نیاز؛ کمال یا نقص
به گزارش صدای ایران به نقل از «آرا» وحیدرضا پورتقی نوشت:
بسیاری از نظام‌های آموزشی به دنبال رواج آموزش فلسفه ورزی در مقاطع مختلف تحصیلی و حتی دانشگاهی هستند و آموزش فلسفه ورزی و کسب مهارت های تفکر را مقدم بر آموزش فلسفه قرار داده اند. یکی از رویکردهای مهم در این زمینه برنامه فلسفه برای کودکان (p4c) می باشد که این هدف را از طریق برگزاری اجتماع پژوهشی متشکل از دانش آموزان و معلم در نقش تسهیلگر پیگیری می‌کند.
برخی از منتقدان این رویکرد توانایی کودکان و نوجوانان برای فلسفه ورزی را مورد تردید قرار می دهند. علاوه بر پاسخ های علمی که می توان بر اساس نظریات روان شناسی رشد در این زمینه مطرح کرد، تجربه شخصی بنده نیز کاملا مؤید این رویکرد می باشد. در این جا قصد دارم یک نمونه جالب در این زمینه را بیان کنم.
این نمونه مربوط به گزارشی است که یک دانش آموزن پایه هفتم براساس گفتگوهای انجام شده در یکی از جلسات اجتماع پژوهشی که بنده در فضای مجازی به عنوان تسهیلگر در خدمتشان بودم تهیه کرده است. محتوای بسیار جالب این مقاله خود به روشنی بیانگر منظور بنده خواهد بود:
عنوان مقاله: نیاز؛ کمال یا نقص
در این مقاله[1] به بررسی پاسخ این سوال خواهیم پرداخت:
نیاز، کمال است یا نقص ؟
درنگاه اول شاید نظر هر کس این باشد که نیاز یک نقص است. در اینجا به این نتیجه خواهیم رسید که نیاز نه تنها می تواند نقص نباشد بلکه در شرایطی می تواند کمال نیز باشد.
برای این منظور از یک مثال نقض[2] استفاده خواهیم کرد.
همان طور که می دانید همه موجـودات از جمله انسان ،حیوان ، نبات(گیاه) و اشیا؛ احتـیاج به تربیت دارند.
در بین این موجودات انسـان نسبت به گیاه و حیوان توانایی و استعداد بیشتری دارد، و حیوان نیز نسبت به گیاه توانایی واستعداد بیشتری دارد.
این بسیار واضح است که داشتن استعداد بیشتر یک کمال است؛ نه یک نقص.
با کمی تأمل در خواهیم یافت که حیوان به علت استعداد بیشتری که دارد، نیاز بیشتری به تربیت دارد.
گیاهان به خاطر توانایی رشد و نمو خود احتیاج به آب و غذا دارند و هیچ سنگی نیست که احتیاج به آب و غذا داشته باشد.
هیچگاه گیاهان نیازی به یادگیری نحوه راه رفتن یا دویدن نخواهند داشت. هیچگاه نیاز به یادگیری موقعیت زندگی خود نخواهند داشت، هیچگاه نیاز به صید غذا نخواهد داشت و ... .
بنابر این حیوان به علت توانایی های بیشتر نسبت به گیاه، نیاز بیشتری نیز به تربیت دارد. پس از این حیث حیوان از گیاه نیازمندتر است.
این قیاس را می توان در نسبت انسان به گیاه و حیوان با وضوح بیشتری مشاهده کرد. انسان به علت توانایی حرف زدن است که نیاز به یادگیری حرف زدن دارد، به خاطر توانایی محاسبه است که نیاز به یادگیری علم حساب دارد و...
پس هرچه توانایی موجود بیشتر باشد نیاز او به تربیت و پرورش، هم بیشتر خواهد بود.
این نیاز به تربیت و پرورش، ناشی از یک کمال در ذات است و به هیچ عنوان ناشی از یک نقص نیست.
اما نیازی که ناشی از یک کمبود و ضعف باشد، قطعا یک نقص است. مثلا وقتی کسی برای باز کردن درب یک بطری نیاز به کمک دارد؛ این نیاز او ناشی از ضعف و کمبود توانایی می باشد و بنابر این نیاز یک نقص محسوب می شود.
هرگاه نیاز ناشی از یک کمال مانند توانایی یادگیـری باشد یک نوع کمال است و اگر این نیاز به دلیل کمــبود چیزی با شد یک نقص است.
[1] این مقاله حاصل جلسه گروه نهال خوشبختی در تاریخ 29 آبان ماه 1394 پیرامون درس "انسان، مربی خود" از کتاب "حکمت ها و اندرزها" اثر استاد شهید مطهری می باشد که با همکاری یکی از اعضای گروه (آقای شایان حمیدی زاده؛ دانش آموز دوره 41 مدرسه مفید) تهیه شده است.
[2] مثال نقض هنگامی کاربرد دارد که ما بخواهیم یک قضیه کلی را رد کنیم. در اینجا فرض شده که هر نیازی یک نقص است، حال اگر ما بتوانیم حالتی را مثال بزنیم که در در آن نیاز برای موجودی به مثابه کمال او باشد؛ توانسته ایم قاعده کلی هر نیازی، نقص است را رد کنیم.
همانطور که مشاهده فرمودید از محصول گفتگوی این دانش آموزان کاملا مشخص بود که توانمندی ایشان برای شرکت در چنین اجتماع پژوهشی بسیار بالاتر از آن چیزی است که ما تصورش را داریم و فقط لازم است تا آن ها را باور داشته باشیم و بتوانیم به شیوه مناسب و صحیح فرایند تفکر و گفتگوی آن ها را هدایت کنیم.
نظر شما