مهاجرت و حاشیه‌نشینی از آثار مخرب تغییر اقلیم است
استفاده نامتعادل از منابع آب، آمایش غلط سرزمین ایران، تمرکز نامتناسب جمعیت، حفر چاه‌های عمیق مجاز و غیرمجاز و الگوی نامتناسب کشت در بسیاری از نواحی دچار کمبود آب، انتقال آب از حوزه‌هایی پر آب و احداث جاده‌های مطالعه نشده در مناطق ویژه محیط زیستی از جمله مصداق‌های دخالت انسان در تغییرات اقلیمی است.
به گزارش صدای ایران، نشست علمی به مناسبت روز جهانی کاهش سوانح با عنوان مخاطرات طبیعی، چالش‌های زیست‌محیطی و بحران آب و خشکسالی در ایران امروز در دانشکده معدن دانشگاه تهران با حضور مدیر ملی ستاد مقابله با پدیده گرد و غبار، رییس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی، مدیرکل دفتر آموزش و مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست برگزار شد.
متن سخنرانی مهدی زارع - استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله- توسط فرناز کامران‌زاد یکی از اعضای پنل تخصصی این نشست علمی قرائت شد.
بخشی از متن سخنرانی مهدی زارع به شرح زیر است:
«سازمان ملل متحد، روز ۱۳ اکتبر را به عنوان روز جهانی کاهش ریسک سوانح با هدف ارزیابی ریسک سوانح طبیعی مختلف به‌ویژه در کشورهای در معرض سوانح مانند ایران نامگذاری کرده است. بر اساس گزارش ۲۰۱۵ این نهاد بین‌المللی، طی سال ۲۰۱۴ جمعیتی بالغ بر ۱۹.۳ میلیون نفر در جهان جابجا شده‌اند.
بر اساس گزارش مرکز آمار ایران، طی ۱۰ سال گذشته سالانه حدود ۱.۲ میلیون ایرانی مهاجرت کرده‌اند که دلیل قابل ملاحظه این تعداد مهاجرت، وقوع سوانح و مخاطرات طبیعی مانند خشکسالی، تغییر اقلیم، زلزله و سیل بوده است.
از مهمترین نتایج و پیامدهای گرم شدن زمین در تغییر اقلیم در ایران و کشورهای خاورمیانه و شرق مدیترانه، خشکسالی، از بین رفتن دریاچه‌های داخلی و کمبود آب است. نقشه‌های برآورد خشکسالی و بحران آب نشان می‌دهد که طی سال‌های ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۰ منطقه‌ای بین عراق، سوریه و ترکیه مهمترین کانون خشکسالی در این منطقه بوده است. جنگ داخلی در سوریه از سال ۲۰۱۱ آغاز شد و پدیده داعش از سال ۲۰۱۳ به تدریج در همین ناحیه شکل گرفت که امروز به صورت کانون تروریسم، بنیادگرایی و سلفی‌گری در منطقه خاورمیانه، محل بیشترین جنایت‌ها علیه بشریت است و اخیرا منطقه عزیمت صدها هزار مهاجر بی‌پناه بوده است.
طی ۶۰ سال اخیر، روند گرم شدن زمین توسعه یافته است. با بررسی حوادث گزارش شده از ۶۴۴ زمین لرزه و سونامی ثبت شده در دنیا در دوره ۳۰ ساله (از ۱۹۷۳ تا ۲۰۰۳) مشخص می‌شود که منطقه آسیا ۳۶۵ سانحه را تجربه کرده است. در ایران حداقل ۳۲ سانحه طبیعی به وقوع پیوسته که مهمترین آنها سیل، زلزله، خشکسالی، ریزگرد، زمین لغزش و فرونشست زمین است. حدود ۲۰ درصد مساحت ایران، بیابان مطلق است. ۵۶ درصد از مجموع بارندگی سالانه ایران تنها در ۳۰ درصد از پهنه کشور رخ می‌دهد. ارزیابی میانگین بارش در سال ۱۳۴۲ تا ۱۳۸۲ نشان می‌دهد میانگین بارش در ایران طی این مدت سالانه نیم میلی‌متر کاهش یافته است.
بر اساس گزارش‌های سازمان هواشناسی، طی سال‌های ۱۳۳۰ تا ۱۳۹۰ فقط در سه استان گیلان، چهارمحال و بختیاری و مازندران بارندگی سالانه بالاتر از ۷۵۰ میلی‌متر در سال و در عوض در هشت استان یزد، سمنان، قم، اصفهان، خراسان جنوبی، هرمزگان، کرمان و سیستان و بلوچستان بارش سالانه کمتر از ۲۰۰ میلی‌متر بود.
همچنین ارزیابی‌ها نشان می‌دهد حدود ۲.۵ تا ۳ درجه افزایش دما در این مدت برای بیشتر ایستگاه‌های هواشناسی ایران مشاهده می‌شود. ارزیابی این آمارها نشان می‌دهد که کشور ما در معرض تغییرات اقلیمی قرار گرفته است. این تغییرات اقلیمی متاثر از تغییرات دما و بارش همچنین توسعه ناپایدار بوده است. ضمن اینکه استفاده نامتعادل از منابع آب، آمایش غلط سرزمین ایران، تمرکز نامتناسب جمعیت، حفر چاه‌های عمیق مجاز و غیرمجاز و الگوی نامتناسب کشت در بسیاری از نواحی دچار کمبود آب، انتقال آب از حوزه‌هایی پر آب و احداث جاده‌های مطالعه نشده در مناطق ویژه محیط زیستی از جمله مصداق‌های دخالت انسان در تغییرات اقلیمی است.
جابجایی وسیع جمعیت در ایران از تبعات پدیده تغییر اقلیم است. طی سال‌های ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۰ در مجموع ۵ میلیون و ۵۳۴ هزار نفر ایرانی محل سکونت قبلی خود را ترک کرده‌اند که حدود ۷۷ درصد جابجایی‌ها از روستاها به شهرها بوده است. الگوی مهاجرت طی سال‌های ۱۳۶۵ تا ۱۳۹۰ نشان می‌دهد که مهاجرت از شهر به روستا بین ۱۴ تا ۱۸ درصد بود ولی مهاجرت از شهر به شهر از ۴۰ درصد در سال ۶۵ به ۶۵ درصد در سال ۹۰ رسید.
نگاه به آمارها نشان می‌دهد که جمعیت تهران در آستانه ۹ میلیون نفر قرار گرفته در حالیکه شهرستان‌های واقع در شمال، شرق، جنوب و غرب تهران جمعیتی حدود ۴ میلیون و ۲۰۰ هزار نفر را در خود جای داده و رشد جمعیت در غرب تهران چهار برابر رشد جمعیت در شهر تهران است.
با تمرکز جمعیت به ویژه در پیرامون شهر تهران به نظر می‌رسد مهاجرت بیشتر در محدوده حاشیه کمتر برخوردار متمرکز می‌شود.