معرفی کتاب «ناکارآمدی طرح خاورمیانه بزرگ در خیزش بیداری اسلامی»
چاپ سوم و ویرایش سوم کتاب «ناکارآمدی طرح خاورمیانه بزرگ در خیزش بیداری اسلامی» تالیف آقای دکتر امیر عبداللهیان در سال 1395 از سوی اداره نشر وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران منتشر گردیده است.
خاورمیانه بزرگ ازجمله مناطقی است كه در آن هویت‌های گوناگون و متضادی در كنار یكدیگر قرار دارند، مسئله هویت در خاورمیانه با دیگر نقاط جهان متفاوت است. مؤلف در پاسخ به پرسش اصلی پژوهش مبنی بر اینکه علت ناکارآمدی طرح خاورمیانه بزرگ و رابطه آن با خیزش بیداری اسلامی چیست؟
درصدد است که رابطه بین عوامل جامعه‌شناختی و ناکارآمدی طرح خاورمیانه بزرگ را در ارتباط با خیزش بیداری اسلامی واکاوی نماید. در این تألیف تلاش خواهد شد تا ابعاد مختلف ناکارآمدی طرح به روش علمی و با بهره‌گیری از دیدگاه نظری سازه‌انگاری تبیین گردد تا مشخص شود آیا بی‌توجهی به مباحث مهم هویت، انگاره‌ها، ارزش‌ها و هنجارهای مورد نظر سازه‌انگاری و واقعیات فرهنگی، مذهبی و اجتماعی موجود در منطقه خاورمیانه بزرگ، مهم‌ترین عامل ناکارآمدی طرح خاورمیانه بزرگ به شمار می‌رود و یا عوامل دیگری در آن نقش دارد؟
در پاسخ به سؤال اصلی، فرضیه این است که عوامل جامعه‌شناختی، به ویژه هویت، عمدهترین عامل ناکارآمدی طرح خاورمیانه بزرگ و مهم‌ترین مؤلفه در بیداری اسلامی به‌شمار می‌رود. برای تأیید این فرضیه، نقش و عوامل جامعه‌شناختی را بررسی نموده و با مروری بر پیشینه و جهتگیری طرح خاورمیانه بزرگ، ابعاد و نقش هویت را مورد واکاوی قرار داده و رابطه آن با تحولات اخیر منطقه، یعنی بیداری اسلامی را نشان می دهد.کتاب حاضر درصدد است با نگرش جامعه شناختی و تكیه بر ایده‌ها و هویت‌ها ادعا نماید كه "ناكارآمدی طرح خاورمیانه بزرگ" به این علت بوده است كه عوامل فرهنگی و هویتی در تئوری و عمل نادیده گرفته شده و عملاً به مقدمه‌اي تبديل شد كه متعاقب آن تحولات بيداري اسلامي را در منطقه رقم زد.
کتاب حاضر داراي هفت فصل است. در فصل اول ضمن ارائه الگوي تئوريك بحث، اصل طرح خاورميانه بزرگ، مباني و كاركرد آن از منظر سازه‌انگاری مورد بررسي قرار مي‌گيرد. اين فصل سعي دارد اساس طرح خاورميانه بزرگ مطرح شده از سوي آمريكا را مورد واكاوي عميق قرار دهد. در واقع شناخت ابعاد متفاوت اين طرح، مخاطب را نسبت به ميزان موفقيت يا عدم آن اگاه‌تر مي‌سازد. به عبارت ديگر اين فصل تلاش دارد نقش دولت هاي بازيگر در اين طرح و ارتباط آن با فعال‌‌سازي روند به اصطلاح صلح خاورميانه را مورد كنكاش قرار دهد.
در فصل دوم عوامل جامعه‌شناختي طرح خاورميانه بزرگ مورد بررسي قرار مي‌گيرد. مباحثي نظير شاخص‌هاي جامعه‌شناختي طرح، گفتمان سنتي، نقش احزاب و گروه هاي سياسي ـ اجتماعي، بحران هويت حاكم بر منطقه خاورميانه و نهايتاً شاخص‌هاي ناكارآمدي طرح مذكور مورد بررسي قرار مي‌گيرد.
فصل سوم به عنوان مطالعه موردي كشور عراق را بعد از اشغال آمریکا و انگلیس (2003) تحت عنوان بوته آزمايش طرح خاورميانه بزرگ مورد بحث قرار مي دهد. در اين فصل ارتباط بين اشغال عراق توسط آمريكا با طرح ياد شده و همچنين مباحثي نظير استراتژي مهار و استراتژي خروج در قالب موافقت‌نامه امنيتي آمریکا و عراق مورد مداقه قرار مي‌گيرد.
فصل چهارم اين كتاب با عنوان تأثیر ساختار قدرت در ناکارآمدی طرح خاورمیانه بزرگ به بحث ساختار قدرت در منطقه خاورميانه و ارتباط آن با ناكارآمدي طرح اختصاص مي‌يابد و موضوع بافت جمعيتي منطقه و بحران مشروعيت را مورد كنكاش قرار مي‌دهد.
فصل پنجم اين پژوهش به موضوع بيداري اسلامي در منطقه خاورميانه مي‌پردازد و معتقد است كه ناكارآمدي و عدم موفقيت طرح خاورميانه بزرگ مقدمه‌اي براي شعله‌ورساختن موج بيداري اسلامي بود.
به عبارت ديگر، تلاش‌هاي مستمر آمريكا برای جا انداختن طرح يادشده و حمايت‌هاي فزاینده از برخی حكام عرب منطقه در اجرايي‌كردن طرح خاورميانه بزرگ، نتيجه معكوس داد و تبديل به عامل شتاب‌دهنده‌ای شد كه موج بيداري اسلامي مردم منطقه خاورميانه را به دنبال داشت. اين فصل تلاش دارد ارتباط سيستماتيك بين سياست¬هاي ناكارآمد واشنگتن در منطقه و از جمله طرح خاورميانه بزرگ و موج خيزش بيداري اسلامي در منطقه را تبيين نمايد.
در فصل ششم که در ویرایش دوم تحت عنوان موج دوم تحولات غرب آسیا و شمال آفریقا به متن کتاب اضافه شده است، تحولات مربوط به کشورهای جمهوری عربی مصر، سوریه، تونس، لیبی، فلسطین، یمن و بحرین مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفته است.
در فصل هفتم که در ويرايش سوم كتاب با عنوان واکاوی دوباره تحولات بحرین، سوریه و یمن به متن کتاب اضافه شده است، به دلیل استمرار بحران در سوريه، يمن و بحرين برخی تحولات دیگر این کشورها تبیین گردیده و مباحثی همچون امواج بیداری اسلامی و رفتارشناسی خیزش‌های اسلامی خاورمیانه و تحولات سوریه؛ واکاوی تحولات یمن، تجاوز آمریکا - عربستان سعودی و همچنین پیامدها واکاوی تحولات بحرین مورد بررسی قرار گرفته است.
در ادامه فصل هفتم، مبحثی تحت عنوان جمع‌بندی و آینده‌پژوهی آمده است که در آن به متغیرهای مختلف در ناکارآمدی طرح خاورمیانه بزرگ و موج خیزش بیداری اسلامی پرداخته و استدلال می‌نماید که یکی از دلایل موفقیت انقلاب‌های عربی، به موضوع بومی‌بودن و مردمی بودن حرکت و عدم نقش‌آفرینی نیروهای بین‌المللی و بازیگران خارجی، از جمله طراحان ابتکار خاورمیانه بزرگ، در ایجاد انقلاب‌های عربی مرتبط است.
در بخش ضمائم علاوه بر واژه‌نامه‌های تخصصی لغات انگلیسی استفاده‌شده در این پژوهش، متن اصلی انگلیسی طرح خاورمیانه بزرگتر و منابع مورد استناد، سخنرانی حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، مقام معظم رهبری و رییس جمهور محترم در دو همایش بین‌المللی بیداری اسلامی و جوانان و بیداری اسلامی که طی سال 1390 در تهران برگزار گردید جهت استفاده مطلوب دانشجویان و پژوهشگران محترم آمده است.
خاورمیانه بزرگ ازجمله مناطقی است كه در آن هویت‌های گوناگون و متضادی در كنار یكدیگر قرار دارند، مسئله هویت در خاورمیانه با دیگر نقاط جهان متفاوت است. مؤلف در پاسخ به پرسش اصلی پژوهش مبنی بر اینکه علت ناکارآمدی طرح خاورمیانه بزرگ و رابطه آن با خیزش بیداری اسلامی چیست؟
درصدد است که رابطه بین عوامل جامعه‌شناختی و ناکارآمدی طرح خاورمیانه بزرگ را در ارتباط با خیزش بیداری اسلامی واکاوی نماید. در این تألیف تلاش خواهد شد تا ابعاد مختلف ناکارآمدی طرح به روش علمی و با بهره‌گیری از دیدگاه نظری سازه‌انگاری تبیین گردد تا مشخص شود آیا بی‌توجهی به مباحث مهم هویت، انگاره‌ها، ارزش‌ها و هنجارهای مورد نظر سازه‌انگاری و واقعیات فرهنگی، مذهبی و اجتماعی موجود در منطقه خاورمیانه بزرگ، مهم‌ترین عامل ناکارآمدی طرح خاورمیانه بزرگ به شمار می‌رود و یا عوامل دیگری در آن نقش دارد؟
در پاسخ به سؤال اصلی، فرضیه این است که عوامل جامعه‌شناختی، به ویژه هویت، عمدهترین عامل ناکارآمدی طرح خاورمیانه بزرگ و مهم‌ترین مؤلفه در بیداری اسلامی به‌شمار می‌رود. برای تأیید این فرضیه، نقش و عوامل جامعه‌شناختی را بررسی نموده و با مروری بر پیشینه و جهتگیری طرح خاورمیانه بزرگ، ابعاد و نقش هویت را مورد واکاوی قرار داده و رابطه آن با تحولات اخیر منطقه، یعنی بیداری اسلامی را نشان می دهد.کتاب حاضر درصدد است با نگرش جامعه شناختی و تكیه بر ایده‌ها و هویت‌ها ادعا نماید كه "ناكارآمدی طرح خاورمیانه بزرگ" به این علت بوده است كه عوامل فرهنگی و هویتی در تئوری و عمل نادیده گرفته شده و عملاً به مقدمه‌اي تبديل شد كه متعاقب آن تحولات بيداري اسلامي را در منطقه رقم زد.
کتاب حاضر داراي هفت فصل است. در فصل اول ضمن ارائه الگوي تئوريك بحث، اصل طرح خاورميانه بزرگ، مباني و كاركرد آن از منظر سازه‌انگاری مورد بررسي قرار مي‌گيرد. اين فصل سعي دارد اساس طرح خاورميانه بزرگ مطرح شده از سوي آمريكا را مورد واكاوي عميق قرار دهد. در واقع شناخت ابعاد متفاوت اين طرح، مخاطب را نسبت به ميزان موفقيت يا عدم آن اگاه‌تر مي‌سازد. به عبارت ديگر اين فصل تلاش دارد نقش دولت هاي بازيگر در اين طرح و ارتباط آن با فعال‌‌سازي روند به اصطلاح صلح خاورميانه را مورد كنكاش قرار دهد.
در فصل دوم عوامل جامعه‌شناختي طرح خاورميانه بزرگ مورد بررسي قرار مي‌گيرد. مباحثي نظير شاخص‌هاي جامعه‌شناختي طرح، گفتمان سنتي، نقش احزاب و گروه هاي سياسي ـ اجتماعي، بحران هويت حاكم بر منطقه خاورميانه و نهايتاً شاخص‌هاي ناكارآمدي طرح مذكور مورد بررسي قرار مي‌گيرد.
فصل سوم به عنوان مطالعه موردي كشور عراق را بعد از اشغال آمریکا و انگلیس (2003) تحت عنوان بوته آزمايش طرح خاورميانه بزرگ مورد بحث قرار مي دهد. در اين فصل ارتباط بين اشغال عراق توسط آمريكا با طرح ياد شده و همچنين مباحثي نظير استراتژي مهار و استراتژي خروج در قالب موافقت‌نامه امنيتي آمریکا و عراق مورد مداقه قرار مي‌گيرد.
فصل چهارم اين كتاب با عنوان تأثیر ساختار قدرت در ناکارآمدی طرح خاورمیانه بزرگ به بحث ساختار قدرت در منطقه خاورميانه و ارتباط آن با ناكارآمدي طرح اختصاص مي‌يابد و موضوع بافت جمعيتي منطقه و بحران مشروعيت را مورد كنكاش قرار مي‌دهد.
فصل پنجم اين پژوهش به موضوع بيداري اسلامي در منطقه خاورميانه مي‌پردازد و معتقد است كه ناكارآمدي و عدم موفقيت طرح خاورميانه بزرگ مقدمه‌اي براي شعله‌ورساختن موج بيداري اسلامي بود.
به عبارت ديگر، تلاش‌هاي مستمر آمريكا برای جا انداختن طرح يادشده و حمايت‌هاي فزاینده از برخی حكام عرب منطقه در اجرايي‌كردن طرح خاورميانه بزرگ، نتيجه معكوس داد و تبديل به عامل شتاب‌دهنده‌ای شد كه موج بيداري اسلامي مردم منطقه خاورميانه را به دنبال داشت. اين فصل تلاش دارد ارتباط سيستماتيك بين سياست¬هاي ناكارآمد واشنگتن در منطقه و از جمله طرح خاورميانه بزرگ و موج خيزش بيداري اسلامي در منطقه را تبيين نمايد.
در فصل ششم که در ویرایش دوم تحت عنوان موج دوم تحولات غرب آسیا و شمال آفریقا به متن کتاب اضافه شده است، تحولات مربوط به کشورهای جمهوری عربی مصر، سوریه، تونس، لیبی، فلسطین، یمن و بحرین مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفته است.
در فصل هفتم که در ويرايش سوم كتاب با عنوان واکاوی دوباره تحولات بحرین، سوریه و یمن به متن کتاب اضافه شده است، به دلیل استمرار بحران در سوريه، يمن و بحرين برخی تحولات دیگر این کشورها تبیین گردیده و مباحثی همچون امواج بیداری اسلامی و رفتارشناسی خیزش‌های اسلامی خاورمیانه و تحولات سوریه؛ واکاوی تحولات یمن، تجاوز آمریکا - عربستان سعودی و همچنین پیامدها واکاوی تحولات بحرین مورد بررسی قرار گرفته است.
در ادامه فصل هفتم، مبحثی تحت عنوان جمع‌بندی و آینده‌پژوهی آمده است که در آن به متغیرهای مختلف در ناکارآمدی طرح خاورمیانه بزرگ و موج خیزش بیداری اسلامی پرداخته و استدلال می‌نماید که یکی از دلایل موفقیت انقلاب‌های عربی، به موضوع بومی‌بودن و مردمی بودن حرکت و عدم نقش‌آفرینی نیروهای بین‌المللی و بازیگران خارجی، از جمله طراحان ابتکار خاورمیانه بزرگ، در ایجاد انقلاب‌های عربی مرتبط است.
در بخش ضمائم علاوه بر واژه‌نامه‌های تخصصی لغات انگلیسی استفاده‌شده در این پژوهش، متن اصلی انگلیسی طرح خاورمیانه بزرگتر و منابع مورد استناد، سخنرانی حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، مقام معظم رهبری و رییس جمهور محترم در دو همایش بین‌المللی بیداری اسلامی و جوانان و بیداری اسلامی که طی سال 1390 در تهران برگزار گردید جهت استفاده مطلوب دانشجویان و پژوهشگران محترم آمده است.
نظر شما