980 هزار دختر در آستانه تجرد قطعی

طرح «عیب زدایی از تجرد دختران» که در روزهای پایانی سال گذشته از سوی معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری مطرح شده بود با انتقاداتی مواجه شد که اصل اجرای این طرح را در ابهام برده است.

طرح قبح زدایی از تجرد دختران، طرح عیب زدایی از دختران مجرد یا هر اسم دیگری که برای این طرح بگذاریم، برنامه ای است که چند ماه پیش از سوی معاونت امور زنان و خانواده مطرح شد تا به گفته شهیندخت مولاوردی، معاون رییس جمهور در امور زنان با تاسی از زندگی حضرت معصومه (س) و با هدف فرهنگ سازی، زمینه اعتلای موقعیت زنان مجرد در جامعه را فراهم کند.

اگرچه اطلاعات زیادی در خصوص این طرح از سوی معاونت امور زنان و خانواده عنوان نشد، اما مولاوردی روزهای اول اسفند ۹۴ در گفتگو با خبرنگار مهر در توضیح این طرح گفت: سن زیستی دختران ۳۵ ساله امروز مانند ۲۰ ساله های ۵۰ سال قبل است. البته تاخیر در ازدواج و افزایش سن ازدواج برای پسران هم است. در کارگروه تعمیق باورهای دینی بر اساس زندگی حضرت معصومه(س) بانویی که تا پایان عمر ازدواج نکردند در قالب طرحی قرار است این موضوع تبیین شود تا با فرهنگسازی از تجرد قطعی دختران عیب زدایی شود.

وی همچنین در آستانه روز جهانی زن در ۸ مارس از این طرح در جمع خبرنگاران رونمایی کرد و افزود: این طرح در کارگروه تعمیق باورهای دینی معاونت زنان ارائه شده است و با توجه به افزایش سن ازدواج و بالا رفتن میزان تجرد قطعی در میان زنان به دنبال ارائه الگویی از زندگی حضرت معصومه(س) هستیم تا با فرهنگ سازی زمینه اعتلای موقعیت زنان مجرد فراهم شود.

همین یک جمله کوتاه موجی از انتقادات را برای مولاوردی و طرح پیشنهادی اش به بار آورد. به نظر می رسد همانطور که از گفته های مولاوردی بر می آید، بالا رفتن سن ازدواج و افزایش تجرد قطعی در کشور به ویژه برای دختران، ایده اولیه برای برنامه ریزی طرح «قبح زدایی از تجرد دختران» است. موضوعی که معاون رییس جمهور در امور زنان و خانواده پیش از این هم آن را یکی از معضلات اصلی خانواده های ایرانی دانسته و گفته بود: طبق بررسی های صورت گرفته، خانواده در کشور با چالش تاخیر ازدواج و در نتیجه افزایش سن ازدواج و تجرد زیستی مواجه است.

بیش از ۱۵۰ هزار مجرد قطعی داریم
براساس آمار سازمان ثبت احوال کشور و آخرین سرشماری‌های پایگاه اطلاعات جمعیتی کشور، در حال حاضر ۱۱ میلیون و ۲۴۰ هزار نفر در سنین بالا هنوز ازدواج نکرده‌اند؛ یعنی این افراد در سن متعارف ازدواج قرار دارند، اما هرگز ازدواج نکرده‌اند. از این بین ۵ میلیون و ۵۷۰ هزار مرد و ۵ میلیون و ۶۷۰  هزار زن هستند.

علی‌اکبر محزون، مدیرکل دفتر آمار و اطلاعات جمعیتی سازمان ثبت احوال با بیان اینکه یک میلیون و ۳۰۰ هزار نفر در سن تجرد قطعی هستند افزود: از این تعداد ۳۲۰ هزار مرد و ۹۸۰ هزار زن هستند؛ یعنی زنان هرگز ازدواج‌نکرده بالای سن متعارف و قبل از تجرد قطعی، سه برابر مردان با این شرایط است.

وی در مورد سن متعارف ازدواج گفت: این سن برای مردان ۲۰ تا ۳۴ سال و برای زنان ۱۵ تا ۲۹ سال است. با این حساب در حال حاضر ۱۵۲ هزار نفر مجرد قطعی بالای ۵۰ سال سن در کشور زندگی می کنند که از این تعداد ۶۲ هزار نفر مرد و ۹۰ هزار نفر زن هستند که هرگز ازدواج نکرده اند.

نگاه جامعه به دختران مجرد باید تغییر کند
برخی کارشناسان با اذعان به اهمیت ترویج فرهنگ ازدواج معتقدند تغییر نگاه جامعه به تجرد دختران در شرایط فعلی که آمار ازدواج رو به کاهش و تعداد دختران ازدواج نکرده روز به روز در حال افزایش است، یک ضرورت اجتماعی است.

در این زمینه نیره توکلی جامعه شناس و استاد دانشگاه با اشاره به موانع ازدواج و محدودیت های تشکیل خانواده می گوید: به جای انتقاد از اجرای این طرح باید علل پدید آمدن تجرد به ویژه در دختران شناسایی شود. برخی معتقدند پیوندهای اخلاقی در جامعه سست شده است اما به نظر می رسد مشکلات اقتصادی و اجتماعی مانع اصلی ازدواج جوانان است زیرا گرایش به ازدواج در جوامع غربی که دچار بی اخلاقی هستند در مواردی بیشتر از کشورمان است.

وی با بیان اینکه پیوند ازدواج باید در جهت افزایش امنیت و آرامش افراد باشد معتقد است: ازدواج یک پیوند اساسی و لازمه زندگی انسانی است و می بینیم در جوامعی که زمینه های ازدواج بهتر فراهم است و مادران مورد احترام اجتماعی قرار می گیرند، ازدواج و فرزندآوری مورد استقبال جوانان قرار می گیرد اما امروزه در کشورمان با پدیده کاهش نسل مواجهیم و در آینده نزدیک سالمندی جمعیت گریبان جامعه را می گیرد. اکثریت جامعه که طبقه متوسط هستند به ویژه در قشر زنان موانعی وجود دارد که جوانان را از ازدواج دور می کند. دختران ما به رابطه ای در ازدواج پا می گذارند که شفاف نیست و حمایت‌های اجتماعی در آن وجود ندارد. حال اگر شرایط فرزندآوری و هزینه های زندگی و خانه داری به آن اضافه شود و اینکه زنان در موضوع اشتغال در اولویت قرار نمی گیرند، نا امنی زنان پس از ازدواج بیشتر مشخص می شود.

این جامعه شناس با بیان اینکه مردان جوانی که بتوانند در سنین مناسب مسئولیت‌های خانوادگی و اقتصادی زندگی مشترک را برعهده بگیرند و شرایطی را فراهم کنند که زن و فرزند در آرامش زندگی کنند با شرایط سختی مواجهند، می گوید: بیکاری رو به تزاید و رکود صنعت و کشاورزی سبب شده که بیشتر جوانان امکانات تشکیل یک زندگی امیدوارانه را نداشته باشند. همچنین دوران خدمت سربازی و طولانی شدن سنوات تحصیل سن ازدواج را برای پسران جوان بالا برده است. در این شرایط شاید برخی از دختران امکان یک ازدواج موفق و با آینده ای روشن را از دست بدهند.

«پیر دختر» و «ترشیده» در خانواده امروزی جایگاهی ندارد
وی می افزاید: امروزه بسیاری از دختران ما حدی از توان و دانش و تمکن اقتصادی و شغلی را برخوردارند به طوری که مثل گذشته «نان خور اضافی» در خانواده به شمار نمی روند. طبقه متوسط جامعه ما چندین دهه است که اصراری بر ازدواج زودهنگام دختران ندارد و نگاه فرهنگی خانواده به حضور دختران تغییر کرده است. بنابراین و با توجه به مواردی که گفته شد خواه ناخواه بخشی از جوانان ما امکان ازدواج را از دست می دهند که تجرد در دختران بیشتر است زیرا در شرایط فرهنگی حاکم، این پسران هستند که قدرت انتخاب دارند و در هر سنی می توانند اقدام به ازدواج کنند و اینطور نیست که دختری بتواند زوج مناسب خود را از نظر فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی انتخاب کند.

توکلی معتقد است: براین اساس پدیده تجرد زاده شرایط خاص جامعه است و نباید این پدیده را فی نفسه زشت بدانیم. جامعه باید برای زنانی که تنها زندگی می کنند احترام قائل باشد. اقدام سازمان بهزیستی در واگذاری سرپرستی کودکان به دختران مجرد می تواند یک اقدام مثبت باشد. فرهنگ «پیر دختر» یا «ترشیده» باید در جامعه امروزی حذف شود. ما هنوز شاهدیم که زنان مجرد برای اجاره منزل با مشکل مواجه هستند که این موانع باید رفع شود. همچنین مسافرت دختران مجرد هنوز با مشکلاتی روبرو است. در گرفتن هتل و مسافرخانه برای دختران مجرد هنوز مسائلی حل نشده وجود دارد.

تجرد حضرت معصومه (س) به اجبار بود نه انتخاب
از سوی دیگر مسئول بسیج جامعه زنان که یکی از منتقدان اصلی طرح اجرا نشده «عیب زدایی از تجرد دختران» است با فمنیستی دانستن چنین طرح هایی به خبرنگار مهر، گفت: این حرکت‌های فمنیستی در مخالفت با ذات بشری و اقتضائات فطرت انسانی است. یکی از این موارد هم ازدواج است که یک نیاز بشری و راه تکامل انسان است. بنابراین اگر کسی با بحث زوجیت مخالفت کند با فطرت مخالفت کرده است و این از خصوصیت‌های فمنیسم و جریال لیبرال دموکرات است. همه دستگاه‌ها در کشور باید در جهت تشوق ازدواج در سنین پایین اقدام کنند و با این عرف پسندیده اجتماعی نباید مخالفتی انجام شود. تجرد حضرت معصومه (س) یک دلیل متقن دارد زیرا در آن زمان با خاندان عصمت و طهارت با شدت برخورد می شد و رفت و آمد با این عزیزان به شدت کنترل می شد و تحت حکومت جور کسی اجازه رفت و آمد با این عزیزان را نداشت چه برسد به اقدام و پیشقدمی ازدواج. خاندان اهل بیت مطیع ترین افراد در اجرای فرامین الهی هستند و اگر موقعیت فشارهای سنگین حکومت جور نبود ایشان هرگز تمایلی به تجرد نداشتند.

این یک قیاس مع الفارغ است و اجرای این طرح یا طرح‌های مشابه در راستای تبلیغ و ترویج تجرد است و به جای مطرح کردن پیامدهای منفی تجرد مثل تنهایی و متوسل شدن به درمان‌های روحی و روانی، ارائه طرح عیب زدایی از تجرد جای تعجب است. برخورد جامعه ما با این افراد بسیار کریمانه است و دختر مجرد در خانواده همان شانیت را دارد و تا سنین بالا همان جایگاه را دارد و جامعه اسلامی برای همه افراد چه مجرد یا متاهل احترام قائل است اما زندگی طولانی مجردی و تبدیل این وضعیت به شرایط قانونی و رسمی یک آسیب است.

فقر، بیکاری و اعتیاد عامل اصلی افزایش تجرد در جامعه
به نظر می رسد در شرایط فعلی جامعه، نمی شود دختران را اجبار کنیم که در هر شرایطی تن به ازدواج بدهند. باید سازمان‌های متولی اقدامات عملی و حمایتی در راستای ترغیب و تشویق جوانان به ازدواج فراهم کنند زیرا هیچ دختر یا پسری نیست که تمایل به ازدواج و آرامش در کنار همسر نداشته باشد اما آینده مبهم در زندگی مشترک است که سبب می شود گروهی از جوانان از ازدواج ترس داشته باشند. بالا رفتن تجرد علل طبیعی و اقتصادی و اجتماعی دارد و نباید به تجرد به عنوان یک آسیب اجتماعی نگاه کنیم. در واقع آسیب اجتماعی همان بیکاری و اعتیاد و فقر است که سبب کاهش ازدواج شده است به نحوی که دختران ما امروز گاهی ترجیح می دهند در کنار پدر و مادر خود زندگی کنند تا اینکه تن به ازدواجی بدهند که پس از مدت کوتاهی به دلیل فقر یا اعتیاد همسر یا ... منجر به طلاق شود؛ از طرفی اجرای چنین طرح هایی نباید عاملی برای تشویق تجرد دختران باشد و چه بسا همین تجرد نیز خود می تواند آسیب های روحی، روانی و اجتماعی را به دنبال داشته باشد بنابراین سازمانهای متولی باید بدانند که تشویق به ازدواج با موعظه ایجاد نمی شود بلکه اقدامات تسهیل گرانه ازدواج باید انجام شود و با مطالعه دقیق در خصوص علل تجرد در میان جوانان، موانع ازدواج و تشکیل زندگی برداشته شود.