چرا سفر روحانی به ترکیه مهم است؟

پرزیدنت روحانی پس از مشورت های فراوان بالاخره به این نتیجه رسید شخصا عازم استانبول شود. اما چرا رفتن رئیس جمهور بسیار از نرفتنش مهمتر و سازنده تر است؟

پس از کش و قوس های فراوان بالاخره و در آخرین دقایق اعلام شد شخص رئیس جمهور برای حضور در نشست سران سازمان همکاری اسلامی در استانبول راهی ترکیه می شود. اما چرا اعلام این خبر و حضور رئيس جمهوری ایران مهم است؟

شاید نیازی نباشد تحلیلگر متخصص در امور خاورمیانه باشید تا دریابید عربستان چه تلاش هایی برای انزوای ایران در منطقه انجام می دهد و تور منطقه ای یک هفته اخیر پادشاه و پسرش نشان از عزم جزم سعودی برای هموار کردن فضایی ضد ایرانی در نشست سازمان همکاری اسلامی دارد. 

اما در مقابل این تلاش ها ما چه گزینه هایی داشتیم؟

می توانستیم وقتی از چنین فضایی آگاهی یافتیم اصولا نشست را تحریم کنیم و اعلام نماییم به دلیل فضاسازی هایی که عربستان در حال انجام است به این اجلاس نمی آییم و اعتراض خود را به این صورت نشان دهیم. اما چه حاصلی از این رفتار برای ما به دست می آمد؟ منصفانه پاسخ دهیم، تقریبا هیچ. چرا که سعودی به راحتی و سهل تر از قبل می توانست پروژه خود را پی بگیرد و هر آنچه می خواهد فضا را علیه ایران در اجلاس سازمان همکاری اسلامی بشوراند. ضمن اینکه این نوعی خودکشی از ترس مرگ محسوب می شود. به یاد داشته باشیم، مزد ترس هم همیشه مرگ است. 

گزینه دوم ما حضور در این نشست با سطحی پایین تر و نه با حضور شخص رئيس جمهور بود. به این ترتیب که به عنوان مثال شخص وزیر خارجه در راس هیئت قرار می گرفت و دیگر روحانی به استانبول سفر نمی کرد. موافقان این نظر بر این باورند در این صورت ما هم مزیت حضور را به دست آورده ایم و هم در عین حال با عدم حضور رئيس جمهور نارضایتی خود را به طرف مقابل نشان داده ایم. ضمن اینکه در صورتی که بیانیه پایانی متنی علیه ایران باشد، رئیس جمهور در آن نشست حضور نداشته و هزینه های احتمالی کمتری به ایران تحمیل خواهد شد.

این ایده هرچند از اولی بهتر است اما باز هم مشکلاتی دارد. جواد ظریف دیپلماتی توانمند و ورزیده است و به ویژه در سازمان های بین المللی تجربه ای گرانسنگ دارد که می تواند در کنفرانس های بین المللی بسیار به او کمک کند. این اصلی تردیدناپذیر است. اما در عین حال همین جواد ظریف به عنوان وزیر خارجه ایران در این نشست شرکت می کند و باید در کنار اردوغان و ملک سلمان و ملک حسین و ... که همگی رئیس قوه مجریه کشورهای خود به شمار می روند قرار گیرد. در چنین شرایطی و صرف نظر از مقایسه توانایی های ظریف و دیگران، باید عنایت داشته باشیم که از منظر پروتکلی، وزیر خارجه ما در جایگاه پایینتری قرار می گیرد و در نتیجه شاید نتوان آنطور که باید و شاید بر روندهای جاری در مذاکرات اثرگذار بود. 

سومین سناریو که به نظر منطقی ترین هم می آید، حضور هیئتی عالی رتبه از ایران با رهبری شخص رئیس جمهور است. در این سناریو ایران با تمام قوا و با هیئتی بلندپایه عازم ترکیه می شود تا شخص رئيس جمهور در صدر گروه ایرانی قرار گیرد. همانطور که اشاره شد این گزینه منطقی ترین و معقول ترین در شرایط کنونی است. در وضعیتی که عموم کشورهای صاحبنام و تاثیر گذار در سازمان همکاری اسلامی با تمام قوا در این نشست حضور یافته اند، نیامدن روحانی می توانست نوعی ضعف از جانب ایران تحلیل شود. ضمن اینکه در فضایی که عربستان سعودی با تمام قوا تلاش دارد فضا را علیه ایران بشوراند، حضور شخص رئيس جمهور در این نشست حتما بر فضای نشست تاثیر خواهد گذاشت.

این گزینه مزیت دیگری هم دارد و آن نوعی احترام گذاشتن به میزبانی است که میانه ما و عربستان قرار دارد. ترکیه نه آنطور که تحلیل های بدبینانه اظهار می دارند متحد عربستان است و نه آن گونه که تفسیرهای ساده بینانه می گویند یار غار ایران. ترکیه ترکیه است و خود بازیگری مستقل در مناقشات منطقه ای به شمار می رود. حال این دیگر هنر ماست که این بازیگر را به سوی خود جلب کنیم یا آن را به دامن رقیب هدایت. به نظر می رسد پس از سفرهایی که مقامات ترک (داوود اغلو و چاوش اوغو) به تهران داشتند و رسما از روحانی دعوت کردند در این نشست حضور یابند، عدم رفتن رئيس جمهور به این نشست ضمن اینکه نوعی بی احترامی به میزبان ارزیابی می شد و زمینه را برای همراه ساختن ترکیه با عربستان بیش از پیش هموار می ساخت.