اظهارات حقوقی الهام امین زاده درباره سانچی

سانچی به عنوان نماد مظلومیت هنوز هم سرخط خبرهاست، حالا که دیگر هیچ امیدی برای بازگشت دریادلان این کشتی نیست، صحبت‌ها به سمت چرایی حادثه رفته است و عقل سلیم نیز می‌گوید که مسوولان ذی ربط به‌خصوص دستگاه دیپلماسی کشورمان، جدی‌تر به این مساله ورود کند که شاید مرهمی بر درد غمناک و فراموش نشدنی خانواده‌های سرنشینان این کشتی باشد.

به گزارش صدای ایران همچنین، روز گذشته حجت الاسلام و المسلمین منتظری،دادستان کل کشور، با تسلیت به مردم و خانواده‌های جانباختگان کشتی نفتکش سانچی، با صدور دستوری به معاون حقوق عامه دادستانی کل کشور، خواستار بررسی و پیگیری علت بروز این حادثه شد.

در متن نامه دادستان به معاون حقوق عامه دادستانی کل آمده است: « لازم است با استفاده از ظرفیت‌های قانونی و هماهنگی دستگاه‌های ذی ربط، پیگیری لازم به منظور بررسی علت بروز حادثه و استیفای حقوق ملت ایران و خانواده‌های داغدار به عمل آید و نتیجه اقدامات نیز به اینجانب ارائه شود.»

بی شک بخش مهمی از ظرفیت‌های قانونی به وزارت خارجه بر می‌گردد که با بررسی‌های خود به شبهاتی که دراین زمینه مطرح شده پاسخ دهد؛ شبهاتی که بیشتر از هرکسی خانواده سرنشینان کشتی را نگران‌تر از پیش کرده است. همسر یکی از سرنشینان این کشتی معتقد است: «دریانوردی شغلی جهانی است، IMO مگر جهانی نیست؟ چرا تلاش نمی‎کنند؟ ما همه انسانیم، همه حق زندگی داریم، باید کمک می‌کردند.»دستگاه دیپلماسی و از سوی دیگر، معاونت حقوقی ریاست جمهوری باید بجد پیگیر حقوق سرنشینان سانچی باشند؛ دریانوردان مظلوم بودند و خانواده آنان مظلوم‌تر و بی شک در این بین، پیگیری نهادی مرتبط با این مساله می‌تواند کورسوی امیدی را در جهت استیفای حق‌شان روشن کند.

به همین دلیل و برای آگاهی از نحوه پیگیری حقوقی کشتی غرق شده و خسارت‌های وارده به آن، سراغ معاون حقوقی پیشین حجت الا سلام حسن روحانی رییس جمهور رفته‌ایم.

خانم الهام امین زاده، حقوقدان و معاون پیشین حقوقی رییس جمهور درخصوص نحوه پیگیری این حادثه و اینکه چگونه می‌توان در عرصه بین المللی این موضوع را پیگیری حقوقی کرد؟ می‌گوید: همه چیز را باید به بررسی و اطلاعات کشف شده از جعبه سیاه کشتی موکول کرد. متن زیر حاصل گفت و گوی «صبح نو» با الهام امین زاده است.

خانم دکتر، تحلیل شما از حادثه رخ داده چیست؟ دستگاه‌های مسوول چگونه باید نسبت به این مساله ورود کنند؟

این موضوع هم منوط به بازگشایی جعبه سیاه کشتی است تا بتوان درباره آن نظر کارشناسی داد. قاعدتاً به لحاظ حقوقی تمام تحرکات و ترددهای کشتی‌ها در دریای منطقه‌ای و دریاهای آزاد بر اساس مسیرهایی است که از قبل اعلام می‌شود، این مسیرها انتخاب می‌شوند و به تردد دریایی ادامه می‌دهند.

ابتدا باید از طریق کارشناسی مشخص شود که چرا این دو کشتی باهم برخورد کردند و سپس می‌توانیم نظریه حقوقی را دراین زمینه صادر کنیم.

قوانین در این زمینه چه می گویند؟ وقتی درخیابان دو خودرو با هم برخورد می‌کنند، پلیس قوانین لازم را در این زمینه پیاده می‌کند.درعرصه دریا چه قوانینی حاکم است؟

دریاهای منطقه‌ای و دریاهای سرزمینی و دریاهای آزاد، قوانین خاص خود را دارند؛ همه اینها مثل پروازهای هوایی و مسیرهای زمینی مسیرهایی از پیش تعیین شده‌اند که هرکشتی اگر عبور کرد، کشتی بعدی پس از آن حق عبور دارد. اینکه چرا همزمان عبور دو کشتی از یک منطقه اتفاق افتاده، جای سؤال است که کدام بخش اطلاع رسانی اخبار ناقص و اطلاعات ناقص را داده تا این دو کشتی همزمان مجبور شدند از این منطقه عبور کنند تا چنین حادثه دلخراش و غمناکی را شکل دهد.

همکاری دولت چین را در این زمینه چگونه ارزیابی می‌کنید؟ برخی معتقد ند که دولت چین همکاری خوبی در این زمینه نداشته و به نوعی در امدادرسانی اهمال کرده است؟ نظر سرکار دراین باره چیست و در صورت صحت این مساله چطور می‌توان کم کاری دولت چین را پیگیری حقوقی کرد؟

این را هم نمی‌توانیم قطعی نظر بدهیم، درواقع باید بحث عدم اقدام یا ترک فعل دولت چین در امدادرسانی به کشتی و نفتکشی آسیب دیده، بررسی و مشخص شود که در چه زمانی و حداقل زمانی که می‌توانسته رسیدگی کند. اگر اثبات شود که ترک فعلی انجام شده یا اهمال کاری صورت گرفته، قطعاً دولت چین مسوولیت بین المللی در این مساله خواهد داشت.

دولت و وزارت خارجه چه وظیفه‌ای برای پیگیری این حادثه بر عهده دارند آیا تشکیل کمیته حقیقت یاب می‌تواند راه حل مفیدی باشد؟

دقیقاً باید این کمیته تشکیل شود؛ کمیته حقیقت یابی که تشکیل می‌شود باید متخصصان دریانوردی و متخصصان حقوقی در حوزه حقوق دریاها در آن حضور داشته باشند و همچنین متخصصانی که در امور نظامی فعال هستند. علاوه بر اینها متخصصان مربوط به امور امدادرسانی و به ویژه اطفای حریق در دریا که هر یک تخصص‌های خاص خودرا می‌طلبد تا از طریق فرمولی جامع و کامل، مشخص شود که در دریای آزاد چقدر اطفای حریق طول می‌کشید، امدادرسانی تا محل حادثه چقدر می‌توانست طول بکشد و... همه اینها گمانه زنی است و باید در آن کمیته حقیقت‌یاب متخصصانی حضور داشته باشند و تمام صحنه حادثه از قبل از رخ دادن اتفاق تا پس از آن باید مورد رسیدگی‌ قرار‌گیرد.
الان مسوولیت بین المللی دولت‌ها قبل از حادثه است و بعد از حادثه، هر یک ماجرای متفاوتی دارند که باید بررسی شوند.

ظاهراً روی این کشتی پرچم پاناما نصب شده بود، دلیل این اقدام چه بوده؟

معمولاً کشور صاحب پرچم کشوری است که کشتی را در واقع برای استفاده موقت کشور دیگری که حمل و نقل مواد نفتی را انجام می‌دهد، در اختیار قرار می‌دهد اما این هم باید مشخص شود علتش چه بوده که این کشتی پرچم پاناما را حمل می‌کرده است.

کشتی صاحب پرچم معمولاً مسوولیت آن کشتی را برعهده دارد، حتی اگر از هر گره دریایی عبور کند و وارد آب‌های داخلی یک کشوری بشود، کشور صاحب پرچم است که باید مسوولیت بین المللی این اقدام را تقبل کند.

امروز دادستان کل در نامه به معاون خود خواستار پیگیری حقوقی این موضع شده بود؛ آیا اساساً قوه قضاییه می‌تواند به صورت مجزا به این موضوع ورود کند؟

این مساله به همکاری‌های داخلی برای پیگیری یک موضوع بین المللی مربوط می‌شود که هم در قوه مجریه و هم در قوه قضاییه فعالیت دارند؛ در عرصه حقوقی بین‌المللی هم قوه قضاییه فعال است.