ادعای عباسی درباره توقف رآکتور اراک
سایت سخن آنلاین نوشت:
دکتر فریدون عباسی معاون سابق رییس جمهور و رییس سازمان انرژی اتمی با اشاره به اهمیت رآکتور آب سنگین اراک گفت: رآکتور اراک از نوع رآکتورهاي آب سنگين با توان 40 تا 50 مگاوات است. مجتمع‌ها‌ي سوخت آن ايراني است و اورانيوم آن از معادن خودمان استخراج شده است. اين سوخت پس از مصرف در داخل ايران مي‌ماند. در سوخت مصرف‌شده مقداري پلوتونيوم وجود دارد و حساسيت غربي‌ها در امکان دسترسي ايران به اين ماده است. رآکتور اراک به ما ياد مي‌دهد که آيا محاسبه و شبيه‌سازي‌اي که ما انجام داده‌ايم، در تجربه نيز نتايج يکسان يا نزديک به آن را نشان مي‌دهد يا خير؟ يعني مهندسان هسته‌اي ما مي‌توانند آموخته‌ها‌و تجارب نظري خود را آزمايش کنند و براي طراحي و ساخت رآکتورهاي آتي آماده شوند.
عباسی افزود، نکته ديگري که هست و بايد اينجا دست مريزاد گفت به آن کساني که اين کار را انجام دادند اينکه اگر حتي رآکتور اراک هيچ چيزي براي ما نداشته باشد، همين که به بخش فني مهندسي ما شجاعت بخشيده، خيلي اهميت دارد. اگر اين رآکتور و تجارب کسب‌شده از ساخت تجهيزات آن در داخل کشور نبود، امروز بخش خصوصي صنعتي و فعال کشور نمي‌آمد بگويد که چهار تجهيز نيروگاه دارخوين را در داخل کشور مي‌سازيم. اضافه بر آن صنايع ما با حمايت دولت قادرند بسياري از تجهيزات رآکتورهاي با قدرت مشابه نيروگاه بوشهر را بسازند و اين بزرگ‌ترين دستاورد طراحي و ساخت رآکتور اراک است. پرداختن به پروژه‌ها‌ي با فناوري و سطح رآکتور اراک و تجهيزاتي از اين قبيل باعث شده که نيروهاي ما در داخل بمانند، اساتيد ما بمانند و امکان تحقيق و تربيت نيرو و بالا بردن سطح علمي را به ما بدهند. حالا آن‌ها آمده‌اند و قصد دارند دستاوردهاي چندساله را در لحظه‌اي به تعطيلي بکشانند. اگر در راه‌اندازي رآکتور موفق شويم، تجربه ايراني در طراحي و ساخت يک رآکتور قدرت کامل مي‌شود؛ يعني از مرحله محاسبات و شبيه‌سازي و کار روي کاغذ خارج مي‌گرديم و داراي يک آزمايشگاه عملي و آماده مي‌شويم تا در زمان کوتاهتري به ساخت رآکتورهاي بزرگ و بومي‌شده بپردازيم.
وی سپس با اشاره به اصرار غربی ها برای تعطیلی اراک گفت، در رآکتور اراک يا هر رآکتور ديگري، براي راه‌اندازي ابتدا بايد اصول ايمني به طور کامل رعايت شود. اعلام شده بود که در پايان سال 1392، رآکتور با سوخت مجازي راه‌اندازي خواهد شد؛ يعني در مرحله اول از مجتمع‌ها‌يي استفاده مي‌شود که در استوانه‌ها‌ي تو خالي غلاف، به جاي قرص‌ها‌ي اورانيوم طبيعي از استوانه‌ها‌ي (قرص‌ها‌ي) کوچک سربي براي پر کردن آن‌ها استفاده مي‌شود. همچنين با پر کردن مخزن رآکتور با آب معمولي تقريباً خالص به جاي آب سنگين شرايطي فراهم مي‌شود که نحوه عملکرد اجزاء رآکتور بدون وجود اورانيوم و آب سنگين آزمايش شوند. اين فعاليت‌ها‌حدود يک سال طول مي‌کشند و لزومي به توقف آن‌ها نبود. ولي در اين توافقي که دوستان شتاب‌زده به آن رسيدند، در پاورقي متن اقدام مشترک که به دلايلي در ابتدا ترجمه نشده بود، چهار تا شرط به صورت زيرکانه گذاشته شده:
(1) ده مجتمع سوخت اصلي رآکتور اراک ساخته شده در اصفهان به اراک منتقل نشود.
(2) توليد حدود يکصد و پنجاه مجتمع سوخت ديگر متوقف شود.
(3) آب سنگيني که در چند سال گذشته توليد و انبار شده است به اراک برده نشود.
(4) تجهيزات باقيمانده ساخته شده آماده نصب، در محل‌ها‌ي خود قرار نگيرند.
با اين اوصاف دوستان مسئول ما در دولت، هر روز مصاحبه مي‌کنند و مي‌گويند: فعاليت اراک ادامه دارد. مگر هدف ما در رآکتور اراک ساخت رستوران است؟ اصل کار را متوقف کنيم و کارهاي حاشيه‌اي را دنبال کنيم؟ سمت‌گيري ما بايد در جهت راه‌اندازي رآکتور باشد. طرف‌ها‌ي مقابل ما در مذاکره رآکتور را درست هدف گرفته‌اند و مسئولان ما اصل موضوع را به جامعه نمي‌گويند. شايد هم نمي‌خواهند بگويند. حدود شش سال براي توليد آب سنگين زحمت كشيده شده است. با بهينه‌سازي، هر سال توليد کارخانه افزايش يافته و مقدار توليد شده و مکان نگهداري آن مشخص است.
عباسی با اشاره به روند تاریخی برنامه هسته ای ایران افزود، قبل از پيروزي انقلاب اسلامي قراردادهايي با برخي شرکت‌ها‌ي خارجي بسته شد. قرار بود دو رآکتور هسته‌اي 900 مگاواتي در دارخوين خوزستان و دو واحد نيروگاهي 1200 مگاواتي در بوشهر ساخته شود که آثار آن‌ها هنوز وجود دارد. برنامه‌ريزي رژيم گذشته براي ده‌هزار مگاوات برق هسته‌اي بود که شروعي خوبي هم داشت؛ شروعي که بين چهار تا پنج‌هزار مگاوات برق در شش تا هشت سال به دنبال خود داشت. در زماني که جمعيت در کشور ما کمتر از 36 ميليون نفر بوده و تقريباً صنايع ما هم آن‌قدر تقاضاي انرژي الکتريکي نداشتند.
وی ادامه داد، حالا اگر از آن زمان عبور کنيم و به امروز برسيم، اظهارات متفاوتي شنيده شده است. مجلس شوراي اسلامي دستيابي به 20 هزار مگاوات برق هسته‌اي را تصويب کرده است. اما يکي از مسئولان وقت سازمان انرژي اتمي تا هفت هزار مگاوات را معقول مي‌دانست. بعضي‌ها در حد دو هزار مگاوات اعتقاد داشتند، اما آنچه در کشور به صورت جدي دنبال شد و در دولت‌ها‌ي نهم و دهم به آن توجه ويژه شد، تکميل واحد اول نيروگاه هسته‌اي هزار مگاواتي بوشهر بود. روند طراحي نيروگاه 360 مگاواتي دارخوين نيز به دليل وجود ديدگاه تأمين تجهيزات از خارج کشور با کندي ناشي از مبهم بودن مشخصات تجهيزات روبرو بود. اما با ديدگاه تکيه بر توان داخلي و ارتقاء صنايع داخل کشور، بومي‌سازي فناوري هسته‌اي در جهت ساخت رآکتور، روش‌ها‌ي خاص خود را مي‌طلبد. بومي‌سازي يعني اينکه صنعت داخلي به‌خصوص بخش خصوصي با حمايت دولت به‌تدريج ارتقا پيدا کند تا بتواند کار ساخت تجهيزات اساسي يک رآکتور هسته‌اي را عهده‌دار شود.
دکتر عباسی تاکید کرد، الحمدلله آقاي مهندس آقازاده در زمان تصدي خود در سازمان انرژي اتمي سمت‌گيري خوبي داشتند و کارهاي بزرگي انجام دادند. ايشان تلاش نمود ضعف سازمان را با اعمال مديريت صنعتي و افزودن توان مهندسي به فعاليت‌ها‌ي آزمايشگاهي جبران کند. در آن زمان همکاري مديران و متخصصان باتجربه در کنار تعداد زيادي از نيروهاي جوان معتقد و باانگيزه، رشدي را باعث شد که نمونه‌ها‌ي بسيار و گسترده‌اي از آن را در دوران دفاع مقدس شاهد بوده‌ايم.کارخانه‌ها‌ي موجود سوخت هسته‌اي در اصفهان مثال خوبي از اين همدلي و توان تخصصي و اعتقاد به مباني نظام است. تأسيسات سوخت هسته‌اي در اصفهان توسط فرانسوي‌ها‌طراحي شده بود. با رها کردن کار توسط آن‌ها‌پس از پيروزي انقلاب اسلامي همه امور تا سال‌ها‌متوقف مانده بود. با به نتيجه نرسيدن فعاليت متخصصان چيني و رها شدن دوباره کار، خودباوري و توان ايراني عزم خود را براي اصلاح طراحي و تکميل کار جزم کرد. نتيجه آن تلاش‌ها‌اين است که امروز در زمينه چرخه سوخت مشکلات کمي داريم و با اعمال شرايط و روش‌ها‌ي جديد توليد بهينه، اين مشکلات اندک نيز رفع خواهند شد. با ورود جوانان متخصص مؤمن به هر عرصه‌اي از نياز، مشکلات کار توسط خوش‌فکري و ابتکار آن‌ها‌رفع مي‌شود. در حال حاضر بايد انرژي انگيزه و فکر نو جوانان، مجدداً وارد مجموعه‌ها‌ي سازمان انرژي اتمي شود تا دستاوردهاي گذشته توسعه يابند و به نتيجه مطلوب برسند. اگر افرادي که جذب مي‌شوند به آرمان‌ها‌ي کشور معتقد باشند و مرعوب غرب نباشند، مجالي براي جاسوسان و خرابکاران باقي نخواهد ماند.
وی در پاسخ به این سوال که آيا ما اصلاً اورانيوم داريم که اين‌قدر موضوع صنعت هسته‌اي را بزرگ مي‌کنيم يا خير؟ گفت، ببينيد فرانسه که 75% برقش اتمي است اورانيوم مورد نيازش را از کجا مي‌آورد؟ اگر دقت کنيد مي‌بينيد که فرانسه وقتي که به چاد لشکرکشي مي‌کند، به مالي لشکرکشي مي‌کند، در آفريقاي مرکزي حضور دارد و اين‌ها را جزو تيول و اقمار خودش مي‌داند در واقع مي‌خواهد منابع و مواد اوليه خود و از جمله اورانيوم را تأمين کند. پس آن کشور در اصل خودش منابع اورانيوم ندارد. انگليس هم همين‌طور است. خيلي کشورهاي ديگر هم معدن ندارند ولي داراي صنعت هسته‌اي هستند. معادن کشور ما در حد شناسايي شده کنوني ذخاير راهبردي هستند و غير از مصارف محدود براي تنظيم بازار در آينده کاربرد دارند.
وی با اشاره به اقدامات خود در سازمان انرژی اتمی گفت، با توجه به شناختي که از فعاليت‌ها‌ي انجام شده در سازمان انرژي اتمي شامل ضعف‌ها و قوت‌ها داشتم، در دو بخش اقدامات و اصلاحات لازم را با همکاري صادقانه کارکنان زحمتکش به انجام رسانديم؛ بخش اول که اساسي‌تر هم بود شامل:
(الف) راه‌اندازي مقدماتي نيروگاه اتمي بوشهر
(ب) توليد سوخت رآکتور تهران
(ج) کاهش آسيب ماشين‌هاي سانتريفيوژ و افزايش پنجاه درصدي تعداد ماشين‌ها
(د) تسريع عمليات تجهيز و تکميل رآکتور چهل مگاواتي اراک و
(ه) گسترش همکاري‌ها‌ي عالمانه‌تر با آژانس بين‌المللي انرژي اتمي
بخش دوم به اصلاح ساختار تشکيلات، ايجاد انسجام مديريت از طريق ايجاد شرکت‌ها‌ي جامع حاکميتي و آماده‌سازي مجموعه‌ها‌براي واگذاري امور به بخش‌ها‌ي غيردولتي و اصلاح نحوه تعامل بخش‌ها‌ي پژوهشي با صنعت اختصاص داشت. همه اهداف مشخص‌شده در زمان مقرر با همکاري و همدلي درون سازمان و با کمک ساير دستگاه‌ها‌ي دولتي و شرکت‌ها‌ي توانمند داخلي محقق شدند و در زمينه اکتشاف و استخراج معدن نيز با اصلاح روش‌ها‌ي گذشته و وارد کردن ظرفيت‌ها‌ي موجود نهفته در کشور تحولات خوبي آغاز شد که در صورت رفع کاستي‌ها‌و استمرار در آينده آثار تحولات ديده خواهد شد.
دکتر عباسی با انتقاد از عدم فراگیر بودن تخصص های تیم مذاکره کننده و عدم پایبندی به هنجارهای مدیریتی گفت، تيم فعلي به نظر بيشتر ديپلمات است. آقايان، ز و ظ، سه نفري بودند که بعد از پيروزي آقاي دکتر روحاني در انتخابات، خارج از قاعده و به صورت غيرپسنديده و بدون اينکه به اينجانب اطلاع دهند، اطرافيان مرا صدا مي‌کردند و از انرژي اتمي اخباري را مي‌خواستند. بعضي از دوستان با من تماس گرفتند و گفتند که ما را احضار کرده‌اند. چه کار کنيم؟ من هم گفتم برويد ببينيد تقاضاي آن‌ها‌چيست؟ اين‌گونه اعمال خارج از توافق بين رئيس دولت وقت و رئيس منتخب بود و بيشتر از موضع فاتح و مغلوب برخورد مي‌شد. وقتي عملکرد ناپخته اين افراد را ديدم و گزارش تقاضاهاي غيرمسئولانه آن‌ها‌را گرفتم، موضوع را به اطلاع مقامات مسئول ديگر رساندم. اما براي رفع عطش اين دوستان با توجيه برخي عقلاي نزديک به دولت جديد بالاخره در يک جلسه حضوري، گزارش 19 صفحه‌اي ارائه شد. شايد اطلاعات درون آن زماني مفيد واقع شوند.
وی افزود، ما بايد ببينيم که مباني فکري دولت جديد در بحث تأمين انرژي چيست. اين يکي از موضوعاتي است که بايد روي آن کار شود که نظريه‌پردازهايي که پشت پرده نشسته‌اند راجع به مبحث انرژي چه ديدگاهي دارند تا به دنبال آن از برنامه آن‌ها در انرژي هسته‌اي آگاه شويم. اگر قبول داشته باشند نحوه مذاکره آن‌ها بايد فرق کند. به نظر مي‌رسد اعتقادي به آنچه تاکنون در کشور پيگيري مي‌شده وجود ندارد و تا حدي در مصاحبه‌ها مطالبي آشکار شده است. در بحث انرژي بايد مشخص کنند که آيا انرژي هسته‌اي در برنامه تأمين انرژي آن‌ها وجود دارد؟ يا اينکه پيرو اين نظريه هستند که ما گاز داريم، انرژي خورشيدي داريم و ... مي‌توانيم از آن‌ها استفاده کنيم؟ براساس برخي اطلاعات وزارت نيرو در سال 1410 پيش‌بيني هشت تا ده‌هزار برق هسته‌اي دارد. آيا اين برنامه از نظر دولت جديد تأييد مي‌شود يا بازنگري يا منتفي اعلام مي‌گردد؟
رییس سابق سازمان انرژِی اتمی با انتقاد از نگاه های غلط راهبردی گفت، اينکه مي‌فرمايند مشابه ساير کشورهاي هسته‌اي بشويم، اين هم به نظر من يک اشتباه کارشناسي است. ببينيد ژاپن به‌عنوان يک کشور غيرهسته‌اي، سلاح ندارد، پنج سال طول کشيده تا آژانس شفافيت ژاپن را تأييد کند. فرآيند آژانس يک فرآيند طولاني است، آن‌هم براي کشورهايي که پروتکل را قبول کرده و اجرا مي‌کنند پنج سال کمتر نيست، چه برسد براي ما که پروتکل را تصويب نکرديم و در مواردي رسماً اجرا نمي‌کنيم. مطمئناً اين زمان طولاني‌تر خواهد بود.
دکتر عباسی با انتقاد از عزل و نصب های صورت گرفته تاکید کرد، سليقه مديريت‌ها‌ي مختلف متفاوت است. تغييرات باشتابي صورت گرفت که دور از ذهن نبود. اصل موضوع چيز ديگري است. بايد مواظب باشيم از اهداف اصلي دور نشويم. عزل و نصب افراد بايد در راستاي اهداف باشد و مناسب است سازمان‌ها‌ي مسئول در اين زمينه تحقيق نمايند.