صنعت گردشگری دریا در تلاطم امواج توسعه

‌وقتی مجلات خارجی را ورق می‌زنیم، تصاویر زیبا از مناظر مختلف طبیعی و ساخته دست بشر حسرت‌به‌دلمان می‌گذارد، شاید پیش‌آمده که با خود بگوییم"ای‌کاش ما هم‌چنین سواحلی را داشتیم". کشور همسایه، از دایره‌زنگی آن‌قدر تبلیغ سواحل آنتالیا و آنالیا و غیره را برایمان نمایان کرده که سواحل خودمان به چشممان نمی‌آیند. این ماجرا در بحث ورزش‌های آبی، تجارت دریایی و غیره نیز حکم‌فرماست و پیشرفت‌های حداقلی همسایگان در مقایسه با خودمان، غیرقابل‌انکار است.

به گزارش صدای ایران، هرمزگان را همه به دریا و ساحل و گرمایش می‌شناسند، قسمتی استراتژیک و مهم از جنوب ایران که باوجود ظرفیت عظیم دریا، نگاه دریا محور شامل حالش نشده است. اگرچه تمامی استان‌های جنوبی کشور در ایام سال به‌ویژه فصل بهار پذیرای میهمانان زیادی از اقصی نقاط کشور هستند، اما استان هرمزگان به دلیل وجود جزایر کیش، قشم، هرمز، همواره پذیرای خیل عظیمی از گردشگران نوروزی است افرادی که باهدف بهره‌مندی از فعالیت‌های تفریحی در گردشگری دریایی راهی این دیار پرجاذبه می‌شوند.

از غرب هرمزگان، یعنی گاوبندی(پارسیان) به سمت شرق که حرکت کنیم، قایق‌های صیادی و چند لنج تجاری و باری، تنها چیزهایی هستند که از دریا سهم دارند به‌غیراز آن، استفاده چندانی از دریا نمی‌شود؛ آنچه از بررسی وضعیت شهرها و روستاها و جزایر(به‌استثناء بخش‌هایی از کیش و قشم) برداشت می‌شود، بهره‌گیری از پتانسیل دریا و ساحل در این مناطق مغفول مانده است چراکه اکنون این مناطق جزو کم توسعه‌یافته‌ترین مناطق کشور محسوب می‌شوند. کمبود اشتغال، امکانات رفاهی و اجتماعی، ضعف در رونق‌بخشی اقتصاد مناطق در مناطق ساحلی و جزایر حاکی از بی‌توجهی دولت‌ها طی سال‌های گذشته است، درحالی‌که توسعه تجارت، صیادی، گردشگری و ورزش‌های آبی و ساحلی عمده‌ترین کارکرد مناطق موردبحث هستند.

با گذشت مدت بسیار زیاد، به‌تازگی بحث توسعه دریا محور و اهمیت این ظرفیت اجتناب‌ناپذیر مطرح‌شده و مسئولان به این مبحث دارای اهمیت پی برده‌اند که دریا هم می‌تواند زمینه خوبی برای پیشرفت فراهم سازد و به اعتقادمان، بهترین فرصت برای هر کشور است.

بر اساس آنچه دربند 19 سیاست‌های کلی برنامه ششم توسعه از سوی مقام معظم رهبری ابلاغ‌شده، تقسیم‌کار و تعیین نقش ملی در مناطق، استان‌ها، نواحی و سواحل و جزایر کشور با رعایت الزامات آن در چارچوب سیاست‌های کلیِ مربوط، به‌منظور افزایش تولید ثروت ملی و حمایت دولت از سرمایه‌گذاری در مناطق کمتر توسعه‌یافته و روستایی باید مدنظر قوا باشد.

عضو هیئت عملی دانشگاه امیرکبیر در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا، گفت: چالش‌های پیش روی صنعت گردشگری در بخش دریا تنها مختص به استان هرمزگان نیست و این مشکلات در اغلب مناطق ساحلی کشور وجود دارد درواقع، بحث گردشگری دریایی آن‌طور که بایدوشاید مورد استفاده بهینه نگرفته است، ظرفیتی که می‌تواند صنعت گردشگری استان‌های ساحلی را رونق ویژه بخشد.

بهزاد الصفی افزود: در بررسی نقاط ضعف گردشگری دریایی چند نکته مهم همچون ادغام مفهوم گردشگری دریایی و مسافرت دریایی، بیگانگی مردم با ظرفیت دریایی و دیگری نبود زیرساخت‌های متناسب با ظرفیت‌های موجود قابل‌ بیان است.

دانشجوی دکتری حمل‌ونقل دریایی از دانشگاه بلژیک خاطرنشان کرد: مواردی که در دیگر مناطق دریایی جهان موردتوجه قرارگرفته است. البته شاید این ذهنیت ایجاد شود که گردشگری دریایی در کشورهای خارجی متفاوت با ایران اسلامی است، اما نکته این است که گردشگری دریایی در کشور اسلامی ایران نیز می‌تواند در چارچوب موازین اسلامی و اجتماعی حاکم بر جامعه رونق یابد؛ اتفاقاً به این دلیل که ایران از امن‌ترین کشورهای دنیا در بحث گردشگری و از مقیدترین کشورها در بحث رعایت مسائل اخلاقی است، این صنعت بهتر از هر جای دنیا می‌تواند در چارچوب موازین اخلاقی رشد و توسعه یابد.

الصفی با اشاره به برخی اقدامات دانشگاه‌های دریایی کشور به‌منظور شناسایی هر چه بیشتر ظرفیت‌های دریایی، خاطرنشان کرد: در حال حاضر برخی دانشگاه‌های دریایی با همکاری مناطق آزاد تجاری اقدام به ساخت زیردریایی توریسم و یا زیردریایی آکواریوم و همین‌طور رستوران دریایی کرده‌اند، اقدامی که سرمایه‌گذاری در آن‌ها بسیار سودآور است و اگر سرمایه‌گذاران پای‌کار بیایند، کمتر از یک سال به سوددهی می‌رسند.

وی اضافه کرد: در کشورهای توسعه‌یافته، بهترین، زیباترین و پیشرفته‌ترین شهرها از منظرهای گوناگون، شهرهای ساحلی و بندری هستند. به‌عنوان‌مثال، کشور ترکیه یا کشورهای حاشیه جنوبی خلیج‌فارس با دارا بودن ظرفیت مشابه ایران، بیشتری بهره را از گردشگری دریایی برده‌اند و همچنین کشورهای حاشیه جنوبی خلیج‌فارس، در تجارت دریایی حرف‌های زیادی برای گفتن دارند.

مجموع سواحل ایران بالغ‌بر 5 هزار کیلومتر است که استان هرمزگان با در اختیار داشتن بیش از 900 کیلومتر آن، مهم‌ترین استان ساحلی کشور محسوب می‌شود.

دبیر سازمان مردم‌نهاد مشق آفرینش که در حوزه اکو توریسم، طبیعت‌گردی و محیط‌زیست، فعالیت دارد، در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا، گفت: استان هرمزگان با بیش از 2 هزار کیلومتر مرز آبی و ساحل رتبه دار گردشگری کشور است، بنابراین گردشگری دریایی در این استان حائز اهمیت است، اما متأسفانه باوجوداینکه مصادیق گردشگری دریایی در هرمزگان وجود دارد، ولی هنوز برنامه‌ریزی‌ها، زیرساخت‌ها و قوانین لازم برای توسعه این بخش از صنعت گردشگری وجود ندارد.

مهدی شیرخانی با بیان اینکه ظرفیت صنایع کشتی‌سازی کشورمان در جهت توسعه تجارت دریایی بوده است و نه گردشگری دریایی، افزود: صنعت لنج سازی کشور میراث بزرگی است، اما این صنعت امروزه با تکنولوژی‌های روز دنیا مطابقت ندارد. از طرفی ساخت اسکله‌های ویژه گردشگری نیز ضرورتی است که باید به آن توجه ویژه شود، هرچند در حال حاضر 5 اسکله در استان هرمزگان برای جابجایی گردشگران وجود دارد اما این تعداد نیز باید به تکنولوژی‌های روز نزدیک‌تر شود.

دبیر سازمان مردم‌نهاد مشق آفرینش خاطرنشان کرد:‌ گردشگری دریایی تعریف خاص خود دارد اینکه فردی برای تحصیل و یا تجارت عازم جزیره هرمز و قشم شود، گردشگری دریایی نیست، بنابراین باید افزایش اقامت مردم باهدف بهره‌گیری از جاذبه‌های دریا و طبیعت‌گردی برنامه‌ریزی‌های راهبردی داشت، متأسفانه در کشور ما یک سازمان خاص به‌منظور ساماندهی گردشگری دریایی وجود ندارد درواقع اداره بنادر و کشتیرانی اغلب کشتی‌ها را باهدف تجارت دریایی می‌سازد و نه باهدف جابجایی گردشگری دریایی از طرف سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری کشور چه برآوردی از افزایش تعداد گردشگران دریایی تا سال‌های آتی انجام داده است تا برای آن برنامه‌ریزی خاص صورت گیرد.

شیرخانی همچنین با اشاره به نقش آژانس‌های مسافرتی درراه اندازی تورهای دریایی، اذعان کرد: در حال حاضر بیشترین توجه آژانس‌های مسافرتی بر فروش ویزا و بلیط هواپیماست و اقدام خوبی برای تبلیغ و ایجاد تورهای دریایی و یا تورهای طبیعت‌گردی نمی‌کنند این در حالی است که ایران به دلیل برخورداری از 4 تالاب بین‌المللی، وسعت جنگل‌های حرا، بزرگ‌ترین مقصد کوچ زمستانی پرندگان در کل خاورمیانه است، اما این ظرفیت‌ها همچنان در حاشیه مانده است و بهره‌برداری اقتصادی و گردشگری از آن‌ها صورت نمی‌گیرد.

این پژوهشگر ادامه داد:‌ باید مسیر فعالیت آژانس‌های گردشگری به سمت‌وسوی جذب گردشگر باهدف راه‌اندازی تورهای طبیعت‌گردی و گردشگری تغییر کند اینکه تنها زمینه خروج مردم از کشور فراهم شود ارزش نیست بلکه باید تلاش کرد تا گردشگران را به سمت کشور و بهره‌مندی از ظرفیت‌های ناب گردشگری هدایت کرد.

شیرخانی با اشاره به اینکه گردشگری طبیعت بیشترین سودآوری را نسبت به گردشگری تاریخی و فرهنگی دارد تأکید کرد: ایجاد زیرساخت‌های گردشگری طبیعت در هرمزگان با توجه به وجود جاذبه‌های ناب طبیعی باید بیشتر موردتوجه قرار بگیرد.

آنچه مشهود است، در حوزه گردشگری دریایی نیازمند تهیه سیاست‌ها و رویکردهای کلی و همچنین اراده در ایجاد زیرساخت‌ها و همچنین بازاریابی و تبلیغ این مقوله هستیم، چراکه سواحل بکر و زیبای استان هرمزگان و جزایر آن برای هر فردی جالب‌توجه است.

رونق گردشگری پایدار می‌تواند توسط بومیان هر شهر یا منطقه ساحلی و حتی جزایر در برنامه قرار گیرد و با تغییر نگرش و فرهنگ، به‌عنوان یک شغل پنداشته شود. موضوعی که تاکنون از آن غافل بوده‌ایم و تنها دریکی دو منطقه از استان هرمزگان به‌صورت جدی باعث درآمدزایی شده است.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری هرمزگان درگفت و گو با خبرنگار ایسنا، گفت: کمبود جایگاهی خاص برای پهلوگیری شناورهای تفریحی–توریستی در اسکله‌های استان هرمزگان به معنای اهمیت ندادن به مهم‌ترین مقوله گردشگری یعنی توسعه حمل‌ونقل دریایی و گردشگری دریایی در استان‌های ساحلی نیست.

محسن ضیایی خاطرنشان کرد: راه‌اندازی مکانی ویژه به‌منظور پهلوگیری شناورهای تفریحی توسط  اداره کل بنادر یا تخصیص اعتبارات برای اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان  به‌منظور انجام این کار ضرورتی است که باید نسبت به تحقق آن اقدام شود.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان هرمزگان بر ضرورت ورود بخش خصوصی جهت در بخش گردشگری تأکید کرد و افزود: برای راه‌اندازی طرح‌های گردشگری دریایی مانند کشتی‌های تفریحی توریستی، ساخت اسکله‌های تفریحی و خصوصی، شناورهای تفریحی، رستوران‌های شناور دریایی و قایق‌های آکواریومی برای معرفی گونه‌های متنوع زیستی آبی به گردشگران خواستار حمایت دولت و ساده‌سازی ضوابط سرمایه‌گذاری برای ورود سرمایه‌گذاران در این بخش شد.

به گزارش ایسنا، گردشگری‌ همواره یکی از بازوانی است که می‌تواند اقتصاد ممالک را تضمین بخشیده و به کمک‌معیشت مردم بیاید. این مسئله به‌شرط باور این حوزه و توجه به نیازهای علمی، زیرساختی، آموزشی و غیره محقق می‌شود. وجود ظرفیت‌های تجارت مانند فعالیت چند بندر بزرگ تجاری، رونق صید و صیادی در گوشه و کنار این استان و به‌تازگی رونق گردشگری دریایی، از مهم‌ترین بهره‌مندی‌های این استان در استفاده از دریا است.

این‌که بخواهیم بگوییم تا چه میزان در استفاده از ظرفیت عظیم دریا موفق بوده‌ایم، مجال بسیار می‌خواهد، اما تا حدودی در این نوشتار سعی شده به واکاوی موانع توسعه دریا محور در استان هرمزگان پرداخته شود. این روزها موضوع توسعه اقتصاد دریا محور به‌قدری حائز اهمیت شده که از مدتی پیش گفتمان غالب مدیران ارشد، میانی کشور و حتی استانی شده است.