نشست
آستانه که یکی از موثرترین نشست های صلح در رابطه با پایان دادن به بحران
سوریه به شمار می رود، با توجه ویژه رسانههای منطقهای مواجه شده است،
بسیاری از رسانهها اقدام به تحلیل نتایج این نشست در روند حل و فصل سیاسی
بحران سوریه کرده و نسبت به آینده ابراز خوشبینی کرده اند. در همین رابطه
امین حطیط تحلیلگر مسائل راهبردی منطقه در مقالهای در روزنامه البناء
لبنان به بررسی پیامدها و نتایج نشست آستانه پرداخته است:
وی در این
مقاله مینویسد: اردوگاه دفاع از سوریه از لحظه کمک بینالمللی استفاده
کرده و طی حدود یک ماه به سرعت تلاش می کند از دستاوردهای نظامی و میدانی
گسترده به دستاوردهای سیاسی مستقیم برسد، به گونهای که بعد از اعلام رسمی
پیروزی نهایی در حلب در روز 22 دسامبر سال 2016 روسیه به عنوان بخشی اساسی
از اردوگاه دفاع از سوریه و عنصری تأثیرگذار برای تبدیل کردن دستاوردهای
نظامی به دستاوردهای سیاسی وارد عمل شده و ابتکار سیاسی را به خرج داد که
ایستگاهی اجباری برای توقف عملیات نظامی و تثبیت حوادث میدانی برای حفظ
دستاوردها از یک طرف و ادامه مبارزه با تروریسم از طرف دیگر را شامل
میشود.
در بررسی نتایج نشست آستانه نقاط مثبت و مهمی به نفع دولت سوریه و به صورت دقیقتر بررسی میدانی به چشم میخورد. این موارد در متن بیانیه پایانی نیز آمده است، به گونهای که میتوان آن را نشان دهنده اراده دولت سوریه دانست. این نکات مثبت عبارتند از:
1-تأکید و تعهد به توقف اقدامات جنگی در اراضی سوریه میان تمامی کسانی که از کنار گذاشتن خشونت و گرایش به سمت اقدامات سیاسی و ورود در حل سیاسی بحران استقبال میکنند. این موضوع دستاوردی برای دولت سوریه است از مدتها پیش برای آن تلاش کرده و برای جلوگیری از خونریزی در سوریه و حفظ اموال آنها به دنبال اجرای این طرح بود.
3- ایجاد تیم کاری سهجانبه مشترک نشان دهنده عزم میدانی برای مراقبت بر روند آتش بس و بررسی نقض های صورت گرفته به این آتشبس است. این موضوع نقطه عطفی در بیانیه پایانی بوده و به صورت کلی از تصمیمات و مواضع مرتبط با این موضوع در گذشته متفاوت است. در اینجا این نکته را یادآور میشویم که گروههای مسلح دائماً در گذشته از آتش بس به عنوان فرصتی برای تجهیز و ساماندهی مجدد خود استفاده کرده و بدون هیچ نگرانی از واکنشهای احتمالی، به نقض آتش بس ادامه میدادند. اما الان و با وجود این راهکار و مشارکت ایران و روسیه در این روند، اوضاع کاملاً متفاوت خواهد بود.
4- با وجود تأکید مکرر بر مصوبات شورای امنیت و تفاهمهای گذشته ، نشست آستانه مفهوم جدیدی در آغاز روند سیاسی در سوریه ایجاد کرد، به این معنی که از نظر طرفهای حاضر در مذاکرات، حضور قدرتمند ایران و افول نقش آمریکا از منظر مفاهیم و اهداف نشست قابل توجه است. کسانی که در بیانیه سهجانبه دقت میکنند ، میبینند که بیشترین کلمات و اصطلاحات این بیانیه نشان دهنده مواضع ثابت دولت سوریه بوده و این همان چیزی است که ما دائماً در رابطه با لزوم اصلاح مفاهیم روند سیاسی مطرح میکردیم.
تقریباً تمامی این نتایج به نفع دولت سوریه است و همین اتفاقات باعث شد رئیس هیئت سوری این نشست را موفقیتآمیز توصیف کند و تیم مقابل با وجود ملاحظاتی که در این زمینه داشت، مجبور به پذیرش و تعهد به انجام این بیانیه شود، چرا که هیچ راهکار جایگزینی برای خود قابل تصور نمیدانست. اما با وجود تمامی این روند مثبت ، سؤال دیگری که مطرح میشود در رابطه با واکنشها و پیامدهای این اجلاس و پیشبینیهای احتمالی حوادث پس از این نشست است که می توان آنها را در موارد زیر برشمرد.
الف: شکاف میان گروههای مسلح و درگیری آنها با یکدیگر باعث تسویه حساب آنها و ترسیم حد فاصل بین این گروهها با یکدیگر شده است، چرا که یکی از شرایط توافق،روند جداسازی بین تروریستها و مشخص کردن کسانی است که تروریسم را رها کرده و به سمت مسائل سیاسی گرایش پیدا کردهاند.
ب: عبور از پروندهها و اهداف تجاوز به سوریه پس از تلاش برای تسلط بر این کشور و رسیدن به پروژه تجزیه آن به دولتهای شکستخورده و زمینه سازی برای هر راه حل سیاسی در ژنو و رسیدن به راهحلی مبنی بر حفظ وحدت و تمامیت و موقعیت استراتژیک سوریه .
ج: استفاده سوریه از فرصت یک سال کامل که درگیریهای نظامی در آن کاهش پیدا کرده بود و درگیریها از سوی طرفهای مختلف متمرکز به عملیات ضد داعش و النصره شده بود. این موضوع به نفع شهروندان سوری بود و باعث شد آنها برخی از شرایط زندگی خود را بهبود بخشند.
د: طرفهای بازنده شامل جریانها و دولتهای اردوگاه متجاوز به سوریه مجبور به بازبینی مواضع خود نسبت به بحران این کشور شدند، چرا که ثابت شد سوریه قابل شکست دادن نیست.
ه: تمامی شایعات و دروغپردازیها در رابطه با انجام معامله در این طرف و آن طرف برای منزوی کردن سوریه از متحدانش در عرصه میدانی و سیاسی از بین رفت و ثابت شد که محور مقاومت به مقابله خود ادامه خواهد داد تا اینکه نهایتا سوریه را به ساحل امنیت برساند.
روزنامه الاخبار لبنان نیز در گزارشی با اشاره به نشست آستانه و نتایج و پیامدهای این نشست در عرصه داخلی و خارجی سوریه پرداخته و مینویسد: بدون افراط در ابراز خوشبینی نسبت به مذاکرات آستانه و تفاهمهای صورت گرفته آشکار و پنهان آن و پیامدهای این روند در عرصه سوریه میتوان شاخصهای جدیدی در ترسیم معادلات نظامی درگیری ها در نتیجه این نشست را مشاهده کرد. نشانههایی که مقدمات آن پس از تعیین قطعی سرنوشت جنگ حلب به نفع ارتش سوریه و متحدانش به نمایش گذاشته شده است. اکنون به نظر میرسد پایتخت قزاقستان سکوی مهمی برای تلاش در جهت تقویت موقعیت جدید سیاسی نظیر تحولات اخیر میدانی بوده است.
اگر سرنوشت جنگ در حلب یکسره نشده بود، نشست آستانه برگزار نمی شد. قبل از پرداختن به هر نوع بررسی مذاکرات سوریه توجه به این نکته ضروری به نظر میرسد. روسیه در حالی برگزارکننده اصلی این نشست است که در کنار این کشور دو بازیگر برجسته منطقهای وجود دارند ولی آمریکا بهعنوان میهمان در پایتخت قزاقستان حضور پیدا کرده است و عربستان و قطر نیز به نقش حاشیهای و پشت پرده اکتفا کردهاند.
صرفنظر از اینکه آنکارا پیش از این هزینه های این حضور را در حلب (به صورت اجباری یا اختیاری ) پذیرفته باشد یا اینکه بعد از زمان آغاز مذاکرات آستانه فاکتور خود را برای کسب دستاوردهای وعده داده شده در پرونده کردها بپردازد، به نظر میرسد که امروز این کشور بیش از هر زمان دیگری به مسکو نزدیک شده است. این روند میتواند تأثیر ملموسی بر عرصه میدانی داشته باشد.
به نظر میرسد که مسکو و آنکارا تشریک مساعی میکنند تا واقعیتی متناسب با خود را قبل از پیوستن دولت جدید آمریکا به فضای جدید ایجاد کنند. به نظر نمیرسد که تهران نیز از زاویه خود از این تلاشها دور باشد. با توجه به مقدماتی که نشان دهنده رویکرد متفاوت دولت جدید آمریکا به ریاست جمهوری دونالد ترامپ در رابطه با پرونده هستهای ایران مطرح میشود، به نظر میرسد که این دولت طبعاً به دنبال مهار نقش ایران در رابطه با تحولات سوریه باشد. دمشق فلسفه خاص خود را در زمینه مسائل مربوط به زمان و استفاده حداکثری از زمان دارد و به دنبال کشف تناقضها و ترمیم آنها به نفع خود است. این کشور همچنان عامل بیاعتمادی نسبت به رجب طیب أردوغان رئیسجمهور ترکیه را از محاسبات خود خارج نکرده است.
در همین راستا نیروهای ترکیه عملیات سپر فرات در حومه شهر الباب در چند روز گذشته در دستور کار قرار دادند. این نیروها طی چند روز اخیر موفق شدند روستای السفلانیه در حومه شمال شرق الباب را تحت کنترل بگیرند. این عملیات یک پیشروی استراتژیک به شمار می رود، چرا که در صورت تثبیت تسلط بر این شهر مسیرهای امداد رسانی به داعش بین شهر الباب و منطقه قباسین قطع می شود و این شهر در آستانه سقوط قرار می گیرد.
عملیات ارتش سوریه نیز که به دور از رقابت بر سر الباب نیست، در دو محور مهم دنبال می شود. اول محور دیر حافر در حومه شرقی حلب و جنوب الباب و دوم محور اتوبان حلب به الباب از منطقه شیخ نجار. همزمان با این اقدامات اطراف منطقه استراتژیک الخناصر شاهد درگیری های مستمر بین ارتش سوریه و نیروهای داعش بود. همچنین طی روزهای گذشته ارتش سوریه در مناطق شرقی نیز به سمت ام المیال و جب العلی و العطشانة پیشروی داشته است. بعد از این حملات بود که داعش پاتکی را برای حفظ امکان تهدید بر ضد مسیر راهبردی الخناصر انجام داد.