"عربستان سعودی در آستانه یک انقلاب است"

در آستانه برگزاري اجلاس سالانه مجمع عمومي سازمان ملل، همزمان با تندتر شدن درگيري ايران و عربستان سعودي در فضاي رسانه اي و در شرايطي که ظريف وزير خارجه ايران از تلاش سعودي ها براي تبديل منابع مالي خود به مزيت تبليغاتي سخن گفته است، مقامات سعودي با به کارگيري جمعي از مقامات ارشد سابق آمريکا تلاش جديدي براي محکم کردن جاي پاي خود در دولت آينده آمريکا شروع کرده اند.

 دنيس راس، ديپلمات پرسابقه آمريکايي که از دوره بيل کلينتون تاکنون در عالي ترين سطوح سياست خارجي آمريکا در حوزه مسائل خاورميانه مشغول به کار بوده است و همچنين زلماي خليل زاد سفير پيشين آمريکا در سازمان ملل، عراق و افغانستان از جمله مقامات ارشد آمريکايي هستند که در هفته اخير ضمن سفر به عربستان سعودي، بخشي از کار تبليغاتي سعودي ها را بر عهده گرفته اند.

اين مقامات ارشد آمريکايي، پس از سفر به عربستان در رسانه هاي آمريکايي، مقالاتي به رشته تحرير درآورده اند که در آن ادعا مي شود سعودي ها به اشتباهات سابق خود در حمايت از تفکرات تندروانه اقرار مي کنند، بنا دارند دست از اين رويه بردارند، برنامه بلندپروازانه اي براي اصلاحات اقتصادي پردامنه در پيش گرفته اند و براي موفقيت در اين برنامه و از جمله براي مقابله با تندروها در جامعه سعودي، ضرورت دارد از برنامه هاي مقامات سعودي و به ويژه محمد بن سلمان فرزند پادشاه اين کشور ـ که به مرور بر همه شئون دولت اين کشور حاکم مي شود ـ حمايت شود.

بنا به گزارش هاي منتشره، تشکیل تیم ویژه برای بهبود وجهه عربستان سعودی، با اختصاص مبلغی سنگین و با هدايت دفتر محمد بن سلمان انجام شده و یک گروه کارشناسی متشکل از محققان و اصحاب رسانه و نیز دیپلمات‌های سابق از طریق مؤسسات آمریکایی، مسئولیت اجرای این برنامه را به عهده گرفته‌اند.

دنيس راس پس از بازگشت از سفر به عربستان، در چارچوب همين برنامه، در هشتم سپتامبر، مقاله اي مفصل در روزنامه آمريکايي واشنگتن پست نوشت که در آن ادعا شده که اصلاحات در حال انجام در عربستان به دست محمد بن سلمان، آن قدر عميق و شديد است که بايد آن را يک انقلاب دانست.

مهمترين ادعاهاي راس درباره عربستان سعودي از اين قرار است؛

- عربستان سعودي فعلي با عربستان سعودي سال 1991 بسيار متفاوت است.

- يک بيداري از بالا در عربستان سعودي در حال وقوع است.

- نسل فعلي سعودي بسيار متفاوت از نسل پيشين است، آنها تحصيل کرده هستند و براي پيشبرد برنامه هاي کشور، هفته اي هشتاد ساعت کار مي کنند.

- افزايش فعاليت کادر رهبري سبب بروز شور و اشتياق در بروکراسي اداري نيز شده است.

- نقش زنان در تحولات جدي است.

- برنامه هاي شاهزاده بن سلمان بر «شفافيت» و «مسئوليت پذيري» استوار است؛ مفاهيمي که براي حاکمان سعودي چندان شناخته نبود.

- شفافيت شامل نفت عربستان هم خواهد شد، قرار نيست آرامکو بعد از اين هم نقش عابر بانک شاهزادگان سعودي را بازي کند.

- سعودي ها چشم اندازي براي سال 2030 خود طراحي کرده اند که در آن وابستگي به نفت کاهش خواهد يافت.

- ساختار سنتي عربستان مانعي در راه اين اصلاحات است، ولي شاهزاده بن سلمان مدعي است که بر غلبه بر آن برنامه هاي مفصلي دارد. هشتاد هزار دانشجوي سعودي در خارج از کشور مشغول به تحصيل هستند که مهارت هاي روز را براي دولت سعودي به ارمغان خواهند آورد و با توجه به تحصيل در غرب از ذهنيت هاي افراطي شايع در عربستان دور هستند. 70 درصد جمعيت سعودي زير سي سال دارند و اين جمعيت جوان آماده پذيرش تغييرات است.

- بنا به ادعاي راس، مقامات سعودي با افتخار مدعي هستند که درآمدهاي دولت را 30 درصد افزايش داده اند، کسري بودجه را فراتر از انتظار کاهش داده اند، بودجه ريزي را منظم کرده اند و از قدرت پليس مذهبي کاسته اند.

راس در ارزيابي بخت سعودي ها براي موفقيت در برنامه فوق، به شرايط روابط خارجي عربستان با آمريکا و ايران اشاره کرده و مدعي شده است که شانس سعودي ها براي موفقيت در اين برنامه قابل توجه است. آنان بر خلاف ايران، آينده روشني دارند، زيرا سياست خارجي آنها بر خلاف ايران ايدئولوژيک نيست.

يک هفته بعد از انتشار روايت تبليغي دنيس راس، زلماي خليل زاد، ديگر ديپلمات برجسته آمريکا که به ويژه به دليل سابقه سفارت در عراق در دوره بوش، روابط نزديکي با خاندان سعودي دارد، اين بار در مطلبي در نشريه پالتيکو مطالبي بسيار مشابه با دنيس راس را تکرار کرده است.

خلیل‌زاد در یادداشتی در نشریه «پالتیکو» نوشته است: «در جریان سفری که اخیرا به عربستان سعودی داشتم، با اعترافی شگفت آور مواجه شدم. در سفرهای قبلي، هر بار که مسأله حمایت مالی از اسلام افراطی را با سعودی‌ها مطرح می‌کردم، فقط با انکار آن‌ها روبه رو می‌شدم، اما این بار در ملاقات هايي که با ملک سلمان، محمد بن نایف ولیعهد و محمد بن سلمان نایب ولیعهد و چند وزیر سعودی داشتم، یکی از مقامات ارشد سعودی اعتراف کرد که "فریبتان داده‌ایم".»

به نوشته خليل زاد، سعودي ها در اين ديدارها، روند حمايت خود از افراط گرايان از دوره اي که حمايت از آنها به دليل مقابله با ناصر در مصر بود، تا حمايت از مجاهدين افغان و پس از آن را مرور کرده است ولي مدعي شده که سعودي ها قصد دارند از ادامه اين رفتار خودداري کنند زيرا اکنون تندروهاي مذهبي به خطري براي حکومت سعودي تبديل شده اند که داعش و ايران را دو تهديد اصلي پيش روي خود توصيف مي کنند.

خليل زاد سپس به ديدار خود با پادشاه قبلي سعودي در دوره سفارت در عراق اشاره کرده و نوشته: «یادم می‌آید که ملک عبدالله سال 2006 از من خواست به رئیس‌جمهور بوش اين پیغام را برسانم که باید "سر مار" را قطع کرد و برای سرنگون کردن نظام ایران، به این کشور حمله کرد. سران جدید عربستان هم مانند پیشینیان خود، ایران را عامل بی‌ثباتی در منطقه و بسیاری از درگیری‌های جاری، می‌دانند».

خليل زاد پس از مرور اين مقدمات، همان نسخه راس را تکرار کرده است؛ عربستان در حال گذار به وضعيتي جديد است، در اين روند بايد از برنامه هاي وليعهد حمايت شود و اگر اين حمايت نباشد، توفيقي به دست نمي آيد و بي ثباتي در منطقه افزايش يافته و در نتيجه منافع آمريکا به خطر مي افتد.

نوشته هاي اخير دنيس راس و زلماي خليل زاد که در دوره حکومت هر دو حزب اصلي آمريکا جايگاه هاي اجرايي و نظريه پردازي خاصي در حوزه مسائل خاورميانه داشته اند، به احتمال زياد شروع روند پرهزينه اي است که مقامات عربستان براي تأثيرگذاري بر سياست خارجي آمريکا و افزايش فشارها بر ايران شروع کرده اند.