دلیل سونامی سفر در تعطیلات عید فطر

تعطيلات متمرکز در ايران يک بار ديگر سونامي بزرگي خلق کرد. تمرکز زماني تعطيلات تابستاني در روزهاي اخير و تمرکز مکاني تعطيلات در استان‌هاي شمالي و برخي مناطق توريستي کشور رکورد جديدي در ترددهاي بين شهري خلق کرد که مسافران مسير 3 ساعته شهرهاي شمالي را گاه تا 17 ساعت طي کردند. آسيب‌شناسي اين پديده از زواياي مختلفي قابل بررسي است. 

به لحاظ اقتصادي اين مساله هم از زاويه عرضه وهم از زاويه تقاضا قابل تحليل است. در سمت تقاضا افزايش درآمد سرانه، افزايش تعداد خودروها، بهبود نسبي وضعيت جاده‌ها و حمل‌ونقل شهري و ارتقاي توسعه در مناطق مختلف کشور از مهم‌ترين دلايل استقبال بيشتر مردم از سفرهاي داخلي است.

ضمن آنکه 3 برابر شدن نرخ ارز در سال‌هاي اخير و افزايش نسبي هزينه‌هاي سفر‌هاي خارجي در برابر سفرهاي داخلي به گرايش بيشتر مردم به ايرانگردي در برابر جهانگردي منجر شده که خود مي‌تواند تبعات مثبتي در رونق اقتصاد کشور و همچنين توزيع بهتر منابع از شهرهاي بزرگ و برخوردار به سمت شهرهاي کوچک و محروم داشته باشد.

در بخش عرضه به دلايل مختلف هنوز سرمايه‌گذاري مناسبي در بخش گردشگري رخ نداده است. يکي از مهم‌ترين دلايل آن را بايد اقتصاد تک‌محصولي وابسته به نفت دانست که بسياري از بخش‌هاي سودآور و داراي پتانسيل براي کسب منابع ارزي را مورد غفلت قرار داده است. وضعيت سرمايه‌گذاري در صنعت توريسم کشور آنچنان است که اکنون در بسياري از مناطق پرتردد کشور حتي دسترسي به سرويس‌هاي بهداشتي امکان‌پذير نبوده يا اين سرويس‌ها با استانداردهاي جهاني تفاوت‌هاي آشکاري دارند. اين معضل نه تنها در مراکز عمومي، سياحتي و گردشگري، بلکه گاه در هتل‌هاي پنج ستاره کشور هم خود را نشان مي‌دهد؛ به‌گونه‌اي که بسياري از راهنمايان تورهاي مسافرتي از قبل به مسافران در مورد آن هشدار مي‌دهند.

يکي از مشکلات مهمي که بالاخص در سونامي اخير گردشگري در تعطيلات عيد سعيد فطر خود را نمايان ساخت، تمرکز زماني محدود در سفرهاي داخلي است که اين عامل همراه با عدم استفاده مناسب از تمام مناطق توريستي کشور مشکلات بزرگي خلق کرد. مديريت تعطيلات و اوقات فراغت به‌منظور حل اين مشکل از اهميت بسزايي برخوردار است. قسمت عمده مسافرت‌هاي مردم در تعطيلات صورت مي‌گيرد و طراحي جديد تعطيلات ادارات، مدارس و استفاده کامل از مرخصي‌ها مي‌تواند به الگوهاي جديدي در سفرهاي داخلي منجر شود.

در ايران مجموع تعطيلات مذهبي، ملي و انقلابي ۲۵ روز است (به غير از موارد استثنايي مربوط به گردش سال قمري و ۳۵۴ روزه بودن سال) که با در نظر گرفتن ۵۲ روز جمعه، مجموع تعطيلات رسمي در کشورمان ۷۷ روز است. اگر روزهاي پنج‌شنبه را به‌صورت نيمه تعطيل در نظر بگيريم، تعداد کل روزهاي تعطيلات به ۱۰۳ روز مي‌رسد. نظر به اينکه تعطيلات آخر هفته در بسيارهاي از کشورهاي جهان به صورت دو روز تعطيلات رسمي محسوب مي‌شود، ولي ايران به لحاظ رسمي فقط يک روز در هفته تعطيلات رسمي دارد، با اين ملاحظه تعداد روزهاي تعطيلات رسمي در ايران از بسياري از کشورهاي جهان کمتر است.

بررسي مقايسه‌اي تعطيلات در کشورهاي مختلف جهان نشان مي‌دهد، يمن با 67روز و ايران با 77 روز تعطيلات رسمي و آخر هفته داراي کمترين تعطيلات کلي و آذربايجان و عراق با 129 و 128 روز تعطيلات رسمي و آخر هفته داراي بيشترين تعطيلات کلي هستند. کم بودن نسبي تعطيلات در ايران و تمرکز آن در ايام خاص سال به تقاضاي شديد مسافرت در آن ايام منجر شده که امکانات محدود گردشگري و تمرکز گردشگران در مناطق خاصي از کشور به سونامي بزرگي منجر مي‌شود که همه مسافران اين ايام، صحنه‌هاي تلخ آن را شايد براي سال‌ها در خاطر داشته باشند.

ايجاد عدم تمرکز در تعطيلات در حوزه‌هاي مختلف جغرافيايي در کشور مي‌تواند يکي از راهکارهاي پيشنهادي باشد. براي مثال مي‌توان با تعريف تعطيلات زمستاني در مناطق سردسير و تعطيلات تابستاني در مناطق گرمسير فرصت‌هاي جديدي در صنعت گردشگري در کشور ايجاد کرد. در تعطيلات زمستاني مناطق سردسير، ساکنان اين مناطق مي‌توانند به نواحي جنوبي کشور مسافرت کنند و در عوض در تعطيلات تابستاني مناطق گرمسير، ساکنان اين مناطق مي‌توانند به نواحي خنک‌تر کشور واقع در غرب و شمال غرب بروند. ضمن آنکه اين سفرها عمدتا در زمان غير پيک سفرهاي داخلي انجام مي‌گيرد و درمجموع به افزايش بهره‌وري منابع و امکانات موجود گردشگري کشور خواهد انجاميد.

اکنون گردشگري در جهان يکي از بالاترين نرخ‌هاي رشد در بين صنايع پيشرو را دارد و سرمايه‌گذاري و برنامه‌ريزي مناسب در اين زمينه هم به لحاظ تامين بيشتر منابع ارزي وهم به لحاظ توزيع بهتر درآمد در مناطق مختلف کشور از اهميت زايدالوصفي برخوردار است. تقاضاي بالفعل گردشگران داخلي و تقاضاي بالقوه گردشگران خارجي مي‌تواند موتور محرک مناسبي براي رشد اين صنعت در سال‌هاي آتي باشد.