مرد ها هم پریود می شوند!

یائسگی بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی خانم‌هاست. تمامی خانم‌ها به طور متوسط از حدود 51 سالگی به دنبال قطع عادت ماهانه با طیفی از علائم مختلف مثل کاهش هورمون‌های زنانه، گرگرفتگی، بی‌خواب، اختلالات روانی، افسردگی و اضطراب، تعریق، تپش قلب، کاهش حجم عضلات، افزایش چربی بدن و... مواجه می‌شوند، اما آیا یائسگی فقط مختص بانوان است؟

به گزارش صدای ایران جالب است بدانید آقایان نیز با بالا رفتن سن به‌تدریج کاهش سطح هورمون مردانه یا تستوسترون و علائم ناشی از آن را در سطوح مختلف تجربه می‌کنند. از آنجایی که یائسگی در آقایان به اندازه خانم‌ها پر سر و صدا، مشکل‌ساز و همه‌گیر نیست، معمولا خیلی مورد توجه قرار نمی‌گیرد، اما در بعضی موارد با شدت گرفتن علائم می‌تواند در زندگی آقایان اختلال ایجاد کند.

در این مطلب قصد داریم به مقایسه روند یائسگی در خانم‌ها و آقایان بپردازیم و شما را با مراقبت‌های لازم برای هر گروه آشنا کنیم. ویژگی‌های مردانه و زنانه به دنبال ترشح هورمون‌های به‌خصوص در بدن ایجاد می‌شوند؛ از جمله تستوسترون یا هورمون مردانه و استروژن یا هورمون زنانه. بخش عمده تستوسترون از بیضه‌ها و بخش عمده استروژن از تخمدان‌ها ترشح می‌شود. درصد کمی از آنها نیز توسط ارگان‌های دیگر تولید می‌شوند. درواقع هر دوی این هورمون‌ها در بدن خانم‌ها و آقایان وجود دارند اما با نسبت‌های بسیار متفاوت. میزان ترشح این هورمون‌ها از سن بلوغ افزایش می‌یابد و باعث بروز تظاهرات و صفات ثانویه جنسی در خانم‌ها و آقایان می‌شود.

به نقل ازدکترسلام،پسرها معمولا از سنین 9 تا 16 سالگی تغییراتی مانند رشد موهای ناحیه تناسلی و زیر بغل و ریش صورت، افزایش حجم عضلات، تغییر صدا و... را تجربه می‌کنند. خانم‌ها نیز معمولا از 8 تا 14 سالگی با تغییرات ظاهری بلوغ و عادت ماهانه مواجه می‌شوند. با افزایش سن و رسیدن به دوران یائسگی از میزان ترشح این هورمون‌ها کاسته می‌شود. ممکن است تصور کنید یائسگی یک وضعیت زنانه است اما باید بدانید گاهی اوقات آقایان نیز علائم کاهش هورمون مردانه را تجربه می‌کنند. درواقع سطح این هورمون بعد از 50 سالگی به‌تدریج در بدن کاهش می‌یابد. البته این کاهش همیشه مشکل‌ساز نیست و باعث بروز علائم نمی‌شود.

یائسگی در آقایان که تحت‌عنوان «آندروپوز» شناخته می‌شود، برعکس یائسگی در خانم‌ها یا «منوپوز» خیلی شایع و مشکل‌ساز نیست. از طرفی همه آقایان از 50 سالگی افت سطح تستوسترون را تجربه نمی‌کنند، اما با افزایش سن و عبور از 70 سالگی تقریبا 70 درصد از آقایان دچار افت تستوسترون می‌شوند. این وضعیت همیشه با علائم همراه نیست اما در بعضی موارد ممکن است باعث عوارض خلقی، جنسی و جسمانی شود.
این عوارض گاهی به قدری خفیف هستند که باعث شکایت فرد نمی‌شوند اما گاهی به قدری شدت پیدا می‌کنند که باید تحت‌درمان قرار بگیرند.

علائم و نشانه‌ها

از جمله علائم خلقی یائسگی در آقایان می‌توان به افسردگی، زودرنجی، اضطراب، کج‌خلقی و... اشاره کرد. علائم جسمی آن بیشتر به شکل کاهش حجم عضلات و بالا رفتن میزان چربی بدن دیده می‌شود. برخلاف خانم‌ها، در بدن آقایان بافت عضلانی غالب است. بنابراین با شروع یائسگی به‌تدریج بافت عضلانی و قوام استخوانی آقایان تحلیل می‌رود و احتمال بروز شکستگی‌ها افزایش می‌یابد. علاوه براینها، پایین آمدن سطح تستوسترون می‌تواند باعث مشکلات و ناتوانی‌های جنسی شود.

با پایین آمدن سطح انرژی در دوران یائسگی ممکن است فرد دیگر به راحتی قادر به انجام فعالیت‌های جسمانی مثل قبل نباشد. برای مثال ممکن است دیگر نتواند به راحتی پیاده‌روی طولانی داشته باشد یا اجسام سنگین را حمل کند. همچنین ممکن است دچار اختلالات خواب مثل افزایش خر و پف شود. بعضی آقایان نیز با کاهش سطح تستوسترون دچار تاری دید، مشکلات پروستات مثل بزرگی خوش‌خیم پروستات و... می‌شوند.

وقتی سطح تستوسترون پایین می‌آید

هورمون‌های جنسی مردانه باعث تولید اسپرم و ارتقای کیفیت زندگی آقایان می‌شوند. با کاهش سطح تستوسترون، تصویر ذهنی فرد نسبت به خود تغییر می‌کند. در این وضعیت ممکن است فرد دچار کاهش اعتماد به نفس شود. همچنین ممکن است در تحریک جنسی دچار مشکل شود زیرا کاهش تستوسترون بر خونسازی تاثیر می‌گذارد. افت تولید گلبول‌های قرمز نیز خود باعث کم‌خونی، ضعف و خستگی می‌شود. جالب است بدانید خانم‌ها نیز با کاهش سطح تستوسترون در بدن دچار تظاهرات مشابه می‌شوند.

علل یائسگی زودرس

بحث یائسگی زودرس برای آقایان نیز مطرح است. این وضعیت زمانی اتفاق می‌افتد که به دنبال یک علت پاتولوژیک یا یک بیماری، سطح تستوسترون در بدن دچار افت شدید شود. برای مثال ضایعات و تومورهای مغزی ممکن است در فرمان مغز برای ترشح تستوسترون از بیضه‌ها اختلال ایجاد کنند. در این شرایط فرد در سنین پایین‌‌تر از 50 سالگی ممکن است دچار علائم افت تستوسترون مثل ریزش ریش، از دست دادن صفات جنسی ثانویه، ناباروری و... شود. درواقع هر عاملی که در ترشح تستوسترون از بیضه‌ها اختلال ایجاد کند می‌تواند باعث یائسگی زودرس شود. حال این عوامل ممکن است از مغز نشات بگیرند؛ از جمله اختلالات مغزی، مصرف داروهای خاص، آسیب‌های عروقی، عفونت‌ها، شیمی‌درمانی و....

طرز تشخیص و مراقبت‌های لازم

آقایان با افزایش سن باید از لحاظ چربی‌های خون، قندخون و بعد از 70 سالگی از لحاظ پوکی استخوان مورد غربالگری قرار بگیرند. میزان تستوسترون خون معمولا مورد غربالگری قرار نمی‌گیرد، مگر اینکه فرد با شکایت از علائم کاهش آن به پزشک مراجعه کند. در این شرایط می‌توان میزان تستوسترون را با آزمایش خون مشخص کرد.

چه باید کرد؟

کاهش سطح تستوسترون فقط در شرایط خاص نیاز به درمان پیدا می‌کند. این درمان‌ها خود براساس عوارض ناشی از کاهش تستوسترون تجویز می‌شوند. برای مثال فرد ممکن است برای رفع اختلالات جنسی، افسردگی، کم‌خونی و... نیاز به درمان پیدا کند، اما باید توجه داشت درمان با تجویز تستوسترون پرعارضه است و می‌تواند منجر به تشدید خطر ابتلا به سرطان پروستات و افزایش بزرگی پروستات حتی از نوع خوش‌خیم و اختلالاتی مانند آپنه خواب، غلظت خون، حوادث قلبی- عروقی، مشکلات کبدی و... شود.

از طرفی ممکن است فرد از درمان با تستوسترون نتیجه مطلوب نگیرد و در عین حال دچار عوارض جبران‌ناپذیر شود. بنابراین درمان با تجویز تستوسترون فقط در شرایط خیلی خاصی باید انجام شود. قبل از شروع درمان با هورمون ابتدا باید مطمئن شویم فرد، سرطان پروستات ندارد زیرا این سرطان وابسته به هورمون‌های مردانه است و با تزریق هورمون تشدید می‌شود. علاوه براین فرد باید از لحاظ بیماری‌های زمینه‌ای بررسی شود. افراد مبتلا به بیماری‌های قلبی- عروقی پیشرفته و بعضی بیماری‌های خونی مثل پلی‌سیتمی (زیاد بودن گلبول‌های قرمز خون) نیز نباید از هورمون‌درمانی استفاده کنند زیرا تستوسترون خونسازی را تحریک می‌کند.

معنای یائسگی مردانه، ناباروری نیست

یائسگی و کاهش هورمون مردانه به دنبال بالا رفتن سن در آقایان برخلاف خانم‌ها باعث از دست رفتن قدرت باروری و توقف تولید اسپرم نمی‌شود. برخلاف خانم‌ها که با ورود به سنین یائسگی دچار اختلال در تعادل هورمونی می‌شوند و رحم و تخمدان‌هایشان دیگر قادر به گذراندن بارداری نیست و توانایی بچه‌دار شدن را از دست می‌دهند. خانم‌ها در 2 هفته ابتدایی چرخه عادت ماهانه دچار افزایش استروژن و در 2 هفته آخر دچار افزایش پروژسترون می‌شوند.

به این ترتیب باروری یا تخمک‌گذاری اتفاق می‌افتد اما بدن مردها این‌گونه عمل نمی‌کند. علاوه براین، هورمون تستوسترون تنها توسط بیضه‌ها تولید نمی‌شود، بلکه از غدد فوق‌کلیوی هم ترشح می‌شود. بنابراین آقایان با یائسگی، هورمون‌های جنسی خود را به طور کامل از دست نمی‌دهند و فقط دچار کاهش ترشح آنها می‌شوند.

اگرچه ممکن است تولید اسپرم‌ها با افزایش سن کاهش پیدا کند اما این موضوع به معنای از دست رفتن قدرت باروری نیست.

نقش سیگار و الکل در بروز یائسگی در آقایان

مصرف مداوم و مقادیر بالای الکل به واسطه تغییراتی که در کبد ایجاد می‌کند، می‌تواند باعث افت سطح تستوسترون شود. مصرف زیاد دخانیات نیز به طور غیرمستقیم با ایجاد بیماری‌های مختلف از جمله اختلالات ریوی، قلبی، سکته و... می‌تواند در زندگی جنسی آقایان و سطح ترشح تستوسترون مشکل ایجاد کند.

تاثیر شیوه زندگی بر روند یائسگی در آقایان

مداخله درمانی خاصی برای جلوگیری از افت سطح تستوسترون وجود ندارد و فقط می‌توان سیر آن را آهسته‌‌تر کرد. شیوه زندگی، عوامل محیطی و عوامل ژنتیکی می‌توانند در سرعت افت تستوسترون نقش داشته باشند. برای مثال چاقی، اضافه وزن و استرس‌های عاطفی می‌توانند سیر افت تستوسترون را تشدید کنند. در مقابل، شیوه زندگی و رژیم غذایی سالم و ورزش منظم، افت تستوسترون را کاهش می‌دهند.

دوپینگ تستوسترون و خطر یائسگی زودرس

تستوسترون، هورمونی است که در بلوغ باعث افزایش حجم عضلات در پسرها نسبت به دخترهای همسن و سال خود می‌شود. متاسفانه این تصور برای بعضی از ورزشکاران وجود دارد که می‌توان با مصرف مقادیر بالای هورمون تستوسترون، روند افزایش حجم عضلات را تشدید و تسریع کرد. اگرچه این دارو موجب افزایش حجم عضله می‌شود ولی باعث افزایش قدرت عضلانی و عملکرد ورزشی نمی‌شود.

درواقع تزریق تستوسترون فقط نتیجه ظاهری دارد. علاوه براین مصرف تستوسترون در دوزهای بالا با خطر عوارض مختلف قلبی- عروقی، اختلالات کبدی، سرطان‌های پروستات و... همراه است. جدا از این عوارض، دوپینگ تستوسترون می‌تواند باعث اختلال و سرکوب فرمان مغز برای ترشح این هورمون به صورت طبیعی شود.

میزان ترشح تستوسترون در حالت طبیعی حتی در ساعت‌های مختلف روز متفاوت و حساب‌شده است. برای مثال میزان این هورمون صبح‌ها بالاتر از شب‌هاست. حال اگر مقادیر بالایی از تستوسترون از خارج وارد بدن شود به طور حتم این چرخه مختل می‌شود. این افراد معمولا بعد از قطع مصرف تستوسترون دچار اختلالات هورمونی و کاهش سطح تستوسترون خواهند شد.