ندای مرگ دریاچه نمک قم به صدا درآمده است

مرگ دریاچه نمک سمفونی غم انگیزی برای محیط زیست استان قم محسوب می شود که زنگ خطری را برای حیات وحش منطقه به صدا در آورده است که هر خبری از مرگ تدریجی دریاچه دل هر قمی را می سوزاند و شاید فراتر از استان و مرزهای کشور نیز خیلی ها نگران این دریاچه در حال احتضارند.

به گزارش صدای ایران، حکایت دریاچه نمک قم، حکایت وابستگی است و دلبستگی، همه قمی ها دلواپس دریاچه هستند و وقتی می بینند و یا می شنوند که این دریاچه نفسهای آخر را می کشد و یا خطر خشک شدن آن را تهدیدمی کند، آه از نهادشان بلند می شود و تنها راه گریزی که می ماند، دستهای ملتمسشان را فراز دیده می گیرند و چشم به آسمان می دوزند.

در سال های اخیر  تامین نشدن حقابه تالاب های استان قم و افزایش برداشت ها از منابع آب زیرزمینی در کنار عوامل طبیعی از جمله کاهش شدید بارندگی ها و افزایش دمای هوا، باعث بحران های زیست محیطی در این منطقه شده که علاوه بر استان قم، استان های همجوار را نیز تحت تاثیر قرار داده است. سفره های زیرزمینی این منطقه نیز در سال های اخیر با گسترش شدید کشاورزی و شهرک های صنعتی به وسعت چند هزار هکتار، رو به خشکی است؛ اگر شرایط دریاچه نمک به همین صورت ادامه یابد، کارشناسان پیش بینی می کنند که این دریاچه به نفس نفس بیفتد.

دریاچه نمک قم که با طول ۸۰ کیلومتر و پهنای ۳۰ کیلومتر یکی از دریاچه‌های مهم در منطقه کویر مرکزی ایران است ولی در بحران کم آبی دست و پا می‌زند و به سمت نابودی در حرکت است و با چشمانی منتظر نفس می‌کشد.

از ویژگی‌های مهم این دریاچه شوری زیاد آب است تا جایی که در فصل تابستان قطعات نمک بر روی آب شناور می‌شود و این دریاچه وسعتی حدود ۶۴۷ کیلومتر مربع دارد. دریاچه نمک شکلی شبیه به یک مثلث دارد که راس آن به سمت شمال است که طول قاعده آن ۳۵ کیلومتر و ارتفاع آن ۳۸ کیلومتر است.

زمین این دریاچه پوشیده از رسوبات نمک است که بر اثر انباشته شدن سیلاب‌ها و آب‌های سطحی در طول قرن‌ها پدید آمده‌ است. عمق نمک این دریاچه بین ۵ تا ۵۴ متر متغیر است که توسط لایه‌های خاک رس از یکدیگر جدا شده‌اند.

متاسفانه بحران کم آبی در سال‌های اخیر دامان دریاچه نمک را گرفته است، بحرانی که حتی با بارش‌های پاییزی کوتاه مدت نیز جان نمی‌گیرد و باید برای رهایی از بحران، چاره‌ای زیربنایی یافت.

11 روستای مهم مجاور دریاچه نمک خالی از سکنه شده‌اند

شرایط نامطلوب دریاچه نمک علاوه بر معضلات زیست محیطی، به بحرانی اجتماعی نیز تبدیل شده است، به طوری که به علت خشکسالی در این منطقه و پیش روی آب های شور باعث عدم حاصلخیزی زمین های کشاورزی و فراشوری آب چاه ها شده و روستاهای مجاور این منطقه خالی از سکنه شده است.

معاون فنی اداره کل محیط زیست استان قم در گفت و گو با خبرنگار ایسنا، با بیان اینکه در شعاع 50 کیلومتری دریاچه هیچ روستایی باقی نمانده است، گفت: تاکنون 11 روستای مهم در این منطقه خالی از سکنه شده و تعدادی دیگر با آبرسانی مدیریت می شود.

سید احمد شفیعی با بیان این که متاسفانه این بحران به سمت شهر قم درحال پیشروی است، افزود: اگر شرایط به همین نحو ادامه یابد روستاهای باقی مانده نیز خالی از سکنه خواهد شد.

به گفته وی؛ پوشش گیاهی این دریاچه نیز از بین رفته و تبدیل به عرصه ای کاملا بیابانی شده که آماده فرسایش و تبدیل شدن به کانون های ریزگرد است.

دریاچه نمک تهدیدی جدی برای هسته مرکزی کشور

معاون فنی اداره کل محیط زیست استان قم، همچنین گفت: بحران های جدی دریاچه نمک را تهدید می کند که نابود کننده گونه های گیاهی منطقه است.

شفیعی با اشاره به اینکه ایران در کمربند خشک دنیا قرار گرفته و میزان بارش یک سوم جهانی است، افزود: میزان بارش استان نیز یک دوم کشوری است و ما علاوه بر مشکلات خشکی، با چالش شوری در عرصه کشاورزی مواجهیم و این در آینده یک تهدید برای کشاورزی به شمار می رود. در واقع این آبهای شور توسط کشاورزان استخراج شده و به زمین های کشاورزی منتقل می شود و اراضی به واسطه میزان بالای نمک قابلیت کشت و کار را از دست می دهد.

معاون فنی اداره کل محیط زیست استان قم ادامه داد: از بین رفتن این اکوسیستم ها چه به دلیل رعایت نشدن حقابه ها، تغییر کاربری و یا از نظر فیزیکی موجب می شود مخزنی از ژن ها قبل از اینکه شناخته شوند، نابود گردد.

آسیب پرندگان مهاجر به دلیل فقدان حقابه های زیر زمینی

وی با اشاره به اینکه تالاب هایی همانند دریاچه نمک و حوض سلطان در سال های قبل پذیرای گونه های فراوانی از پرندگان بودند، اظهار کرد: دسته جات بزرگی از فلامینگوها در شمال دریاچه که منابع بهتری داشتند زندگی می کردند که متاسفانه به دلیل فقدان حقابه های زیر زمینی آسیب دیده اند.

ریز گردها تهدیدی برای منابع طبیعی و اراضی کشاورزی

معاون فنی اداره کل محیط زیست استان قم افزود: در واقع می توان گفت ریزگردها جلوه ای انکار ناپذیری وقوع بحران در دریاچه نمک استان است، دریاچه ای که هم می تواند فرصت خوبی برای گردشگری ایجاد کند و از سویی دیگر بی توجهی به این دریاچه در طول 50 سال گذشته سبب ساز بحران ریز گردها شده است.

شفیعی تصریح کرد:بحرانی که در دریاچه نمک ایجاد شده به دلیل بی مهری ها و بی توجهی به حق آبه های این دریاچه ایجاد شده است و نه تنها تنوع زیست محیطی را متاثر کرده از تعداد پرندگان در منطقه کاسته، بلکه منابع طبیعی و اراضی کشاورزی را به نابودی کشانده است. با توجه به اینکه آب دو رود اصلی حوزه آبخیز دریاچه نمک قم یعنی قمرود و قره چای به صفر رسیده، این حوزه بحرانی ترین شرایط در میان حوزه های آبخیز کشور را پشت سر می گذارد.

معاون فنی اداره کل محیط زیست قم گفت: عوارض ناشی از وضعیت دریاچه نمک مشخصا تنها این دریاچه را تهدید نمی کند و در استان نیز اثر گذار بوده و شوری چاه‌های آب و نابودی هکتارها اراضی کشاورزی ناشی از این رویداد است.

نیاز سرمایه 1000 میلیاردی برای احیای دریاچه نمک

بر اساس آمارهای موجود، بخش معدن یکی از ظرفیت های بزرگ در استان قم است که تاکنون به شکل حرفه ای و مدرن به آن توجه نشده و بیشتر مدیون تلاش های بخشی و فردی و علاقمندی افراد به فعالیت در این بخش بوده است. ده ها معدن عظیم و متنوع در قم وجود دارد. از معادن شاخص در این استان می توان به منگنز، مس، آهن، نمک آبی، سلستین، عقیق، زئولیت، گچ و آهک اشاره کرد.

رئیس اداره معادن سازمان صنعت معدن تجارت استان قم نیز در گفت و گو با خبرنگار ایسنا بیان کرد: بیش از 1000 میلیارد تومان سرمایه برای احیای دریاچه نمک نیاز است.

محمدنقی کاظم زاده در رابطه با احیای دریاچه نمک و ظرفیت های ارزشمند آن افزود: این دریاچه از جمله مطالبات استان و از پروژه های کلان در سطح کشور جهت سرمایه گذاری و راه اندازی است.

وی در مورد فعالیت های زیر بنایی سرمایه گذاری در دریاچه نمک گفت: در حال حاضر در مرحله ایجاد جاده های دسترسی به سمت دریاچه و انجام امور زیر بنایی در احیای پروژه و جذب سرمایه گذار هستیم. در 4 مرداد نیز مذاکراتی با دو تن از سرمایه گذاران چینی و ایتالیایی در استان قم در جهت جذب سرمایه صورت گرفت.

کاظم زاده با اشاره به فازبندی احیای دریاچه نمک و سرمایه گذاری آن، افزود: نمی توان برآورد دقیقی از میزان سرمایه گذاری داشت و شرکت های پیمانکاری در حال برآورد هزینه های اجرایی پروژه هستند.

دریاچه نمک منبع عظیمی از املاح و مواد معدنی

وی، این دریاچه را دارای پتانسیل های مختلف و مواد معدنی با ارزش توصیف کرد و افزود: این دریاچه سرشار از منیزیم، پتانسیم، سدیم، مشتقات کلر، ایکیوم و سایر مواد به دست آمده از شورآب ها است که بسته به فاز سرمایه گذاری و نیاز بازار به آن توجه خواهد شد. یکی از مولفه های مهم در سرمایه گذاری نیاز بازار است که متناسب با این نیاز مواد معدنی استخراج می شوند.

کاظم زاده با بیان اینکه در سطح جهان نیز این مواد معدنی مطابق با نیازهای جهانی استخراج می گردند، افزود: سرمایه گذار هم مطابق با چنین فرصت هایی در سطح بازار به سرمایه گذاری می پردازد تا به سود مناسب دست یابد.

وی در مورد اعتبارات اولیه جهت توسعه زیرساخت ها گفت: در این خصوص اعتبارات دولتی جهت توسعه زیرساخت های لازم برای احیای دریاچه نمک در نظر گرفته شده است. در مرحله اول برای ایجاد جاده دسترسی مبلغ 20 میلیارد تومان نیاز است که در حال جذب اعتبارات لازم هستیم.

کاظم زاده، یکی از طرح های مهم اقتصادی در این منطقه را راه اندازی شهرک نمک و تولید انواع املاح معدنی عنوان کرد و افزود: پیگیری این طرح در یکی از مناطق محروم قم همچون قمرود اجرایی می شود و می تواند نقش به سزایی در توسعه اقتصادی منطقه داشته باشد. دریاچه نمک قم توجیه اقتصادی خوبی دارد از این رو برای سرمایه گذاران جذابیت های اقتصادی بالایی خواهد داشت. علاوه بر بخش املاح معدنی، جاذبه های گردشگری نیز از جمله ظرفیت های دریاچه نمک به شمار می رود.

وجود دریاچه نمک (مسیله) قم ظرفیت بزرگ دیگری برای استخراج نمک و مواد معدنی دیگر است که تاکنون به شکل علمی و مدرن به بهره برداری از آن توجه نشده است. بدیهی است که قم با این ظرفیت در بخش معدن، نیازمند توجه بیشتر، انجام سرمایه گذاری های بزرگ و کوچک، حمایت های دولت و نهایتا استفاده از آن برای رونق بازار کار و تولید در این کلانشهر است.