ماجرای جدید یارانه ها در آستانه انتخابات

قانون هدفمندی یارانه ها و پرداخت های نقدی آن در چند سال گذشته، محل مناقشه دولت ها و منتقدان بوده و هر از چندگاهی این انتقادات شکل جدی تری پیدا می کند. طرح افزایش یارانه دریافتی مددجویان تحت پوشش کمیته امداد و سازمان بهزیستی، در مدت یک ماه مانده به انتخابات این تردید را ایجاد کرده که شاید این طرح شائبه انتخاباتی داشته است.

قانون هدفمندی یارانه ها و پرداخت های نقدی آن، در چند سال گذشته، محل مناقشه دولت ها و منتقدان بوده و هر از چندگاهی این انتقادات شکل جدی تری پیدا می کند. در حالی که پرداخت یارانه یکسان و شمول همه طبقات درآمدی جامعه در آن، موضوع مورد انتقاد همه گروه ها اعم از دولتمردان فعلی و کارشناسان بوده و بر مسأله افزایش رقم دریافتی طبقات کم درآمد جامعه اتفاق نظر وجود داشته است؛ اما اجرای آن در مدت یک ماه مانده تا انتخابات ریاست جمهوری، این تردید را ایجاد کرده که ممکن است طرح افزایش یارانه دریافتی مددجویان تحت پوشش کمیته امداد و سازمان بهزیستی شائبه انتخاباتی داشته باشد. این در حالی است که نباید فراموش شود، هدف از پرداخت یارانه در نظام های اقتصادی، تقویت قشرهای ضعیف جامعه است.

ماجرای جدید یارانه ها که چند روزی است با واکنش های متفاوتی روبه رو شده است، به این برمی گردد که دولت اعلام کرد، به مددجویان بهزیستی و کمیته امداد علاوه بر پرداخت یارانه مرسوم (45 هزارتومان برای هر نفر)، از فروردین ماه سال جاری مبلغ مازادی نیز پرداخت خواهد شد.

در همین راستا، محمدباقر نوبخت سخنگوی دولت اعلام کرد، در جلسه هيأت وزيران، سازمان برنامه و بودجه موظف شد در راستاى احكام تبصره ١٢ و ١٤ قانون بودجه ٩٦ نسبت به افزايش يارانه خانوارهاى تحت پوشش كميته امداد و بهزيستى اقدام كند؛ بنابراین، به خانوارهای تحت پوشش یک نفره 95 هزار تومان، 2 نفره 189 هزار تومان، 3 نفره 253 هزار تومان، 4 نفره 337 هزار تومان و 5 نفره و بیشتر 365 هزار تومان علاوه بر یارانه نقدی ماهانه پرداخت خواهد شد. بر همین اساس، با تصمیم دولت از شنبه شب، یارانه نقد متنوع توزیع می‌شود، به‌ نحوی‌که یارانه مستمری‌بگیران مددجو به ‌طور متوسط 3 برابر می‌شود.

با این حساب، هم اکنون حدود ٢ میلیون و ١٥٠ هزار خانوار تحت پوشش کمیته امداد و سازمان بهزیستی قرار دارند و از این میان، حدود ٥٢٨ هزار خانوار تحت پوشش بهزیستی و سایرین تحت پوشش کمیته امداد قرار دارند. هم اکنون بنا بر این مصوبه جدید، برای مثال یک خانواده تک نفره مبلغ ٥٣ هزار تومان از نهاد حمایتی (کمیته امداد یا سازمان بهزیستی) و ٩٥ هزار تومان از محل هدفمندی یارانه‌ها  دریافت می کند که در نهایت دریافتی یک خانوار تک نفره با احتساب یارانه‌اش به ١٩٣ هزار تومان می‌رسد.

به طور کلی مسأله یارانه ها یکی از پررنگ ترین مسائل اقتصاد ایران در چهار دهه گذشته بوده است. یارانه های فراگیری که در دهه ها و بر مبنای نظر کارشناسان منجر به شکل گیری انتظارت گسترده از سوی مردم، ایجاد فرهنگ نادرست مصرف،  اتلاف منابع عمومی و بسیاری از معضلات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور شده است. از همین روی، مسأله هدفمندسازی یارانه ها از مباحث همیشگی اقتصاد ایران به خصوص در مجامع علمی در چند دهه گذشته بوده است. اما با آغاز اجرای طرح هدفمندسازی یارانه ها در سال 89 و در دولت دهم، مسأله رنگ و بوی جدیدی گرفت.

هدفمندسازی یارانه ها و طرح فراگیر پرداخت یارانه نقدی که قرار بود بخشی از معضلات اقتصاد ایران را حل کند، خود به بخشی از مشکل تبدیل شد. واقعیت این است که یارانه ها در اقتصاد شکل می گیرند تا رفاه اجتماعی را توسعه دهد و از آن مهم تر حامی بخش های آسیب پذیر جامعه باشد.

واقعیت این است که، افزایش مستمری مددجویان سازمان بهزیستی و کمیته امداد امری مثبت است که در راستای تقویت قشرهای آسیپ پذیر جامعه بوده و می تواند هدفمندی یارانه ها را به اهداف ذاتی خود نزدیک تر کند؛ اما از این مسأله هم نباید عبور کرد که اجرای آن در یک ماه مانده تا انتخابات می تواند شائبه انتخاباتی بودن طرح را مطرح کند؛ شائبه ای که با واکنش وزیر اقتصاد و سخنگوی دولت روبه رو بوده و در این باره اظهار کرده است که همیشه برای گروه‌های کم‌درآمد جامعه طرفدار افزایش یارانه بوده‌ایم.

وی در پاسخ به اینکه چرا 4 سال پیش چنین اقدامی انجام نشد، گفت: همیشه موافق این موضوع بودم؛ یک کار خوبی هم که می‌شود، شما آن را سیاسی جلوه می‌دهید. وزیر امور اقتصادی در پاسخ به پرسش دیگر فارس مبنی بر اینکه ما موافق حمایت از فقرا و قشرهای کم‌درآمد هستیم، اما توقع این بود در سال‌های اخیر چنین حمایتی عملیاتی می‌شد، گفت: به هر حال این موضوع تصمیمی بوده که مجلس گرفته و اجرا می‌شود و طبق قانون بودجه منابع آن پیش‌بینی شده است.

از طرف دیگر محمدباقر نوبخت، سخنگوی دولت نیز در همین زمینه گفت: برخی رسانه‌ها تصور می کنند که انجام اقدام مزبور از سوی دولت مطابق با اهداف انتخاباتی است، حال آنکه این یکی از اقداماتی بود که دولت قانونا باید انجام می داد.

واقعیت این است، همان قدر که افزایش رقم یارانه کم درآمدها می تواند یک اقدام درست و بهینه در راستای حمایت از قشرهای ضعیف جامعه قملداد شود، حذف یارانه دهک های بالای درآمدی کشور نیز به همان میزان دارای اهمیت است و چه بسا اگر افزایش یارانه قشرهای آسیپ پذیر با حذف یارانه پردآمدها از سوی دولت همراه می شد، شائبه انتخاباتی بودن این طرح ایجاد نمی شد.