جزئیات طرح جدید روسیه و آمریکا برای آتش‌بس در سوریه
در پی مذاکرات فشرده میان وزرای خارجه آمریکا و روسیه و در شرایطی که طی روزهای اخیر، امیدها به دستیابی دو طرف به هرگونه توافقی در موضوع سوریه کمرنگ شده بود، دو طرف ساعاتی پیش در یک کنفرانس خبری اعلام کردند که بر سر آتش بس در سوریه به توافق رسیده اند. هرچند مفاد آتش بس جدید کم و بیش جامع تر از موارد قبلی است، اما مشخص نیست بتواند به تحولی اساسی در سوریه منجر شود.
سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه، در پی مذاکرات فشرده و
طولانی با جان کری، همتای آمریکایی خود، اعلام کرد که روسیه و آمریکا بر سر
یک برنامه آتش بس جدید در سوریه به توافق رسیده اند که شامل ممنوعیت حملات
هوایی ارتش سوریه در مناطقی مشخص و همچنین همکاری در زمینه حمله به مواضع
گروه های افراط گرا است.
جان
کری نیز پس از این مذاکرات 13 ساعته، اظهار داشت که دو طرف بر سر رویکردی
جامع در راستای صلح در سوریه به توافق دست یافته اند. وی از همه طرف های
ذینفع در سوریه خواست از طرح مورد توافق روسیه و آمریکا حمایت کنند تا
بتوان از طریق فرایند سیاسی، این منازعه را به سریع ترین شکل ممکن حل و فصل
کرد. به گفته کری، از جمله بخش های طرح آتش بس جدید، ممنوعیت حملات هوایی
ارتش سوریه در مناطقی است که معارضین به اصطلاح «میانه رو» در آنجا حضور
دارند.
کری
همچنین در اظهارات خود از توافق طرفین بر سر تشکیل یک «مرکز مشترک
عملیاتی» با روسیه سخن گفت که در راستای مشخص ساختن تروریست های تحت کنترل
جبهه النصره و همچنین گروه های معارض در مناطق درگیری فعالیت خواهد کرد.
از
جمله دیگر نکات مطرح در کنفرانس خبری، اشاره لاوروف به این نکته بود که دو
طرف بر سر انجام عملیات های هوایی هماهنگ در سوریه به توافق رسیده اند؛ به
شرط اینکه [با برقراری آتش بس] دوره پایداری از کاهش خشونت ها در سوریه
مشاهده شود. به گفته وی، نخستین گام در راستای دستیابی به این هدف، برقراری
آتش بس در سوریه است. به گفته لاوروف، این آتش بس از روز 12 سپتامبر آغاز
می شود و باید دستکم هفت روز ادامه داشته باشد.
لاوروف
اظهار داشت: «پس از آنکه آتش بس به مدت هفت روز برقرار شد، ما یک مرکز
عملیاتی تأسیس می کنیم که در آن، نمایندگان نظامی و اطلاعاتی روسیه و
آمریکا، به مدیریت موضوعات عملی و جدا ساختن تروریست ها از معارضین می
پردازند».
به
گفته وزیر خارجه روسیه، در مذاکرات اخیر، دیپلمات ها بر سر پنج سند مجزا
به گفت و گو پرداخته اند. وی گفت: «با وجود بی اعتمادی و تلاش برای بر هم
خوردن آنچه بر سر آن توافق داشتیم، ما توانستیم بر روی مجموعه ای از اسناد
کار کنیم که تعداد آن ها پنج عدد بود. این امر به ما اجازه می دهد که
همکاری موثری را در مبارزه با تروریسم و توسعه دسترسی های انسان دوستانه به
مردم رنج دیده، بیش و پیش از همه در حلب، انجام دهیم».
افزون
بر این، به گفته لاوروف، دو طرف بر سر مناطقی که قرار است که در آن به طور
مشترک به عملیات بپردازند نیز به توافق رسیده اند و در این مناطق، بر اساس
توافقی که پیشتر با دولت سوریه انجام گرفته، تنها نیروهای هوایی آمریکا و
روسیه به عملیات خواهند پرداخت. با این حال، نیروی هوایی ارتش سوریه در
دیگر مناطق به جز منطقه عملیاتی مشترک روسیه و آمریکا به عملیات خواهد
پرداخت.
آمریکا در موضوع «جبهه النصره» کوتاه آمده است؟
با
وجود آنکه که جان کری در کنفرانس مطبوعاتی گفت که در بحث از جبهه النصره و
تروریستی دانستن این گروه، آمریکا امتیازی به روسیه نداده و این بحث
اصولاً مورد مذاکره نبوده، اما به عقیده برخی تحلیلگران، اینکه در نهایت از
گروه مذکور با عنوان گروهی تروریستی یاد شده، در حقیقت تلاشی از سوی
آمریکا برای محافظت از گروه های «کمتر افراط‌گرا» بوده که مورد حمایت خودش
قرار دارند.
عمار
واقف، تحلیلگر خاورمیانه در گفت و گو با «راشا تودی» ضمن اشاره به این
موضوع می گوید: «ایالات متحده با عبور از جبهه النصره به منظور محافظت از
دیگر گروه های در حال نبرد، یعنی گروه هایی که آن ها را میانه رو می خواند،
تصمیم بزرگی گرفت». به عقیده این تحلیلگر، امتیاز دادن آمریکا در این
موضوع، در حقیقت محور اصلی توافق اخیر بوده است.
به
نظر می رسد که این اقدام واشنگتن، در نتیجه پیشروی های سریع ارتش سوریه در
مناطق تحت کنترل معارضین روی داده که می توانست سبب به هم ریختگی فوری
اوضاع برای گروه های معارض به اصطلاح میانه رو نیز بشود. بر همین اساس،
آمریکا سعی دارد از طریق امتیاز دادن در رابطه با گروه های افراطی تر، به
نوعی دست ارتش سوریه و نیز روسیه را در نبرد با دیگر گروه های معارض،
ببندد.
گفتنی
است در صورتی که تحولات اخیر در عرصه میدانی رخ نداده بود، آمریکا می
توانست با استناد به اقدام اخیر جبهه النصره در تغییر نام خود به «جبهه فتح
الشام»، آن را در زمره گروه های میانه رو طبقه بندی کند؛ به ویژه با توجه
به اینکه «کمیته عالی مذاکرات» سوریه که مورد حمایت عربستان است، از این
تغییر نام در جبهه النصره استقبال کرده بود.
بخت موفقیت طرح جدید چقدر است؟
در
پاسخ به این سوال، باید اشاره کرد که این موضوع بیش از هر چیز به میزان
موفقیت آمریکا در قانع کردن گروه های معارض به فاصله گرفتن از گروه های
افراط گراتر، به ویژه جبهه النصره و در مقابل، میزان موفقیت روسیه در قانع
کردن دولت سوریه به محدود کردن حملات هوایی خود بستگی دارد. البته لاوروف
اعلام کرد که دمشق از هم اکنون به انجام اقدامات لازم در راستای توافق،
متعهد شده است.
اما
در مجموع، طرح مورد توافق روسیه و آمریکا، طرحی بسیار پیچیده بوده و
نیازمند همکاری و همراهی همه طرف های درگیر است. در همین راستا باید توجه
داشت که این نخستین بار نیست که مسکو و واشنگتن در ژنو بر سر طرحی درباره
صلح سوریه به توافق می رسند. اصولاً همین موضوع که چنین توافقاتی توسط دو
قدرت بزرگ و بدون حضور و مشارکت طرف های اصلی سوری از یک طرف و قدرت های
منطقه ای از سوی دیگر حاصل می شود، خود مانعی بر سر راه تحقق آن است.
نکته
دیگر این است که به گفته لاوروف و کری، قرار است این طرح جدید، مقدمات
آغاز روند گذار سیاسی را در سوریه فراهم نماید. با این حال، آنچه تاکنون در
این طرح پیش بینی شده – در صورت موفقیت کامل – تنها ناظر بر کاهش خشونت ها
و درگیری ها است و اینکه برقراری آتش بس نسبی، یعنی توافق در عرصه نظامی،
بتواند به حصول توافقی سیاسی درباره چگونگی آغاز روند گذار منجر شود، خود
موضوع دیگری است که دشواری های خاص خود را نیز دارد.
نظر شما