در شمال سوریه چه خبر است؟
براساس تازه‌ترین گزارش‌های رسانه‌های ترکیه نیروهای نظامی این کشور وارد عفرین در شمال سوریه شده‌اند. ساعاتی پیش بنعلی یلدریم، نخست‌وزیر ترکیه، گفته بود که وی امیدوار است که نیروهای زمینی این کشور امروز با هدف ادامه عملیات خود علیه نیروهای کرد "یگانهای‌های مدافع خلق" وارد خاک سوریه شوند و این نیرو‌ها را از عفرین خارج کنند.
عملیات نظامی ترکیه در شمال سوریه "شاخه زیتون" نامگذاری شده است. پیشتر رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه از آغاز عملیات زمینی نیروهای کشورش علیه کرد‌ها در شهر عفرین خبر داده بود.
به گزارش خبرگزاری رویترز، شبکه تلویزیونی «خبر ترک» گزارش داد که ترکیه قصد دارد یک «منطقه امن» به عمق ۳۰ کیلومتر را در ادامه عملیات نظامی اش در استان عفرین ایجاد کند.
دیروز، شنبه ترکیه اعلام کرد که بیش از یکصد حمله هوایی در این منطقه انجام داده است.
یک سخنگوی "یگانهای‌های مدافع خلق" گفته است که براثر حملات ترکیه در روز شنبه دستکم ۹ نفر کشته شده‌اند که به گفته وی ۶ نفر آن‌ها غیرنظامی هستند. "ی پ. گ" در واکنش به این حملات تنها راه حل را مقاومت عنوان و تصریح کرده با هر گونه تجاوز به شهر خود مقابله خواهد کرد.
عفرین از سال ۲۰۱۲ میلادی تاکنون در اختیار نیروهای شبه نظامی کرد موسوم به یگان‌های مدافع خلق بوده است. ترکیه این گروه را در پیوند با نیروهای پ‌ک‌ک دانسته و آن‌ها را به عنوان گروه‌های «تروریستی» می‌شناسد.
این عملیات پس از آن آغاز شده است که آمریکا اعلام کرد که می‌خواهد نیرویی مرزی در شما سوریه ایجاد کند. نیرویی که تا ۳۰ هزار نفر عضو خواهد داشت. هر چند که پس از آن وزیر خارجه آمریکا این موضوع را تکذیب کرد.
وزارت خارجه روسیه نسبت به عملیات نظامی ترکیه در عفرین اظهار نگرانی کرده و خواستار خویشتنداری طرف‌های درگیر شده است.
روسیه ادعای رسانه‌های ترکیه مبنی خروج نیروهای روس از شمال سوریه را رد کرده است. سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه گفته است نیروهایش در این مناطق حضور دارند و عقب‌نشینی نکرده‌اند.
وزارت دفاع ایالات متحده هم در بیانیه ای، ضمن اعلام اینکه نگرانی‌های امنیتی ترکیه درباره شبه نظامیان کُرد سوریه را درک می‌کند، از این کشور خواست در شمال سوریه تنش ایجاد نکند.
«آدریان رانکین-گالووی» سخنگوی پنتاگون در بیانیه شنبه شب از ترکیه خواست که ایجاد تنش در شمال سوریه را متوقف کرده و به نبرد با داعش تمرکز کند.
اما امروز سخنگوی وزارت خارجه ایران نیز موضعی محافظه کارانه درباره این حمله اتخاذ کرد.
بهرام قاسمی با بیان اینکه ایران با جدیت بر لزوم حفظ تمامیت ارضی سوریه و احترام به حاکمیت ملی این کشور و جلوگیری از تشدید بحران انسانی تاکید دارد، گفت: «ترکیه به ایفای نقش سازنده خود برای حل سیاسی بحران سوریه ادامه دهد.»
از سوی دیگر ستاد کل ارتش ترکیه با انتشار بیانیه ای در وب‌سایت رسمی خود اعلام کرد: ژنرال خلوصی آکار رئیس کل ستاد مشترک ارتش کشور با سرلشکر محمد باقری رئیس ستاد کل نیروهای مسلح ایران به صورت تلفنی گفت‌وگو کرده است.
طرفین در این دیدار درباره مشکلات امنیتی در سوریه و همکاری در زمینه مبارزه با گروه‌های تروریستی به تبادل نظر پرداختند.
در همین حال بشار اسد، رئیس جمهور سوریه از حمله نیروهای ترکیه به منطقه عفرین در شمال کشورش به شدت انتقاد کرد و آن را ادامه سیاست‌های ترکیه در "حمایت از تروریسم" توصیف نمود.
اسد امروز یکشنبه در دیدار با کمال خرازی، وزیر امور خارجه سابق ایران و عضو شورای راهبردی روابط خارجی ایران، در واکنش به عملیات اخیر ترکیه گفت: «تجاوز آشکار ترکیه به شهر سوری عفرین را نمی‌توان جدا از سیاستی دانست که رژیم ترکیه از همان روز اول بحران در پیش گرفت؛ سیاستی که در وهله اول براساس حمایت از تروریسم و سازمان‌های تروریستی تحت عناوین مختلف شکل گرفت.»
توپ در زمین آمریکاست
شعیب بهمن تحلیلگر مسائل بین الملل در این باره به فرارو گفت: «از زمان شروع بحران سوریه دولت ترکیه و شخص اردوغان بارها اعلام کرده بودند که یکی از خطوط قرمزشان در داخل سوریه این است که کرد‌ها در سه کانتون اتصال جغرافیایی برقرار کنند؛ و این اتصال جغرافیایی به سمت دریای مدیترانه و آب‌ها آزاد گسترش پیدا کند.»
او افزود: «دولت ترکیه در سال‌های اخیر همیشه این موضوع را به عنوان خط قرمز مدنظر داشته است. در حال حاضر به نظر می‌رسد با توجه به حمایت‌هایی که آمریکا از کرد‌ها صورت می‌دهد ترکیه به شدت نگران است که کنترل کردی تا دریای مدیترانه شکل بگیرد و با توجه به این که منافع خود را اکنون در خطر می‌بینید وارد این عملیات نظامی شده است.»
بهمن ادامه داد: «از نظر دولت ترکیه کرد‌های سوریه شاخه‌ای از پ‌ک‌ک. به شمار می‌آیند، که دولت ترکیه با آن‌ها در جنگ است و آن‌ها به عنوان گروهی تروریستی را معرفی می‌کند. در همین حال انتظار دارد امریکا نیز پ‌ک‌ک و یگان‌های مدافع خلق (ی پ گ) را در داخل سوریه به عنوان گروه تروریستی به رسمیت بشناسد. اما آمریکایی‌ها زیر بار این موضوع نمی‌روند.»
این کارشناس مسائل بین الملل ادامه داد: «اگر کانتون‌های کردی در شمال سوریه به یکدیگر متصل شوند، با توجه به پیوستگی که کرد‌های سوریه و ترکیه دارند، کنترل پ‌ک‌ک در داخل ترکیه برای دولت این کشور بسیار دشوار می‌شود. این موضوع ترکیه را واداشته است که به عفرین و کرد‌های سوریه حمله نظامی کند.»
او درباره بهانه این حمله که ظاهرا بحث تشکیل نیروی مرزی کردی در مرز سوریه و ترکیه بوده است، گفت: «اینطور نیست که بگویم این صرفا بهانه بوده است. آمریکایی‌ها با توجه به این که موقعیت سابق را در بحران سوریه ندارند، حالا تلاش می‌کنند از طریق نیرو‌هایی که در داخل سوریه دارند نفوذ خود را احیا کنند. در دوره‌ای آمریکا سعی کرد در مرز‌های جنوبی سوریه یعنی در مرز‌های عراق و اردن این کار کند. تلاش کرد پایگاه‌های نظامی ایجاد کند که با مخالفت جدی ایران مواجه شد و پس از تنش‌هایی که ایران و آمریکا داشتند آمریکایی‌ها ناگزیر به عقب نشینی در مرز‌های جنوبی سوریه شدند.»
بهمن افزود: «در حال حاضر با توجه به این که آمریکا نیروی زمینی ندارند و نمی‌توانند به صورت مستقیم از گروه‌های تروریستی استفاده کنند، دارند تلاش می‌کنند از کرد‌ها به عنوان برگ بازی خود در شمال سوریه استفاده کنند. هدف اصلی آمریکا این است که نفوذی که در گذشته در سوریه داشته است را احیا کند و این کار را فقط از طریق کرد‌ها می‌تواند انجام دهد. به نوعی به دنبال تبدیل کرد‌ها به پیاده نظام خودش است تا بتواند در فرآیند حل و فصل سیاسی مسئله سوریه که الان بالاگرفته است نقش آفرینی کنند. آن‌ها برای اینکه جایگاه لازم در مذاکرات سیاسی را داشته باشند به دنبال آن هستند به لحاظ جغرافیایی نفوذ استراتژیکی داشته باشند؛ بنابراین آمریکایی‌ها این طرح را با وجود تکذیب‌های صورت گرفته به صورت جدی پیگیری می‌کنند.»
این کارشناس مسائل بین الملل در پاسخ به این سوال که واکنش روسیه به اقدام نظامی ترکیه چه خواهد بود، گفت: «با توجه به اینکه مسئله کرد‌ها هم برای دولت سوریه و هم برای سایر بازیگران از جمله ترکیه حساس به حساب می‌آید، روسیه تاکید دارد این مسئله موضوعی داخلی است و هر گونه توافقی که دولت سوریه با کرد‌ها انجام دهند روسیه هم از آن حمایت می‌کند. در عین حال روس‌ها تمایل ندارند کرد‌ها به عنوان پیاده نظام آمریکا و بازیگری که به نفوذ و سیطره آمریکا در منطقه کمک می‌کند تبدیل شوند. به همین دلیل روسیه واکنش سختی دربرابر حملات ترکیه نشان نخواهد داد. هرچند که در نهایت حمله ترکیه را مغایر با روند حل و فصل سیاسی بحران مخصوصا نشست سه جانبه ایران، روسیه و ترکیه در آستانه می‌دانند.»
او در پاسخ به این سوال که این حمله چقدر می‌تواند مذاکرات سه جانبه آستانه را تحت تاثیر قرار دهد، اظهار کرد: «این حمله بر روند صلح تاثیرگذار خواهد بود. در بحث صلح قاعدتا تمامی طرف‌ها باید به سمت کاهش تنش حرکت کنند. اگر قرار باشد در یک سوی میدان جرقه‌ای زده شود و مجددا نزاع و درگیری ایجاد شود، توازن قوا به هم می‌خورد و باعث به وجود آمدن درگیری‌های تازه می‌شود. باید به این نکته دقت داشت که ایران، روسیه و ترکیه صرفا به عنوان بازیگران خارجی در مذاکرات صلح حضور ندارند بلکه هر کدامشان از طیف‌ها و گروه‌هایی حمایت می‌کنند. به همین دلیل منافع طرفین با افزایش تنش‌ها در تضاد با یکدیگر قرار گیرد.»
بهمن تصریح کرد: «با این حال به نظر می‌رسد ایران هم همچون ترکیه تمایلی به شکل گیری کریدور کردی در شمال سوریه ندارد. از طرف دیگر ایران مایل نیست که کرد‌ها تبدیل به بازیگری در دست آمریکا شوند. با این وجود ایران درگیری مستقیم نظامی را راه حل خیلی مسالمت آمیز و جامعی برای مسئله نمی‌داند.»
این کارشناس مسائل بین الملل در پاسخ به این سوال که آیا حمله ترکیه به یک جنگ تمام عیار منتج می‌شود؟ گفت: «این موضوع به واکنش‌های طرف مقابل یعنی کرد‌ها بستگی دارد. باید دید که کرد‌ها تا چه حد وارد نزاع و درگیری مستقیم با دولت ترکیه خواهند شد، آیا کرد‌ها عقب نشینی می‌کنند؟ یا وارد مناطق جدیدی می‌شوند که بر تنش‌ها می‌افزاید؟ از طرف دیگر باید دید جهت گیری بازیگران دخیل در بحران چه خواهد بود. در این مورد نقش آمریکایی‌ها بسیار برجسته و مهم است، چون آن‌ها مهمترین حامی کرد‌های سوریه هستند. باید دید که آمریکایی‌ها چگونه با دولت ترکیه روبه‌رو خواهند شد. آیا می‌خواهند سیاست خود در سوریه را حتی با قربانی کردند روابط دیرینه با ترکیه پیش ببرند یا نه ترکیه را در اولویت قرار می‌دهند و ارجحیت کمتری برای کرد‌ها قائل خواهند شد.»