ثبت پیاده‌روی اربعین در فهرست میراث ناملموس؟
مدیرکل دفتر ثبت آثار تاریخی می‌گوید: «پیاده‌روی اربعین» سال‌های قبل در قالب پرونده‌ی «اربعین حسینی» و در فهرست میراث ناملموس به ثبت رسیده است، اما این آئین هم‌چنان ظرفیت ثبت مستقل در فهرست میراث ناملموس را دارد.
به گزارش صدای ایران، با پُر رنگ شدن بحث «پیاده‌روی اربعین» سازمان میراث فرهنگی نیز برای عقب نماندن از قافله، خبرهایی مبنی بر پیگیری‌ها برای ثبت ملی و جهانی شدن این آئین را مطرح کرد، اما بعد از آن صحبت‌ها، نخست در ۲۴ مرداد ۹۵ عبدالمالک شنبه‌زاده، مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان ایلام از ثبت «آیین سوگواری و زیارت اربعین حسینی» ایلام در فهرست آثار ملی خبر داد و چند روز بعد در ۳۱ مرداد سال گذشته نیز مسعود سلطانی‌فر، رئیس سابق سازمان میراث فرهنگی و معاون وقت رئیس جمهور در نشستی با خبرنگاران اعلام کرد، «مراسم اربعین حسینی ثبت میراث ناملموس ملی شد»، اما در ادامه آن هیچ خبری مبنی بر ثبت ملی آئین «پیاده‌روی اربعین» رسانه‌ای و منتشر نشد.
تا این‌که بعد از گذشت بیش از یک سال، فرهاد نظری، مدیرکل دفتر ثبت آثار تاریخی روز پنجشنبه (۱۸ آبان) در گفت‌وگو با ایسنا در این زمینه توضیحاتی را ارائه کرد.
او با بیان این‌که دو سال قبل، پرونده «اربعین» با قرار دادن آئین‌هایی مانند پیاده‌روی اربعین، عزاداری‌ها، نوحه‌ها و اطعام زائران و بحث‌هایی که به تیتر بزرگ اربعین وابسته هستند، تهیه و در فهرست آثار ملی ناملموس به ثبت رسید، می‌گوید: هرچند «پیاده‌روی اربعین» در پرونده‌ی ثبت مراسم «اربعین حسینی» قرار گرفته و در فهرست میراث ناملموس به ثبت رسیده است، اما هر کدام از آئین‌های قرار گرفته در این پرونده، به ویژه این آئین قابلیت ثبت در فهرست میراث ناملموس ملی را دارند و می‌توان آن‌ها را به صورت جداگانه در این فهرست به ثبت رساند.
وی آیین‌های سوگواری مربوط به شهادت امام‌حسین (ع) در دهه اول محرم را در حالت کلی به عنوان «آیین‌های عاشورایی» معرفی می‌کند و می‌گوید: واقعیت آن است که همه این‌ها یک مجموعه کامل از آیین‌های شکل یافته عمیق و ریشه‌دار در فرهنگ ایرانی هستند که در فرهنگ سایر کشورها نیز وجود داشته، تنوع دارند و کلیت آن‌ها یک چیز یعنی «سوگواری برای شهادت امام حسین (ع)» است، اما با توجه به اقلیم، فرهنگ، زبان، گویش و مراسم‌ها، این آئین‌ها تنوع و تفاوت‌هایی دارند که به غنای مراسم و آیین‌های عاشورایی کمک می‌کنند.
مدیر کل دفتر ثبت آثار تاریخی در ادامه با بیان این‌که اداره کل دفتر ثبت آثار تا امروز نیز اقدام به ثبت ملی چنین آیین‌هایی به صورت تک در سطح کشور کرده است، بیان می‌کند: آیین‌های متعددی از نقاط مختلف ایران مانند نخل‌گردانی‌ها، زنجیرزنی‌ها، نوحه‌ها و تعزیه‌ها به وفور ثبت شده‌اند، بنابراین پیاده‌روی نیز یکی از مواردی است که می‌تواند به صورت جداگانه در فهرست میراث ناملموس ملی ثبت شود.
نظری تاکید می‌کند: آیین‌های عاشورایی یک مجموعه بسیار غنی و متنوع در حوزه موسیقی و آواها، مرثیه‌ها، هنرهای اجرایی عاشورایی مانند تعزیه، نخل‌گردانی یا شعر و ادبیات عاشورایی و در واقع یک پکیج‌اند که در طول ۱۲، ۱۳ قرن به طور دائم به این گنجینه اضافه شده‌اند و همه‌ی این موارد واجد ارزش‌هایی هستند که آن را میراث فرهنگی ناملموس تعریف می‌کنیم.
وی با بیان این‌که اداره کل دفتر ثبت آثار تاریخی می‌تواند پیاده‌روی اربعین را در دستور کار خود قرار دهد تا بعد از طی کردن روند ثبت، پرونده آن نیز آماده و در کمیته شورای ثبت مطرح تا فرایند ثبت انجام شود، اظهار می‌کند: قطعا پیاده‌روی اربعین، فرهنگی با ارزش‌های میراث ناملموس ملی است که یک امتیاز ویژه دارد.
او این امتیاز ویژه را آغاز این آئین از یک یا چند کشور و ختم آن در کشور دیگر می‌داند و معتقد است؛ امتیاز ویژه «پیاده‌روی اربعین» نشان می‌دهد که فرهنگ تابع مرزهای اعتباری و سیاسی نیست و فراتر از تقسیمات سیاسی و جغرافیایی عمل می‌کند و حتی نشان می‌دهد که چقدر یک فرهنگ می‌تواند عامل نزدیکی و پیوند فرهنگ‌های دو کشور باشد.