جزئیاتی از پشت پرده حوادث اخیر پتروشیمی بوعلی
پتروشیمی به عنوان یکی از بخش‌های اصلی صنعت کشور پیشتاز ارزش افزوده در صنایع نفت و گاز است که بخش عمده‌ای از سرمایه‌های ملی و خصوصی کشور را در خود جای داده است. وقوع حوادث متعدد در این صنعت که اغلب با خسارت‌های مالی و جانی جبران ناپذیر همراه است، این پرسش را ایجاد می‌کند که دلیل اصلی بروز چنین حوادثی چیست؟
به گزارش صدای ایران، فعالیت صنایع پتروشیمی در ایران رسما از سال ۱۳۴۲ آغاز شد و در چهار دهه بعد از انقلاب به ویژه دهه ۷۰ این صنعت رشد روزافزونی یافت. در این میان، وقوع چندین حادثه آتش سوزی در ماه‌ها و سال‌های اخیر در این واحدهای صنعتی و نیز سایر صنایع مرتبط با نفت و گاز ـ که شاید مهم‌ترین آن را بتوان آتش سوزی هفته گذشته در واحد پتروشیمی بوعلی در منطقه ویژه اقتصادی ماهشهر در استان خوزستان قلمداد کرد ـ موجی از حساسیت و نگرانی را در رابطه با کیفیت و سطح ایمنی در این واحد‌ها نشان می‌دهد.
به دیگر سخن، حجم عظیم سرمایه‌های در گردش در صنایع پتروشیمی (حدود هزار و ۳۵۰میلیارد تومان) و نقش مهم آن‌ها در اقتصاد و صنعت کشور، لزوم افزایش سطح ایمنی و امکانات اولیه در جهت مقابله با حوادث را در واحدهای پتروشیمی کشور بیش از پیش نمایان می‌کند.
به همین بهانه «تابناک» تلاش کرد تا وضعیت رعایت نکات ایمنی در صنایع پتروشیمی کشور را با برخی از کارکنان این واحد‌ها و کار‌شناسان بررسی کند. در همین رابطه چند تن از کارکنان واحدهای مختلف پتروشیمی استان خوزستان معتقد هستند، در صنایع پتروشیمی ایران، رعایت نکات ایمنی نه در بخش ساخت و نه در بخش تعمیرات و نگهداری، آنچنان که باید و شاید رعایت نمی‌شود.
برای مثال یکی از کارکنان پتروشیمی بوعلی ماهشهر که نامش نزد «تابناک» محرمانه می‌ماند، گفت: «پتروشیمی بوعلی نه مدیر تأسیسات و نه سمتی به عنوان معاون تأسیسات دارد. در حال حاضر شخصی هم که به بهانه آتش سوزی اخیر برکنار شد، رییس تعمیرات بود که به دلیل گذشت کمتر از یک ماه از تعمیرات اساسی شرکت و بی‌توجهی او و رئیس مجتمع به نشتی پمپ۸۰۰۱ مستحق برکناری بود».
یکی دیگر از کارکنان نیز گفت: «من بیش از ۵ سال است در واحدهای پتروشیمی کار می‌کنم، یکی از مهم‌ترین مشکلات به نظر من آموزش نادرست و عدم تناسب میان کار و تخصص نیرو‌هاست. بسیاری از افراد در سمت‌هایی قرار دارند که تخصص آن کار را ندارند.
از سوی دیگر نیز برخی از پیمانکار‌ها و شرکت‌های اقماری در چرخه فعالیت برای کاهش هزینه‌ها تلاش می‌کنند، برخی از کار‌ها با کیفیت کمتر انجام دهند. آتش سوزی هنگام جوشکاری، سقوط جرثقیل و استفاده ناصحیح از محلول‌های شیمیایی از متداول‌ترین اتفاق‌هایی است که هرچند بعضاً قربانی هم می‌گیرند، هیچگاه رسانه‌ای نمی‌شوند».
با توجه به اظهارات نگران کننده برخی کارکنان که البته نگران آزادی پس از بیان نیز بودند، تلاش شد تا موضوع ایمنی در واحدهای پتروشیمی کشور با مدیر کل این بخش در شرکت ملی صنایع پتروشیمی کشور بررسی شود که پیگیری‌ها هنوز به نتیجه نرسیده است.
در همین رابطه، دکتر «حسین وکیلی» اقتصاددان و کار‌شناس انرژی که سال‌ها تجربه فعالیت مدیریتی و پیمانکاری در صنایع نفت و گاز و پتروشیمی داشته است به «تابناک» گفت: «اصولاً در صنایع نفت و گاز و پتروشیمی مبحث ایمنی، یکی از مباحث اصلی است که باید در جزء جزء از اکتشاف، بهره برداری، انتقال و تولید فرآورده‌ها چه در بخش پالایشگاه‌ها که در زمینه نفت فعال هستند و چه در بخش پتروشیمی‌ها که در صنایع گاز فعال هستند، رعایت شود. صنعت نفت و گاز یک صنعت گسترده و حساس است که برای آن در سطوح جهانی و ملی ده‌ها سال است استانداردهای ایمنی به صورت قانون درآمده و اجرای آن بر همه کارکنان این صنایع لازم است».
وکیلی اضافه کرد: «در اینجا اگر بخواهیم به قوانین اشاره داشته باشیم، بنده به واسطه سابقه کار به عنوان مدیر و پیمانکار در بخش‌های مختلف صنایع نفتی و گازی باید به شما بگویم ما قوانین نوشته شده بسیار کامل، دقیق و منطبق با قوانین جهانی داریم و از این لحالظ مشکلی وجود ندارد؛ بنابراین، قوانین روی کاغذ نقص و مشکلی ندارد و اگر مشکلی هست، باید آن را در بخش اجرا، نظارت و آموزش کارکنان جست‌و‌جو کرد».
این کار‌شناس انرژی در ادامه با طرح چند پرسش افزود: «سؤال‌هایی که در این بخش مطرح است، اینکه آیا کارکنان واحد‌ها در همه سطوح مسئولیت پذیر هستند؟ آیا دستگاه‌های نظارتی وظیفه خود را به خوبی انجام می‌دهند؟ آیا مسئولین در انجام وظایف خود اهمال کاری نمی‌کنند؟
این موارد نیاز به بررسی‌های دقیق کار‌شناسی دارد. البته ذکر این نکته نیز ضروری است که این موضوع مختص به صنایع نفت و گاز نیست ولی به دلیل حساسیت بالای فعالیت در این صنعت عملکرد‌ها و رعایت نکات ایمنی در این بخش ضروری است.»
وکیلی ادامه داد: «نکته دیگر آنکه آتش سوزی اخیر و حوادث مشابه موارد بی‌سابقه‌ای در ایران نیستند و در جهان نیز سابقه دارند و در قوانین ایرانی که بر اساس قوانین روز جهان تنظیم شده نیز همه نکات ایمنی دیده شده است. رعایت این قوانین یک الزام است، ولی اینکه چرا نقص‌هایی در بحث ایمنی و تأمین امکاناتی نظیر بالگرد، آمبولانس و... وجود دارد، نیاز به بررسی دقیق دارد».
این اقتصاددان و فعال بازنشسته صنایع نفت و گاز در پایان گفت: «تأکید می‌کنم ما در زمینه دانش ایمنی و آشنایی با الزام‌های امنیتی واحدهای پتروشیمی هیچ کمبودی نداریم، ولی شاید آتش سوزی پتروشیمی بوعلی یک بهانه خوبی باشد برای اینکه یک گروه حقیقت یاب این موضوع را پیگیری کند که چرا با وجود داشتن دانش ایمنی در رعایت آن‌ها مشکل وجود دارد».
بر اساس آنچه آمد باید گفت، وجود حجم عظیمی از سرمایه ملی و خصوصی در واحدهای پتروشیمی و جایگاه ویژه این صنعت در اقتصاد کشور همچنین حساسیت بالای فعالیت در این حوزه به دلیل ضریب بالای وقوع حوادث رعایت نکات ایمنی در همه ابعاد ضروری است.
با وجود این نکته که دانش تخصصی کشور در رابطه با شناخت ابعاد مختلف واحدهای پتروشیمی و نکات ایمنی در سطح استانداردهای جهانی است؛ بنابراین، لزوم ریشه یابی چرایی رعایت نکردن این نکات و به عبارتی کم کاری‌ها به خوبی مشخص می‌شود.