیاست های اشتباهی داشت و با تفکرات برونزا صورت گرفت و به تقلید از سیاست مسکن عمومی دهه 1950 ایالات متحده آمریکا انجام شد که طرحی منسوخ بود.
لزوم تغییر نگرش‌ها در راستای ساماندهی سکونتگاه‌های غیررسمی
این استاد دانشگاه بر تغییر نگرش‌ها تاکید کرد و گفت: فن سالاران دولتی شامل بدنه اصلی دولت و فن سالاران علمی که شامل دیدگاه‌های نظری می‌شوند، مکمل هم هستند.
آشوری سومین گروه مهم را نیز مردم دانست که به گفته وی در همه طرح‌ها نادیده گرفته شده اند.
وی وارد شدن بخش خصوصی را نیز باعث احتکار زمین دانست و یادآور شد: در حقیقت سیاست ها را باید در لایه نهان توسعه محلی به خود مردم واگذار کرد تا موفق عمل کند.
وزارت راه و شهرسازی با هدف ساماندهی به وضعیت سکونتگاه‌های غیررسمی استان کردستان برنامه‌های متعددی برای ظرفیت‌سازی و توانمند کردن ساکنان سکونتگاه‌های غیررسمی در دستور کار قرار داده است و سعی شده در این مناطق با ایجاد زیرساخت و توسعه خدمات به ارتقای کیفیت زندگی ساکنان این استان غربی کمک کند.
به گزارش ایسنا،گفتنی است، در این میزگرد از کتاب «درآمدی بر برنامه ریزی مسکن گروه‌های کم درآمد با تاکید بر توسعه درون‌زا» با تالیف دکتر اکبر محمدی و کسری آشوری از سوی انتشارات جهاد دانشگاهی کردستان رونمایی شد.
خبرهای مرتبط
نظر شما