كناره گیری داوود اوغلو؛ اردوغان سكاندار قدرتمند حزب و دولت تركیه
ساز جدایی تروئیكای عبدالله گل، رجب طیب اردوغان و احمد داوود اوغلو سه یار دیرینه در حزب عدالت و توسعه با پایان دادن گل به زندگی سیاسی خود در اوت 2014 پیش از برگزاری انتخابات پارلمانی و كناره گیری اوغلو از رهبری حزب كوك شد و از این سه تن تنها اردوغان باقی مانده است تا سكان رهبری حزب و كشور را بطور كامل در دست داشته باشد.
احمدداوود اوغلو پس از 22 ماه تكیه بر مسند نخست وزیری تركیه روز پنجشنبه در پی دیدار چهارشنبه شب با رجب طیب اردوغان رییس جمهوری اعلام كرد كه از رهبری حزب عدالت و توسعه كناره گیری می كند و این تصمیم را ناشی از همراهی نكردن دوستانش در حزب اعلام كرد.
'در هیچ مرحله از زندگی به دنبال مقام و موقعیت نبوده و از هیچ چیزی كه به آن اعتقاد نداشت دفاع نكرده و همیشه اعتقاد داشتم كه رفیق راه مهمترین عامل موفقیت است و رفقا در طول راه باید همراه یكدیگر باشند و اگر با یكدیگر همراهی نمی كنند این را به صراحت بگویند.' این سخن اوغلو پس از كناره گیری از رهبری حزب بوده است و چنین به نظر می رسد كه منظور از همراهی نكردن رفقای هم حزبی بیش از هركسی رجب طیب اردوغان باشد.
احمد داود اوغلو در ۲۶ فوریه سال ۱۹۵۹ در شهر قونیه در تركیه به دنیا آمد. از دانشگاه بُغازیچی مدرك كارشناسی در رشتهٔ اداره عمومی و فوق دكترا در علوم سیاسی و روابط بین‌الملل دریافت كرده و در فاصله سال‌های ۱۹۹۳ و ۱۹۹۹ در دانشگاه مرمره به كار اشتغال داشت و در سال ۱۹۹۹ پروفسور تمام در این دانشگاه شده است.
او از اول ماه مه ۲۰۰۹ به سمت وزیر خارجه تركیه گمارده شد و پیش از آن رایزن ارشد نخست‌وزیر تركیه بود و حزب حاكم عدالت و توسعه در 28 اگوست 2014 احمد داوود اوغلو، وزیر خارجه را به عنوان نخست وزیر و رئیس حزب برگزید. او در این تاریخ به عنوان بیست و ششمین نخست وزیر تركیه كار خود را آغاز كرد.
حزب عدالت و توسعه در سال 2002 در انتخابات پارلمانی با كسب 34 درصد آرا به پیروزی رسید و تروئیكا گل - اردوغان و داوود اغلو قدرت را بدست گرفتند و دوران جدیدی را در حوزه های داخلی و خارجی رقم زدند و با بهبود وضعیت اقتصادی، تغییر در مدیریت كشور و در پیش گرفتن برخی سیاست های خارجی مورد نظر و مطلوب مسلمانان كشور محبوبیت قابل توجهی كسب كردند.
این حزب تلاش كرده است تا با رونق اقتصادی ، ایجاد فضای باز سیاسی ، مشاركت اقوام مختلف و ارتباط با كشورهای مسلمان همسایه و دنیای غرب الگویی بی بدیل از همزیستی اسلام و دموكراسی برای جهان اسلام ارائه دهد.
حزب (AKP ) در انتخابات سال 2011 (سه دوره متوالی) به موفقیت قابل توجه ای دست یافت در این دوره از انتخابات نزدیك به 51 درصد آرا را از آن خود كرد و در انتخابات 2015 این حزب به پیروزی بزرگتر چشم دوخته بود تلاش كرد با كسب 400 كرسی از 550 كرسی پارلمان ( یعنی 1+50 ) دولت غیر ائتلافی را تشكیل دهد اما با رو به رو شدن با رقبای سرسخت حزب كنش ملی و حزب دموكراسی خلق های تركیه به 41 درصد ارا دست یافت.
ترمیم و بهبود وضعیت اقتصادی ایجاد فضای باز برای مشاركت تمامی اقوام ،تلاش برای پیوستن كشور به اتحادیه اروپا از جمله برنامه های این سه یار سیاسی در حزب عدالت و توسعه بوده است كه منجر به جلب آرای مردم ، ارای خاكستری و قدرت یابی روز افزون حزب عدالت و توسعه شد از سوی دیگر در سیاست خارجی نیز ' رویكرد به شرق ' و بویژه رابطه با كشورهای همسایه مسلمان در كنار سیاست سنتی رابطه و همگرایی با غرب و بویژه همپوشانی با سیاست های امریكا در منطقه راه موفقیت های حزب ( گل ،اردوغان و اوغلو ) در عرصه بین المللی گشود.
عبدالله گل رئیس جمهوری سابق از شاگردان مهم مكتب نجم الدین اربكان بنیانگذار احزابی چون سلامت ملی، نظام ملی، رفاه، فضیلت و سعادت منادی بازگشت به خویشتن خویش ، از فعالیت سیاسی كناره گرفت و داوود اوغلو وزیر خارجه و معمار سیاست خارجه تركیه در 28 اگوست 2014 نخست وزیر شد.
دكترین داوود اوغلو در كتاب 'عمق استراتژیك' ارائه شد و وی در این دكترین معتقد است كه 'تركیه به دلیل موقعیت جغرافیایی و تاریخی خاص خود دارای عمق استراتژیك است'، به همین دلیل وزیر خارجه دولت اردوغان، تركیه را در ردیف كشورهای منحصر به فرد و خاص و همچنین قدرت های مركزی محسوب می كند.
او معتقد است كه تركیه نباید خود را محدود به نقش منطقه ای در بالكان یا خاورمیانه كند، چرا كه تركیه كشوری است مركزی، نه منطقه ای. بنابراین باید نقش رهبری را در چندین منطقه ایفا كند. چیزی كه به این كشور در نظام بین الملل اهمیت استراتژیك می دهد.
داوود اوغلو در دكترین عمق استراتژیك خود، اهداف زیر را دنبال می كرد:
1) تركیه باید نقش پر رنگ، فعال و متناسب با تاریخ پر شكوه گذشته و عمق جغرافیایی خود ایفا كند.2) برای اجرای بهتر آن می بایست بر روی قدرت نرم خود سرمایه گذاری كند. چرا كه به نظر او كشورش با همه مناطق ذكر شده دارای روابط تاریخی و فرهنگی است.
3) نهادهای سیاسی داخلی این كشور می توانند الگویی برای كشورهای این مناطق باشند.
4) اقتصاد آن بازوی قدرتمندی برای پشتیبانی از این روابط است.
5) باید در مدیریت بحران های منطقه ای و بین المللی نقش مهمی را ایفا كند.
6) از طریق همكاری اقتصادی،سیاسی و امنیتی با كشورهای منطقه،نیاز به مداخله قدرت های خارجی را از بین ببرد.
7) به جای التماس و صرف هزینه های گزاف برای پیوستن به اتحادیه اروپا باید روی كشورهای منطقه سرمایه گذاری كند، مخصوصا كشورهایی كه زمانی جزء امپراتوری عثمانی بوده اند.
وی برای موفقیت دو پیش فرض را مطرح می كند :
1) مسائل و مشكلات داخلی؛ حل و فصل مسالمت امیز مساله كردها و همچنین شكاف و اختلاف بین اسلامگرایان و سكولارها.
2) روابط با همسایگان؛ سیاست تنش صفر با همسایگان و ایجاد روابط حسنه با قدرت های نوظهور
دكترین اوغلو طی سال های اخیر مهم ترین محور سیاست های خارجی و داخلی حزب عدالت و توسعه بوده است و وی به عنوان معمار سیاست خارجی تركیه معرفی شده است و نقش وی در سیاست های تركیه موجب شد كه وی به چهره ای سرشناس و تاثیر گذار در داخل و خارج از تركیه معرفی شود.
اوغلو پله های ترقی را با اردوغان طی كرد و رئیس جمهوری تركیه نقش تعیین كننده ای در بروز و ظهور 'اوغلویسم 'داشته است. برغم همراهی این دو تن از مدت ها پیش زمرمه اختلافات بین دو رهبر حزب عدالت در گرفته بود شاید یكی از این اختلافات شكست پیش بینی های اوغلو در سقوط حكومت بشار اسد، حملات ترویستی در تركیه از جمله حمله انتحاری در شهر كردنشین سوروچ و مرگ 32 شهروند و بمب گذاری ها در مناطق مختلف از سوی داعش بوده كه دكترین سیاست خارجه «احمد داووداوغلو» را زیر سووال برد و كناره گیری وی حكایت از چرخش سیاست خارجه دولت اردوغان و پیگیری دكترین جدیدی در سیاست خارجه این كشور باشد.
همچنین مساله اختلاف دیدگاه بین اردوغان و داوداوغلو خصوصا در جریان انتخابات عمومی سال گذشته و متعاقب آن در جریان دستگیری و زندانی كردن برخی روزنامه نگاران مطرح شده بود.
كناره گیری اوغلو زمانی صورت گرفت كه هفته گذشته شورای تصمیم گیری و اجرایی حزب اختیار انتصاب رهبران استانی حزب را از نخست وزیر سلب كرد و بعد از آن وی در نشست روز سه شنبه نمایندگان حزب عدالت و توسعه طی سخنانی گفت: من نفس خود را زیر پا گذاشته و هر مقام عالی را برای ضرر نرساندن به حركت حزب (عدالت و توسعه) رد می كنم.
داوداوغلو در پی دیدار چهارشنبه شب گذشته با طیب اردوغان، پس از شركت در نشست 35 دقیقه ای شورای تصمیم گیری و اجرایی حزب اعلام كرد كه دومین كنگره فوق العاده حزب ( طی 14 سال اخیر ) 22 مه برگزار خواهد شد و در این كنگره نامزد رهبری حزب نخواهد بود.
نخستین كنگره حزب دو سال قبل برگزار و داوداوغلو به رهبری آن برگزیده شد.
داوداوغلو در سخنانی گفت: چگونگی تصمیم هفته گذشته شورای تصمیم گیری و اجرایی حزب در زمینه سلب اختیار انتصاب رهبران استانی حزب از دید وی صحیح نبود. نحوه این سلب اختیار، منافی دیدگاه وی در زمینه رفیق راه بودن است و وی بجای تغییر این شورا كه پیامدهای منفی برای حزب به دنبال خواهد داشت، ترجیح می دهد كه با تشكیل كنگره فوق العاده رهبر جدید برای حزب انتخاب شود.
پیشتر برخی رسانه‌های نزدیك به رجب طیب اردوغان، او را متهم به توطئه علیه رئیس جمهوری كردند و مطلبی تحت عنوان 'نقطه های خیانت در امانت'منتشر شد كه در آن ادعا شده بود داوود اغلو تلاش‌هایی را برای رسیدن به سمت ریاست جمهوری كشور آغاز كرده است.
در این گزارش تاكید شده بود كه «داوود اوغلو به دو شرطی كه اردوغان به هنگام تسلیم ریاست حزب عدالت و توسعه به او اعلام كرده بود، پایبند نبوده است،یكی تصویب حكومت مبتنی بر ریاست جمهوری و دیگری خودداری از همكاری با غرب كه می خواهد اردوغان را سرنگون كند و برای رسیدن به این هدف در حال بهره برداری از دو پرونده سوریه و فلسطین است.»
حال پرسش این است كه با كناره گیری اوغلو چه اتفاقی در سیاست داخلی و بوِیژه خارجی تركیه رخ خواهد داد؟برخی كارشناسان در پاسخ به این پرسش معتقدند كه دورانی جدیدی در نظام سیاسی كشور و ساختار قدرت در این كشور رخ خواهد داد در واقع تمركز قدرت در یك شخص افزایش خواهد یافت و نظام سیاسی پارلمانی به ریاستی تبدیل می شود در این نظامی با تغییر قانون اساسی و تغییر سیستم پارلمانی فعلی به سیستم ریاستی عملا نیازی به نخست وزیر نخواهد بود.
در واقع روند تمایل بیش از حد به تمركز قدرت و شخصی كردن سیاست و نقش آفرینی یك فرد به عنوان عامل پایان دادن به همه مسائل می تواند به مرور به پاشنه آشیل اردوغان تبدیل شود و محبوبیت حزب اعتدال و توسعه را كاهش دهد.
این پرسش نیز در محافل سیاسی ایجاد شده كه كناره گیری اوغلو از حزب زمینه ساز انشعاب در حزب اعتدال و توسعه خواهد شد و گروهی از این حزب جدا خواهد شد البته اگرچه ممكن است این اتفاق بیافتد اما زمان آن به این سرعت نخواهد بود.
در حوزه سیاست خارجی نیز بسیاری معتقدند كه سیاست دولت تغییر چندانی نخواهد كرد و سیاست سنتی گسترش روابط با غرب و همپوشانی با سیاست های آمریكا به عنوان یكی از متحدان قدیمی واشنگتن برغم وجود اختلافاتی بین آمریكا و آنكارا در حوزه خاورمیانه از جمله داعش و كردهای سوریه در منطقه ادامه خواهد یافت.
سیاست های تمایل به غرب طی چندین سال موجب دور شدن این كشور از منطقه اسلامی و عربی شد اما اكنون رویكرد به شرق یكی از سیاست های تركیه است و در این مسیر انكارا در صدد گسترش روابط با كشورهای اسلامی و عربی از جمله عربستان با همه اختلافاتی كه با یكدیگر دارند، است و به نظر می رسد كه سیاست پیشین رابطه با رژیم صهیونیستی نیز ادامه یابد.
نظر شما