هنر اُرُسی رو به فراموشی
این روزها کمتر کسی از اُرُسی یا گره چینی در تزئین خانه‌اش استفاده می‌کند. از روزی که پای سرعت به زندگی‌ها باز شد، حوصله و تاب افراد هم کمتر شده است. ساخت و تهیه گره‌چینی حوصله می‌خواهد که هر کسی ندارد!
به گزارش صدای ایران، زمانی اُرُسی‌کاری یک حرفه محسوب می‌شد و خواهان زیادی داشت، اما حالا کمتر کسی تمایل به یادگیری این هنر دارد، زیرا هم ساخت آن زمان می‌برد و هم خواهانش کمتر شده است.
فقط درودگران می‌توانستند هنر گره‌چینی یا گره‌سازی را به صورت ساده و با پیوستن «آلت‌ها» انجام دهند. از قرن پنجم هجری قمری به بعد، این هنر در بناهای گوناگون مذهبی، کاخ‌ها و سراهای بزرگ به چشم می‌خورد و حد اعلای ریزه‌کاری و ظرافت این هنر در پنجره‌ها و اُرُسی و دَرَک‌های چوبی و با به‌کار بردن شیشه‌های رنگی بسیار کوچک انجام میشود.
با این‌که هنر گره‌چینی در حال حاضر جایگاه ارزنده‌ای در معماری ندارد، اما همچنان استادکاران معدودی هستند که در شهرهای کاشان، یزد، مشهد، تهران و سنندج این هنر را ادامه می‌دهند.
می‌توان نمونه‌های گره‌چینی را با استفاده از چوب‌های متفاوت در شهرهای مختلف ایران دید؛ اما نمونه‌هایی از بهترین اُرُسی‌کاری‌ها را در کاخ گلستان تهران، عمارت خسروآباد و مجموعه ملا شیخ لطف‌الله شیخ‌الاسلام در کرستان، عمارت چهلستون و هشت بهشت، خانه تاریخی بخردی‌ها در اصفهان، در و پنجره‌های باغ دولت‌آباد، خانه تاریخی لاری‌ها، باغ خان، خانه تاریخی ملک‌التجار، مسجدجامع رکن‌آباد و مسجد ملا اسماعیل در یزد و باغ شازده ماهان در کرمان دید.
گفته میشود، اُرُسی عمارت «سالارسعید» یا همان مجموعه ملا شیخ لطف‌الله شیخ‌الاسلام در کردستان پرکار و زیباترین اُرُسی ایران را بعد از اُرُسی شمس‌العماره در کاخ گلستان تهران دارد.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کردستان درباره مرمت اُرُسی عمارت «سالارسعید» توضیح داد: با توجه به این‌که در دل ستون‌های این ارسی گره‌های بسیاری وجود دارد، مهمترین قسمت مرمتی آن به بیرون خم شده که در حال حاضر این اتفاق را مهار کرده‌ایم تا ادامه پیدا نکند. چوب این ارسی باید هر روز، نیم ساعت آب بخورد تا پیچ آن به سمت داخل برود. مرمت این اثر، کاری فوری نیست و شش‌ماه زمان می‌برد تا هفت سانت به جای اولیه خودش برگردد. تمام اقدامات مربوط به این اثر، با همفکری استادکاران ارسی استان که چند نسل در این حوزه مشغول به کار بوده‌اند، انجام میشود.
سیدمحسن علوی در پاسخ به این‌که نمونه‌های خوبی از گره‌چینی در این استان وجود دارد، اما در حال حاضر کمتر کسی برای استفاده از این هنر در خانه‌اش توجه نشان می‌دهد، به ایسنا گفت: ساخت یک اُرُسی ساده، ۴۵ میلیون تومان هزینه می‌برد. در حالی که ساخت و سازهای شهری این روزها به سمت ارزان‌سازی و سرعت می‌رود، با این توصیف چند درصد مردم حاضر می‌شوند این هزینه را برای استفاده از این هنر در خانه‌شان بپردازند؟ یا به اندازه کافی صبر کنند تا استادکاری این کار را برای‌شان آماده کمد؟
او اضافه کرد: اگر دولت حاضر شود برای استفاده از گره‌چینی در ساخت خانه‌های جدید، یارانه بپردازد، از این هنر هم در ساخت و سازها استقبال میشود. با این وجود، معدود افراد صاحب ذوقی هستند که برای دل خودشان هزینه کنند و از گره‌چینی برای تزیین خانه‌ها استفاده کنند.
در پایان پیشنهاد میشود برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد این هنر، کتاب هنر اُرُسی ( پنجره های رو به نور)، انتشارات سمت، نوشته دکتر مهدی امرائی مطالعه فرمایید.