برخورد يکسان با همه

در متون تاريخي مأمون را عالم‌ترين و پرتلاش‌ترين حاکم خاندان عباسي معرفي کرده‌اند، مأمون با خود انديشيد براي مديريت اوضاع، اقدامي انجام داده و با يک تير چند نشانه را بزند؛ از‌اين‌رو تصميم گرفت امام رضا(ع) را به مرو، پايتخت حکومت خود فرا‌خوانده و او را به وليعهدي با حق دخالت در امور منصوب کند تا آتش‌هاي برافروخته در قلمرو حکومت خود را خاموش کند.

 امام رضا(ع) به‌دليل قبول‌نکردن حق دخالت در امور، آن‌طور که مأمون مي‌خواست وارد حکومت نشد و به‌همين‌دليل مأمون به اهداف خود نرسيد. اگر امام رضا(ع) آن‌گونه که مأمون مي‌خواست وارد حکومت مي‌شد، اولين مسئله‌اي که خود را نشان مي‌داد، مشروعيت‌بخشيدن به حکومت ظالم مأمون عباسي بود.

چراکه به قول علما، التزام شیء، التزام به لوازم آن است. مأمون مي‌خواست با قبول وليعهدي از سوي امام رضا(ع) از طرفي شورش علويان را از بين برده و بيعت آنها را بگيرد و از طرفي مهم‌تر از اين مسئله، مي‌خواست با اين کار به جامعه بگويد اهل بيت(ع) در ظاهر ادعاي دوري از دنيا و حکومت را دارند و وقتي فرصتي مهيا باشد، وارد حکومت مي‌شوند و با اين کار در ‌‌نهايت قداست امامت و اهل بيت(ع) از بين برود. 

امام رضا(ع) چند ماه پس از ورود به مرو، با اجبار مقام وليعهدي را به شرط دخالت‌نکردن در امور و عزل و نصب‌ها پذيرفت و با اين کار در عمل از قبول اين مسئوليت امتناع کرد. در اصل امام رضا(ع) مي‌خواستند حاکميتي را که با شعار فريبنده دين روي کار آمده اما در عمل توجهي به مباني ديني ندارد، رسوا کنند. 

امام رضا(ع) در دوران فعاليت‌هاي سياسي-اجتماعي خود سعي داشتند ويژگي‌هاي واقعي يک حاکم ديني را تشريح کرده و بگويند هيچ‌کس فراتر از قانون نيست و نبايد باشد و بايد با همه يکسان برخورد کرد. مأمون از فعاليت‌هاي امام رضا(ع) روز‌به‌روز آشفته‌تر مي‌شد و به‌دليل‌اينکه حصر و محدوديت او ديگر مقدور نبود، ايشان را به شهادت رساند.