دلیل تغییر نام «جبهه النصره» به «جبهه فتح الشام» چه بود؟

اعلام جدایی «جبهه النصره» از سازمان «القاعده» و تغییر نام این گروه تروریستی در شرایطی که تلاش های منطقه ای و بین المللی برای مقابله با تروریسم در سوریه و یافتن راه حلی سیاسی پایان بحران این کشور افزایش یافته است، اقدامی تاکتیکی برای حفظ بقا در شرایط متغیر تحولات سوریه تحلیل می شود.

«ابومحمد الجولانی» سرکرده گروه تروریستی جبهه النصره در سوریه روز پنجشنبه هفتم مردادماه اعلام کرد که این گروه از تابعیت القاعده خارج شده و نام خود را به «جبهه فتح الشام» تغییر داده است.

پیش از پخش ویدیوی سخنان الجولانی، «ایمن الظواهری» سرکرده القاعده با انتشار یک سخنرانی صوتی خطاب به رهبران جبهه النصره اعلام کرده بود این گروه اگر لازم می داند می تواند از القاعده اعلام استقلال کند و اگر این روابط باعث خدشه در اتحاد و همکاری می شود، مجاز است روابط سازمانی را بی درنگ فدا کند.

اعلام جدایی جبهه النصره از سازمان القاعده و تغییر نام آن به سرعت با واکنش های منطقه ای و بین المللی مواجه شد. در نخستین واکنش ها، جمهوری اسلامی ایران، روسیه و آمریکا اعلام کردند که جبهه النصره را همچنان یک گروه تروریستی می دانند و تغییر نام آن نمی تواند ماهیت تروریستی و اقدام های گذشته آن را تغییر دهد. آمریکا و روسیه همچنین تاکید کردند که به حملات خود علیه مواضع این گروه ادامه می دهند.

پرسشی که در این میان به ذهن می آید این است که هدف جبهه النصره از تغییر عنوان چیست و چه عوامل احتمالی منجر به موضع گیری اخیر رهبران این گروه تروریستی شده است؟ در ابتدا باید گفت جدایی جبهه النصره از القاعده و تغییر نام آن در راستای تحولات اخیر در سوریه و تلاش برای بقا در شرایط متغیر بحران سوریه قابل تفسیر است.

اگر نگاهی به تحولات هفته های اخیر در ارتباط با بحران سوریه داشته باشیم می بینیم که خطر گسترش تروریسم بیش از گذشته در کانون توجه کشورهای درگیر در بحران سوریه قرار گرفته است. عملیاتی که داعش هفته های گذشته در اروپا انجام داد، جامعه جهانی را برای مقابله با این گروه مصمم تر کرده است. اکنون همگان به این نتیجه رسیده اند که تداوم بحران سوریه و پابرجایی کانون های استقرار و عمل تکفیری های مسلح جز گسترش دامنه تروریسم به خارج از مرزهای سوریه و ناامنی جهانی نتیجه ای نخواهد داشت.

کشورهای غربی که تاکنون در قبال گروه های تروریستی آن ها را به گروه های خوب و بد تقسیم کرده بودند با حملات اخیر هواداران داعش در ترکیه، فرانسه و آلمان به این نتیجه رسیده اند که بی تفاوتی و حتی گاه حمایت از تروریست ها چه پیامدهای امنیتی جدی نه تنها برای امنیت جهانی، بلکه برای امنیت داخلی آن ها به دنبال دارد.

به دنبال چنین پیامدهای امنیتی ناشی از گسترش جهانی تروریسم بود که در دیدار چند هفته پیش وزیران امور خارجه آمریکا و روسیه توافق هایی میان 2 طرف در جهت یافتن راه حلی سیاسی برای پایان دادن به بحران سوریه صورت گرفت و 2 طرف متعهد به انجام اقدام های در این زمینه شدند. همچنین، عذرخواهی رییس جمهوری ترکیه از همتای روس وی به خاطر ساقط کردن جنگنده روسی و از سرگیری روابط مسکو و آنکارا نیز این ذهنیت را ایجاد کرده که توافق هایی میان طرف های درگیر در بحران سوریه برای پایان دادن به این بحران در حال انجام است. در این پیوند، وزیر امور خارجه ترکیه هفته گذشته اعلام کرد آنکارا و مسکو هماهنگی هایی را برای مبارزه با گروه های تروریستی در سوریه و به ویژه گروه های داعش و جبهه النصره صورت می دهند.

از سوی دیگر، در داخل سوریه نیز ارتش و نیروهای مقاومت با حمایت روسیه در تلاش برای ایجاد جبهه تازه ای در حلب و آزادسازی کامل این شهر از دست گروه های تروریست هستند. شواهد نشان دهنده طرح حمله ای گسترده از سوی ارتش سوریه و نیروی هوایی روسیه برای آزادسازی کامل شهر حلب و مناطق اطراف آن است و به نظر می رسد در این زمینه هماهنگی هایی نیز با طرف های غربی صورت گرفته باشد.

همزمان با این تحولات، «استفان دی میستورا» نماینده سازمان ملل متحد در امور سوریه تلاش هایش را برای از سرگیری گفت وگوهای صلح ژنو از سر گرفته و دیدارهایی نیز در این زمینه با برخی بازیگران بحران سوریه داشته است.

در چنین شرایطی است که جبهه النصره از سازمان القاعده اعلام جدایی می کند و به نظر می رسد این گروه درصدد است با این تغییر تاکتیکی، خود را یک گروه میانه رو اعلام کند تا از این راه نه تنها از حملات آمریکا و روسیه در امان بماند، بلکه بتواند با دیگر گروه های سوری نیز یک جبهه بندی تازه ایجاد و موقعیت و بقای خود را در مقابل ارتش سوریه حفظ کند.

باید توجه داشت که بیشتر اعضای جبهه النصره را معارضان سوری تشکیل می دهند و حوزه عمل خود را محدود به سوریه می دانند. در برابر، القاعده با ترکیبی از ملیت های گوناگون اهدافی گسترده و بین المللی را دنبال می کند. اعلام جدایی از القاعده در شرایطی که تلاش ها برای حل بحران سوریه هم در سطح منطقه ای و هم در سطح بین المللی شدت یافته است این امکان را به رهبران جبهه النصره می دهد تا خود را یک گروه مردمی در سوریه معرفی کنند و برکنار از تهدید عینی نابودی، برای قرار گرفتن در زمره بازیگران مشروع آینده این کشور زمینه سازی کنند.