عدم تایید سلامت وسایل الکترونیکی دخانی

پس از کنفرانس سازمان جهانی بهداشت که در جولای سال 2014 در مسکو به همراهی کشورهای امضاکننده کنوانسیون کنترل دخانیات برگزار شد، این سازمان گزارشی از ابزارهای الکترونیک دخانی حاوی نیکوتین (سیگار و قلیان الکترونیکی) که به نام‌های مختلف و به جای سیگارهای معمولی امروزه در بازارهای دنیا به فروش می‌رسند ارائه کرد. این گزارش در پاسخ به درخواست اعضای کنفرانس در دوره قبل نوشته شده است که خواهان بررسی اثرات سلامتی این ابزارهای دخانی الکترونیکی بودند.

صدای ایران - در این گزارش آمده است که این ابزارها به شکل آشکاری در بازار رشد پیدا کرده‌اند و ارزیابی شده که در سال 2014 در حدود 466 برند وجود داشته که در سال 2013 تقریبا سه میلیارد دلار آمریکا به صورت جهانی برای آنها هزینه شده است. پیش‌بینی می‌شود فروش این محصولات تا سال 2030 به 17 میلیارد دلار برسد، اما شرکت‌های دخانیات درباره رشد فروش این محصول توافق ندارند و برخی از کندی فروش در بعضی از بازارها می‌گویند.

هیچ آماری درباره استفاده از ابزارهای الکترونیکی دخانی در دنیا وجود ندارد. اگرچه آمارها که بیشتر متعلق به آمریکای شمالی، اتحادیه اروپا و جمهوری کره هستند نشان می‌دهند مصرف این ابزارها هم در میان بزرگسالان و هم در میان نوجوانان از سال 2008 تا 2012 دو برابر شده است. در سال 2012 در حدود هفت درصد شهروندان اتحادیه اروپا که 15 سال و بالاتر سن داشتند این وسایل را امتحان کرده‌اند، هر چند فقط یک درصد از کل جمعیت به طور منظم استفاده کننده وسایل الکترونیکی دخانی هستند.

در سال 2013 نیز در آمریکا 47 درصد از سیگاری‌ها و کسانی که قبلا سیگاری بودند از این وسایل استفاده کرده‌اند و چهار درصد به طور ثابت مصرف کننده آن بوده‌اند. بسیاری از مصرف‌کنندگان اعلام کردند که دلیل مصرف آنها کم یا متوقف کردن کشیدن سیگار است. در ضمن آنها می‌توانند در مکان‌هایی که کشیدن سیگار ممنوع است از این وسایل الکترونیکی استفاده کنند.

بر اساس تحقیقات جدید سازمان جهانی بهداشت، دسترسی گسترده‌ای به این وسایل الکترونیکی وجود دارد. بیش از نیمی از جمعیت دنیا در 62 کشوری زندگی می‌کنند که این وسایل دخانی در آنها به فروش می‌رسند. اخیرا شرکت‌های بین‌المللی دخانیات وارد بازار این وسایل الکترونیکی شده‌اند که برخی از آنها به شکل خشونت‌آمیزی با دیگر شرکت‌های دخانی در رقابت هستند تا بازار این محصولات را از آن خود کنند.

بسیاری از محصولات الکترونیکی دخانی تاکنون توسط دانشمندان مستقل آزمایش نشده‌اند. اما آزمایش‌های محدود انجام شده نشان می‌دهند که تنوع زیادی در میزان سموم موجود در محتویات این محصولات وجود دارد. میزان نیکوتینی که توسط این ابزارها منتقل می‌شود، متنوع است و خیلی کم با سطح نیکوتین موجود در سیگارهای معمولی تفاوت دارد. نیکوتین اعتیادآور است و می‌تواند تاثیرات منفی زیادی بر مصرف کنندگان مستقیم و غیرمستقیم داشته باشد. این تاثیرات کاملا شناخته شده و به لحاظ علمی ثابت شده هستند.

یکی از خطرات اصلی تماس با نیکوتین استفاده بیش از حد آن است که شامل خوردن یا تماس پوستی می‌شود. از آنجا که بسیاری از کشورها روی حوادث این‌چنینی نظارتی ندارند اطلاعات کمی نیز در دسترس است. اما با این حال آمارهای موجود در کشورهای آمریکا و انگلستان نشان می‌دهد که حوادث ناشی از مسمومیت نیکوتین همزمان با افزایش استفاده از این ابزارهای الکترونیک در حال بالا رفتن است. البته تعداد واقعی این موارد احتمالا بالاتر از چیزی است که گزارش می شود. به طور خلاصه شواهد موجود نشان می‌دهند این ابزارها آنگونه که در زمان بازاریابی ادعا می‌شود تنها حاوی بخار آب و مواد بی‌ضرر نیستند.

اگرچه این تاثیرات هنوز به صورت سیستماتیک بررسی نشده‌اند اما کارهایی که تاکنون انجام شده محدوده بوده و نمی‌تواند موید تاثیرگذاری این سیگارها روی ترک باشند. تحقیقاتی نیز انجام شده مبنی بر اینکه آیا برچسب‌های نیکوتین‌دار در ترک سیگار اثرگذارترند یا این ابزارهای الکترونیکی؟ آنچه به دست آمد تاثیر مشابه این دو و حتی اثرگذاری کمتر ابزارهای دخانی الکترونیکی را برای ترک سیگار نشان داد. طبق نظریه‌ای که می‌گوید سیگار دروازه ورود به دیگر اعتیادهاست، این محصولات الکترونیکی دخانی می‌توانند احتمال اینکه کودکان و به طور کلی افراد غیرسیگاری را به سمت شروع استفاده از نیکوتین بکشند، بالاتر ببرند. این وسایل همچنین با طبیعی جلوه دادن کشیدن سیگار می‌توانند جذابیت این رفتار را بالا برده و همه‌گیری کشیدن سیگار را دوام بخشند. طبیعی است پیامی که این ابزارهای الکترونیک دخانی دارند با حرکت جهانی مبارزه علیه دخانیات در تناقض است؛ چرا که می‌گویند نیازی به کنار گذاشتن نیکوتین نیست و تنها تعویض وسیله مورد استفاده کافی است.

سازمان جهانی بهداشت در گزارش خود توصیه می‌کند کشورهای عضو کنوانسیون کنترل دخانیات با اعمال مقررات به کنترل این وسایل دخانی الکترونیکی بپردازند. آنها باید از تولیدکنندگان و کسانی که مدعی هستند این ابزارها در ترک دخانیات مفیدند، شواهد علمی روشن مانند آزمایش‌های کنترل شده کلینیکی بخواهند. قوانین روشنی درباره استفاده از این ابزارها در مکان‌های عمومی وضع کنند تا از آسیب به افراد غیرسیگاری جلوگیری شود.

براساس گزارش جمعیت مبارزه با دخانیات ایران، همچنین محدودیت‌های تبلیغاتی سیگارهای معمولی به این ابزارها نیز تسری یابد؛ چرا که کودکان و نوجوانان از مخاطبان این تبلیغات محسوب می‌شوند و باید از آنها در مقابل تلاش صنایع دخانیات برای جلب مشتری محافظت کرد.

بنابر اعلام جمعیت مبارزه با دخانیات، در مواردی که تبلیغ آزاد است باید از تبلیغ کنندگان خواست که مشخصا اعلام کنند آیا محصولات آنها حاوی نیکوتین هستند یا خیر. همچنین هرگز نباید افراد غیرسیگاری مخاطب این تبلیغ‌ها باشند و برای استفاده از آن مورد تشویق واقع شوند. همچنین هرگونه ادعای مربوط به حوزه سلامتی باید تایید شده و دارای مجوزهای قانونی باشد. تولید این محصولات باید کاملا تحت نظارت قرار گیرد که کم کردن میزان محصولات سمی موجود در آن و استفاده از دزهای استاندارد نیکوتین را شامل می‌شود.