آخرین تأیید برجام چه معنایی دارد؟

ترامپ گفت برای آخرین بار رفع تحریم ایران را تمدید می‌کند تا اروپا و آمریکا بتوانند "معایب وحشتناک" معاهده هسته‌ای را اصلاح کنند.

 ترامپ رفع تحریم‌های ایران را برای 120 روز دیگر تمدید کرد. کاخ سفید از اعضای اتحادیه اروپا می‌خواهد محدودیت‌های دائمی بر غنی‌سازی اورانیوم توسط ایران اعمال کند. در توافق فعلی ایران تنها تا سال 2025 اجازه غنی‌سازی ندارد.

"محمدجواد ظریف" وزیر امور خارجه ایران سخنان ترامپ را "تلاشی درمانده" برای بر هم زدن توافقی "مستحکم" دانست.

آلمان همچنان خواستار اجرای کامل توافق شد و اعلام کرد برای رسیدن به "راه‌حلی مشترک" با فرانسه و انگلیس رایزنی خواهد کرد.

ترامپ همچنین خواستار توقف برنامه موشکی ایران است.

رئیس‌جمهور امریکا روز جمع در بیانیه‌ای گفت: "این آخرین فرصت است. آمریکا دیگر رفع تحریم‌های ایران را تمدید نخواهد کرد، مگر اینکه به توافقی دلخواه دست یابد. هرزمان که حس کنم چنین توافقی قابل حصول نیست، بلافاصله از توافق خارج می‌شوم."

روز جمعه آمریکا تحریم‌های جداگانه‌ای علیه 14 فرد و سازمان ایرانی تحریم کرد که آن‌ها را به نقض حقوق بشر، سانسور و گسترش سلاح‌های کشتارجمعی متهم کرده است. آمریکا جدای از معامله هسته‌ای، هنوز بر سر مسائلی چون تروریسم، حقوق بشر و توسعه موشک‌های بالستیک ایران را تحریم می‌کند.

توافق هسته‌ای چیست؟

این توافق مهم در سال 2015 میان ایران و شش قدرت مهم جهان امضاء شد. برجام ایران را متعهد به کاهش فعالیت‌های غنی‌سازی اورانیوم، پاک‌سازی ذخایر اورانیوم غنی‌شده و تغییر تأسیسات آب‌سنگین کرد تا دیگر برای تولید بمب هسته‌ای مناسب نباشند.

در عوض، بیش از یک دهه تحریم بین‌المللی به حالت تعویق درآمد. رئیس‌جمهور آمریکا باید هر 120 روز یک‌بار دستور تعلیق این تحریم‌ها را امضاء کند. اما ترامپ بارها و بارها از برجام انتقاد کرده و آن را "بدترین توافق موجود" خوانده است.

آمریکا چه می‌خواهد؟

مقامات ارشد دولت ترامپ روز جمع به خبرنگاران گفتند که رئیس‌جمهور با شرکای اروپایی همکاری خواهد کرد تا به توافقی برای محدود کردن فعالیت‌های موشکی ایران برسند. یکی از مقامات گفت اگر توافق دائمی است و نمی‌توان آن را برهم زد، ترامپ حاضر است برای ایجاد اصلاحات مذاکره کند.

بعلاوه ترامپ می‌خواهد که کنگره قانونی برای مشارکت آمریکا در معاهده هسته‌ای وضع کند تا واشنگتن بتواند در صورت نقض "موارد حساس" توسط ایران، تمام تحریم‌ها را دوباره برقرار کند. این مقامِ دولت ترامپ گفت که این مذاکرات میان آمریکا و شرکای اروپایی‌اش خواهد بود و شامل ایران نمی‌شود.

"باربارا پلت آشر" خبرنگار بی‌بی‌سی تردید دارد که بتوان در عرض 120 روز به یک توافق بین‌المللی رسید. او می‌گوید ایران علاقه‌ای به مذاکره مجدد ندارد، بنابراین ترامپ یا باید از مواضعش صرف‌نظر کند یا در توافق دخالتی نکند.

چرخه تکراری

حدود چهار ماه پیش که ترامپ از تأیید مجدد معاهده امتناع کرد، فرمان را به دست کنگره داد و همزمان برجام را پای برجا نگاه داشت.

این بار توپ را به زمین اروپایی‌ها انداخته و از انگلیس، فرانسه و آلمان انتظار دارد به توافقی برسند که نقاط ضعف معاهده قبلی را رفع کند. بااینکه اروپایی‌ها از برنامه‌های موشکی و فعالیت‌های منطقه‌ای ابراز نگرانی کرده‌اند، اما معتقدند برجام توافقی اثربخش است. و حتی اگر بتوانند در این مدت کوتاه به توافق دیگری برسند، تردیدی نیست که ایران با آن موافقت نخواهد کرد.

بنابراین چهار ماه دیگر دقیقاً به نقطه‌ای که در آن هستیم برمی‌گردیم. ترامپ دو راه پیش روی خواهد داشت: یا تحریم‌ها را مجدداً برقرار کند که در این صورت توافق هسته‌ای بر هم خواهد خورد؛ یا مجبور است خود را از مشکلی که خودساخته بیرون بکشد.

آیا توافق فعلی جواب می‌دهد؟

در ماه اکتبر ترامپ از تأیید پیروی ایران از برجام امتناع کرد. او گفت ایران "به روح توافق" پایبند نیست.

بااین‌حال بازرسان سازمان ملل 9 بار پیروی ایران را تأیید کردند و بارها اعلام شد ایران توافق را نقض نکرده است. "فدریکا موگرینی" مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا روز پنجشنبه گفت که این توافق "جهان را امن‌تر" کرده و از "رقابت احتمالی بر سر تسلیحات هسته‌ای در منطقه" جلوگیری می‌کند.

ایران چه می‌گوید؟

ایران روز جمعه اعلام کرد که ترامپ به‌طور مخرب توافق را نقض می‌کند. محمدجواد ظریف گفت: "سیاست ترامپ و سخنانش نشان‌دهنده تلاش ناامیدانه آن‌ها برای تضعیف توافقی مستحکم و چندجانبه است."

تهران متعهد شده تا زمانی که دیگر طرفین توافق به برجام احترام بگذارند، در توافق خواهند ماند. اما اگر واشنگتن از برجام خارج شود، او نیز عقب می‌کشد.

ایران می‌گوید موشک‌هایی که آزمایش کرده برای حمل کلاهک هسته‌ای طراحی نشده‌اند و تأکید دارد برنامه هسته‌ای را تنها در راستای اهداف صلح‌آمیز دنبال می‌کند.

دیگر کشورهای جهان چه می‌گویند؟

پس از اظهاراتِ روز جمعه ترامپ، آلمان اعلام کرد برای "ادامه اجرای کامل توافق هسته‌ای" تلاش خواهد کرد.

"امانوئل مکرون" رئیس‌جمهور فرانسه روز پنجشنبه در تماس تلفنی با ترامپ خواستار "اجرای کامل توافق و احترام تمام امضاکنندگان به آن" شد.

"دیمیتری پسکوف" سخنگوی کرملین گفت این معاهده "حاصلِ توافقی متقابل میان گروه‌های مختلف است."