نمی‌شود از دور برای صداوسیما تصمیم گرفت
دکتر حسن خجسته ـ رییس پژوهشگاه فرهنگ و هنر و ارتباطات درباره فضای مجازی و افزایش سواد رسانه‌ای خاطرنشان کرد: ما هنوز به ماهیت و فلسفه وجود فضای مجازی پی نبرده‌ایم. حرف من این است که باید ماهیت فضای مجازی را بشناسیم، منتهی چون نمی‌شناسیم و فقط تکنولوژیک نگاه می‌کنیم با این وضعیت روبه‌رو شده‌ایم.
خجسته معتقد است که «در فضای مجازی دو بحث حفظ اطلاعات شخصی و اخلاق‌مداری بسیار حائز اهمیت است.»
او ادامه داد: امروز همه تولیدکننده (producer) هستند. این فضای مجازی جدید و مخصوصا شبکه‌های اجتماعی که فعال هستند، مبتنی بر فردگرایی مطلق هستند و عوارض اجتماعی مهمی هم دارند و این در حالی است که نظام اجتماعی ذاتا جمع‌گرا است، بین این دو یک مغایرتی وجود دارد و ما کم کم این روابط اجتماعی را نابود می‌کنیم.
خجسته گفت: ما در تولید محتوا در مقایسه با رسانه‌ها یک عبارتی به اسم تمایز داریم. تمایز به این معناست که به عنوان مثال شما یک روزنامه، مجله یا سایتی دارید و در شبکه اجتماعی یک کانالی را دارید و هرکسی طرفدار یک حزب است. اما به هر حال همه ما یک ارزش‌های اساسی داریم که هر اندازه از ارزش‌های اساسی دور شویم از آن طرف به ارزش‌های بازار نزدیک می‌شویم. هر چند بازار هم ذات خودش را دارد اما شما ناچار هستید به گونه‌ای بازی کنید که همه شما را بپسندند.
خجسته در ادامه مطرح کرد که یک تئوری درباره تولید فرهنگ وجود دارد که دارای شش فاکتور است و گفت: یکی از فاکتورهای آن بازار است و فاکتور دیگر هنرمند است؛ یعنی هنرمند یک ارزش دارد. ممکن است کارش خوب باشد ولی بازار او را نمی‌پسندد. در حال حاضر به عنوان مثال موسیقی مدرن همه جا پیش می‌رود و موسیقی کلاسیک در حال نابود شدن است؛ این در حالی است که موسیقی کلاسیک می‌تواند باطن زندگی یک جامعه باشد.
وی درباره نقش مردم در صیانت، رصد و پایش فضای مجازی و اینکه چگونه آن را ارزیابی می‌کنند، اظهار کرد: عامه مردم می‌خواهند پاک زندگی کنند؛ به عنوان مثال شما دلتان می‌خواهد اینترنت صد درصد برای خانواده‌تان آزاد باشد؟ یا فقط می‌خواهید برای خودتان آزاد باشد؟ این درخواست اولیه، غریضی و نفسانی است. درخواست دوم آموزشی محسوب می‌شود، اینکه یاد گرفته‌ایم یک چیزهایی بد است. بنابراین دلمان می‌خواهد اگر فضای مجازی باز است برای اطرافیان پاک باشد و این دو وجه دارد. ما می‌توانیم از مورد دوم کمک بگیریم و از این طریق ۷۰ درصد مردم را پاک نگه داریم.
حسن خجسته با دیدی فلسفی نسبت به وضعیت فضای مجازی معتقد است: دید مردم نسبت به باز بودن فضای مجازی دارای یک ظرفیت ذاتی است؛ به گونه‌ای که همه دلشان می‌خواهد اینترنت آزاد باشد اما از آن طرف هم دلشان می‌خواهد اینترنت برای دیگران پاک باشد. در مورد اول سیاسیون بیشتر استفاده می‌کنند اما در قبال دومی جرأت نمی‌کنند چرا که معنای کنترلی دارد.
خجسته درباره افزایش سواد فضای مجازی و اینکه سواد رسانه‌ای چه نقشی در ایجاد فضای مجازی سالم دارد، اظهار کرد: فضای مجازی مهارت‌هایی به مخاطب می‌دهد اما معرفت نمی‌دهد؛ به عنوان مثال به شما می‌گویم که زمانی که به بازار می‌روید مراقبت باشید جنس گران به شما ندهند؛ بنابراین چانه می‌زنید اما در فروشگاه زنجیره‌ای جای چانه زدن وجود ندارد. باید این تکنیک‌ها را یاد گرفت و معرفت اولیه پیدا کرد و وارد بازار شد؛ بنابراین در فضای مجازی نیز مخاطب باید یک معرفت اولیه داشته باشد که وقتی می‌خواهد وارد شود بداند کجا می‌خواهد ورود کند. حال بحث رسانه‌ها، دانشگاه‌ها و مدارس در اینجا مطرح می‌شود.
وی در بخش دیگری از گفت‌وگوی خود درباره‌ی مهمترین راهکار افزایش سواد رسانه‌ای در فضای مجازی معتقد است: مهمترین راه که سطح اول است همان معرفت است و سطح دوم دانش و اطلاعات است. غالبا دانش و اطلاعات را می‌بینیم اما چون آن معرفت را نمی‌بینیم غرق می‌شویم. ضمن اینکه بخش اعظم سواد رسانه‌ای کارگاهی و عملیاتی است و خیلی نظری نیست. به عنوان مثال شما تکنیک برجسته‌سازی را یاد می‌گیرید. اصلا شاید رسانه‌ای خبری می‌دهد که صحت دارد اما باید بدانیم رسانه‌ها سیاست‌هایشان را خبر می‌کنند. در مثالی دیگر بی‌بی‌سی فارسی سیاست‌هایی را خبر می‌دهد که دروغ هم نیست اما سیاست‌های خودش را جریان‌سازی می‌کند. اخیرا هم راجع به بحث کردستان و عراق برای همه‌پرسی بی‌بی‌سی ۵۲ بار صحبت کرده اما درباره همه‌پرسی اسکاتلند فقط دو بار صحبت کرده است. چرا؟ چون می‌خواهد مورد اول اتفاق بیفتد و همه‌پرسی اسکاتلند اتفاق نیفتد. بنابراین طبق سیاست‌هایش پیش می‌رود.
خجسته که در دوره‌ی ریاست سید عزت الله ضرغامی، معاونت‌های «صدا» و پس از آن «برنامه‌ریزی و نظارت» را عهده‌دار بود، در پایان گفت‌وگوی خود با ایسنا درباره وضعیت این روزهای صداوسیما و ضعف آثار نمایشی نیز معتقد است: در حال حاضر سلیقه‌ها تغییر کرده و آثار نمایشی هم جزو آن مقوله‌هایی است که بگیر و نگیر دارد. از طرفی در دوره‌های قبل رقابت کمتر بود. در حال حاضر همان‌گونه که می‌بینید همان گروه‌ها برنامه‌سازی می‌کنند اما نکته اینجاست که سلیقه‌ها عوض شده است. اما به طور کلی صداوسیما یک رسانه است و شرایطی دارد و نمی‌شود از دور برای آن تصمیم گرفت.