سونامی دانش‌آموختگان بیکار
مساله مهم دیگری که در ایران وجود دارد موضوع بیکاری جمعیت فارغ‌التحصیل جوان است. این دسته که به طور معمول دارای تخصص در رشته‌های دانشگاهی خود هستند به دلیل نداشتن تجربه و سابقه کار معمولا از سوی شرکت‌ها و اداراتی که به دنبال جذب نیرو هستند، مورد استقبال قرار نمی‌گیرند.
به گزارش صدای ایران، روزنامه قانون نوشت: «کار از ارزش‌های محوری در یک جامعه محسوب می‌شود و اشتغال و یافتن شغل مورد نظر از اساسی‌ترین نیازهای موجود در یک جامعه است. بیکاری به عنوان یک پدیده مخرب اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی است که آثار سوء بسیاری را برای اقتصاد یک جامعه به بار می‌آورد و به طور معمول یکی از مهم‌ترین برنامه‌های دولت‌ها مقابله با معضل بیکاری در کشورهاست. این مساله به قدری حایز اهمیت است که افزایش اشتغال و کاهش بیکاری به عنوان یکی از شاخص‌های توسعه‌یافتگی جوامع تلقی می‌شود. بر مبنای تحقیقات در کشور ما موضوع ترک شغل هم با گستردگی زیادی به چشم می‌خورد و به عوامل مختلفی برمی‌گردد که از مهم‌ترین آنها دستمزد پایین و قراردادهای موقت کار است. هراس از اخراج و ترک کار، باعث گرایش شدید کارجویان ایرانی به مشاغل دولتی شده است.
به عقیده کارشناسان بازار کار دلایل جابه‌جایی و تغییر شغل در ایران به صورت مستقیم با ماهیت شغل، وضعیت امنیت آن، حقوق و مزایا و جایگاه اجتماعی آن در ارتباط است، از این رو درصدی از نیروهای کار در میانه راه تصمیم می‌گیرند شغل خود را تغییر داده و به اصطلاح از نو تجربه جدیدی را در جایی دیگر شروع کنند. بی‌ثباتی بازار کار، تعدیل نیرو توسط بنگاه‌های اقتصادی و کسب و کار و مراکز تولیدی کشور، تلاش شاغلان برای دستیابی به جایگاه های بالاتری از اشتغال، بازنشستگی، خوداشتغالی و موضوعاتی از این دست نیز به عنوان دیگر دلایل اختیاری و غیراختیاری انجام جا‌به‌جایی‌های نیروی کار کشور است. علاوه بر آن مساله مهم دیگری که در ایران وجود دارد موضوع بیکاری جمعیت فارغ‌التحصیل جوان در کشور است. این دسته که به طور معمول دارای تخصص در رشته‌های دانشگاهی خود هستند، به دلیل نداشتن تجربه و سابقه کار معمولا از سوی شرکت‌ها و اداراتی که به دنبال جذب نیرو هستند، مورد استقبال قرار نمی‌گیرند. این‌ها مشکلات عمده‌ای است که در بحث اشتغال و معضل بیکاری در کشور ما وجود دارد و باید به هر ترتیبی فکری به حال رفع این مشکلات شود.
میزان بیکاری در ایران
بر اساس آمار و اطلاعات موجود، میزان بیکاری در ایران نزدیک به یک چهارم است. حدود ۷۰ درصد جمعیت ایران زیر ۳۵ سال سن دارند. مرکز آمار ایران میزان بیکاری جوانان را ۸/۲۱ درصد اعلام کرده که تقریبا دو برابر نرخ متوسط بیکاری در ایران است. نرخ بیکاری در استان‌های مختلف ایران متفاوت است اما اغلب نرخ بیکاری در استان‌های مرزنشین از دیگر نقاط ایران بالاتر است. به گزارش بانک مرکزی ایران، در سال ۱۳۸۹، ۵/۲۲ درصد از خانواده‌های ایران بدون فرد شاغل، ۴/۵۵ درصد دارای يك فرد شاغل، ۱۷/۲ درصد دو فرد شاغل و ۹/۴ درصد دارای ۲ و بیشتر فرد شاغل بوده‌اند. در عین حال در سال ۱۳۹۰، ۸۰۰ هزار فرصت شغلی از دست رفته که معادل ۱۸ میلیارد دلار تولید بوده است. در سال ۱۳۹۳ درصد خانواده‌های بدون فرد شاغل به ۲۴ درصد رسید که از این میان ۵۷ درصد یک نفر شاغل، ۵/۱۵ درصد ۲ نفر شاغل و ۵/۳ دارای ۳ نفر شاغل و بیشتر بوده‌اند.
بحران بیکاری
در سال ۲۰۰۵ میلادی برابر با سال ۱۳۸۴ شمسی، نشریه تحقیقات اقتصادی خاورمیانه (میس) در یک گزارش کامل بحران بیکاری را در ایران بررسی کرد و نوشت: «بحران بیکاری ۴۰درصدی در ایران که ۲۸ میلیون را شامل می‌شود، جمعیت کل کشور را به طور نسبی دچار فقر اقتصادی کرده است.»
در همین سال دولت ایران اعلام کرده بود که نرخ بیکاری در کشور حدود ۱۲درصد است که این آمار از نظر برخی آگاهان غیرواقعی می‌نماید. برخی کارشناسان انتقادهایی به شیوه‌های آمارگیری بیکاران در ایران و نتایج آن وارد می‌کنند ولی همه بر یک نقطه اتفاق نظر دارند که بیکاری یکی از معضلات اصلی اقتصاد ایران است.
جمعیت ایران در ۲۸ سال گذشته تقریبا دو برابر شده و اکثر کسانی که در سال‌های بعد از انقلاب ۱۹۷۹ متولد شده‌اند به سرعت به جمع متقاضیان کار می‌پیوندند. بر اساس آمار رسمی، تعداد بیکاران ایران بین سه تا سه و نیم میلیون نفر است اما کارشناسان آمار بیکاران را بیشتر از چهار میلیون نفر برآورد می‌کنند. هر ساله دست کم حدود ۸۰۰ هزار نفر وارد بازار کار ایران می‌شوند و ایران توان کافی برای پاسخگویی به این حجم از متقاضیان کار را ندارد. دولت در دو سال گذشته حجم زیادی از منابع بانکی را به سمت بنگاه‌های زودبازده هدایت کرده بلکه بتواند از فشار بیکاران بکاهد اما برآوردهای رسمی نشان می‌دهد تلاش دولت تاثیر چندانی بر کاهش نرخ بیکاری نداشته است. کارشناسان اقتصادی بر این باورند که ایران برای این که بتواند بیکاری را کنترل و نرخ آن را کاهش دهد، باید سالانه بیشتر از یک میلیون شغل ایجاد کند؛ در حالی که در طول سال‌های اخیر به طور متوسط نتوانسته برای بیشتر از ۵۵۰ هزار نفر شغل ایجاد کند. کارشناسان اقتصادی معتقدند که ایران برای غلبه بر مشکل بیکاری، نیازمند رشد اقتصادی بالای ۷ درصد است اما در طول چند سال گذشته متوسط رشد اقتصادی در حد ۵ درصد بوده است و علاوه بر این نیاز به تداوم چند ساله یعنی چیزی حدود دو دهه، در رشد اقتصادی بالای ۷درصد در کشور به شدت احساس می‌شود. به عقیده کارشناسان، بخشی از رشد اقتصادی چند سال اخیر حاصل افزایش درآمدهای بالای نفتی بوده است؛ در حالی که دولت بدون سرمایه‌گذاری کافی نمی‌تواند به رشدی قابل اتکا دست یابد تا با آن شعار افزایش فرصت‌های شغلی را تحقق بخشد.
بیکاری فارغ‌التحصیلان
یکی از معضلاتی که در زمینه بیکاری در کشور وجود دارد، بحث بیکاری جمعیت فارغ‌التحصیل کشور است. همان‌طور که می‌دانید، نرخ بیکاری در میان تحصیلکردگان دانشگاه‌های کشور نیز کم نیست. علی ربیعی، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی اواسط خرداد ماه ۱۳۹۴ در حاشیه همایش بین‌المللی مهارت آموزی و اشتغال گفت: «هم‌اکنون ۴۰درصد از بیکاران کشور دانش‌آموخته دانشگاه هستند. با فارغ‌التحصیلی حدود ۴ میلیون دانشجو از دانشگاه‌های کشور، تعداد فارغ‌التحصیلان بیکار در آینده افزایش می‌یابد.
افزایش نرخ بیکاری
بر اساس آمارهای ارائه شده نرخ بیکاری سال ۹۴ نسبت به سال ۹۳ تا حدودی افزایش داشته است. نرخ بیکاری در فصل زمستان سال ۱۳۹۴ به ۸/۱۱ درصد رسیده که نسبت به زمستان سال قبل (سال ۱۳۹۳) ۳/۰ درصد افزایش یافته است. بر اساس اطلاعات منتشر شده از سوی مرکز آمار ایران درباره وضعیت نیروی کار در زمستان سال ۱۳۹۴ نرخ مشارکت اقتصادی در جمعیت ۱۰ ساله و بیشتر در کل کشور ۷/۳۷ درصد بوده است. این شاخص در بین مردان ۶/۶۲ درصد و در بین زنان ۸/۱۲ درصد محاسبه شده است. همچنین نتایج نشان می‌دهد درصد جمعیت فعال ۱۰ ساله و بیشتر در نقاط روستایی بیشتر از نقاط شهری است؛ به طوری که نرخ مشارکت اقتصادی در نقاط روستایی ۷/۳۸ درصد و در نقاط شهری ۳/۳۷ درصد بوده است. نرخ مشارکت اقتصادی برای جمعیت ۱۵ ساله و بیشتر در کل کشور ۲/۴۱ درصد به دست آمده است. این میزان در بین مردان ۸/۶۸ درصد و در بین زنان ۱۴ درصد بوده است. نرخ مشارکت اقتصادی کل کشور برای جمعیت ۱۵سال به بالا در نقاط شهری نیز ۶/۴۰ درصد و در نقاط روستایی ۱/۴۳ درصد به دست آمده است. بر اساس اطلاعات مرکز آمار ایران در فصل زمستان نرخ بیکاری جمعیت ۱۰ ساله و بیشتر در کل کشور ۸/۱۱ درصد بوده که این شاخص در بین مردان ۲/۱۰ درصد و در بین زنان ۷/۱۹ درصد محاسبه شده است. همچنین اطلاعات منتشر شده درباره وضعیت بیکاری بیانگر این است که نرخ بیکاری در نقاط شهری بیشتر از نقاط روستایی است. همچنان که نرخ بیکاری در نقاط شهری ۶/۱۲ درصد و در نقاط روستایی ۶/۹ درصد بوده است. اگر جمعیت فعال ۱۵ ساله و بیشتر در نظر گرفته شود، نظر بیکاری ۸/۱۱ درصد به دست می‌آید. بیشترین نرخ بیکاری در گروه سنی ۲۰ تا ۲۴ ساله تا ۳۰ درصد بررسی این شاخص در بین زنان و مردان نشان می‌دهد. همین گروه سنی در بین مردان نرخ بیکاری ۷/۲۵ درصدی و در بین زنان نرخ بیکاری ۲/۴۷ درصدی را تجربه می‌کند.
بر اساس اطلاعاتی که مرکز آمار ایران منتشر کرده است نرخ بیکاری جمعیت ۱۰ ساله و بیشتر در زمستان سال ۱۳۹۴ نسبت به زمستان سال ۱۳۹۳، ۳/۰ درصد افزایش یافته است. این نرخ در نقاط شهری ۵/۰درصد افزایش داشته و در نقاط روستایی ۱/۰درصد کاهش داشته است. همچنین در جمعیت مردان ۶/۰ درصد افزایش و در بین زنان ۳/۱ درصد کاهش داشته است. نرخ بیکاری جمعیت ۱۰ ساله و بیشتر در زمستان سال ۱۳۹۴ نسبت به فصل قبل (پاییز ۱۳۹۴) ۱/۱درصد افزایش داشته است. این شاخص در نقاط شهری ۹/۰ درصد و در نقاط روستایی ۵/۱ درصد افزایش یافته که تغییرات این نرخ در بین مردان ۲/۱ درصد و در بین زنان ۸/۰ درصد افزایش یافته است. نسبت اشتغال جمعیت ۱۰ ساله و بیشتر در فصل زمستان سال ۱۳۹۴، ۲/۳۳درصد بوده است. این نسبت برای مردان به مراتب بیشتر از زنان بوده است؛ به طوری که نسبت مذکور در بین مردان ۳/۵۶ و در بین زنان ۳/۱۰ درصد بوده است. نسبت اشتغال جمعیت ۱۰ ساله و بیشتر در نقاط روستایی بیشتر از نقاط شهری بوده است؛ به نحوی که این نسبت در نقاط روستایی ۳۵ درصد و در نقاط شهری ۶/۳۲ درصد بوده است.»
نظر شما