هادی منتظری: به جای ثبت جهانی «کمانچه» نوازنده تربیت کنیم

نوازنده‌ی پیشکسوت ساز کمانچه در واکنش به انتشار خبر ارسال پرونده‌ی ثبت جهانی این ساز به یونسکو، گفت: بهتر است، به جای ثبت جهانی کمانچه برای این ساز، نوازنده تربیت کنیم.

هادی منتظری اظهار کرد: کمانچه در نقاط مختلف دنیا نواخته می‌شود و ما باید شیوه‌ی نوازندگی خود را بررسی کنیم.

او با بیان خاطره‌ای گفت: به یاد دارم قبل از انقلاب اسلامی، وزیر فرهنگ وقت نزد استاد ابراهیم قنبری‌مهر(مطرح‌ترین سازگر ایرانی) رفت و به او گفت که کمانچه‌ی جمهوری آذربایجان خیلی خوش‌صدا است، شما هم کمانچه‌ی آذری بسازید. استاد قنبری‌مهر به باکو سفر کرد و آن کمانچه را دید؛ اما پس از بازگشت از سفر به وزیر گفت که کمانچه‌ی ایرانی هیچ مشکلی ندارد، بلکه نوازندگان کارشان را بلد نیستند.

این کمانچه‌نواز پیشکسوت تصریح کرد: من با این «دادار دودورها» مخالفم. باید به مسائل جدی‌تری توجه کرد. خواهش می‌کنم این جمله‌ی من را حمل بر خودستایی نکنید، اما تنها کسی که صدای کمانچه را مثل کمانچه درمی‌آورد، بنده‌ی حقیر هستم. ما باید به ماهیت و سونوریته‌ی ساز توجه کنیم.

منتظری معتقد است: ما اصل قضیه را رها کردیم و به گویش این ساز اهمیت نمی‌دهیم. در حالی که کمانچه‌ی ایرانی،‌ کمانچه‌ی ترکی‌ و کمانچه‌ی چینی هر کدام رنگ صدای خود را دارند و با شیوه‌های خاص خود نواخته می‌شوند. ما باید در نوازندگی کمانچه‌ی ایرانی، به شاخص و استاندارد برسیم.

وی تأکید کرد: اقدام به ثبت جهانی کمانچه مانند ماشینی است که بخواهیم آن را حرکت دهیم، اما بنزین نداشته باشیم که در آن بریزیم.

او با بیان این‌که استقبال جوانان از ساز کمانچه این روزها بهتر شده است‌، گفت: ما باید «خانه کمانچه» داشته باشیم. جایی به نام آکادمی کمانچه باید در کشور وجود داشته باشد تا به یک استاندارد برای تدریس این ساز برسیم.

سرپرست گروه «تیام» ادامه داد: ما حتی یک کتاب خوب برای کمانچه نداریم. چند پیشکسوت باید بنشینند و به تصحیح این کار بپردازند. حالا مثلا ما به سازمان یونسکو برویم و بگوییم این ساز برای ما است، فایده‌اش چیست؟ در درجه‌ی اول باید به حفظ هویت این ساز در کشور توجه کرد.

نوید دهقان نیز که یکی از کمانچه‌نوازان جوان کشور است‌، درباره‌ی فراخوان خانه‌ی موسیقی برای دعوت از نوازندگان این ساز و حمایت از جهانی شدن کمانچه، گفت: چندی پیش خانه‌ی موسیقی و به دعوت آقای پیرنیاکان، فراخوانی داد تا ما متنی را که درباره‌ی کمانچه نوشته بود‌ند، امضا کنیم. به هر حال این اتفاقات باید توسط دولت شکل بگیرد که متأسفانه همیشه از این نظر دچار کمبود بوده‌ایم؛ اما حالا خانه‌ی موسیقی از سوی ما سعی در جهانی کردن این ساز دارد و این کار مهمی است.

او ادامه داد: به هر حال، میراث فرهنگی هر کشوری هویت و شناسنامه‌ی آن است؛ اما متأسفانه در فراخوانی که آن روز توسط خانه‌ی موسیقی داده شد، تعداد کمی از نوازندگان کمانچه حضور پیدا کردند که این، کم‌لطفی دوستان بود.

دهقان درباره‌ی کمانچه‌نوازی در کشورهای مختلف نیز گفت: کشورهای همسایه‌ی ما مانند تاجیکستان و ترکمنستان نیز کمانچه‌نوازی انجام می‌دهند، البته به فراخور شرایط هر منطقه، این ساز متفاوت نواخته می‌شود؛ اما مهم‌ترین منطقه‌ی ایران در کمانچه‌نوازی، منطقه‌ی لرستان است که کمانچه در آنجا هنوز ساختاری بدوی و ابتدایی دارد.

سرپرست گروه «قمر» درباره‌ی تفاوت کمانچه‌نوازی از گذشته تا امروز نیز گفت: تفاوت کمانچه‌نوازی از گذشته تا امروز خیلی زیاد است. کمانچه سال‌ها ساز اصلی موسیقی دستگاهی ایران نبود و کمتر مورد توجه قرار گرفت؛ اما این ساز امروز اجتماعی‌تر شده است. در موسیقی غرب نیز ویلن جایگزینی برای کمانچه است. باید بگویم که هرچه در رپرتوآر موسیقی دستگاهی ایران وجود دارد، با کمانچه نیز قابل اجرا است.

کمانچه یکی از سازهای ایرانی است. این سازعلاوه بر شکم، دسته و سر در انتهای پایینی ساز، پایه‌ای دارد که روی زمین یا زانوی نوازنده قرار می‌گیرد. کمانچه در دوران صفویه و قاجاریه جزو سازهای اصلی موسیقی ایران بوده‌ است. همچنین نخستین صدای ضبط‌ شده‌ی کمانچه به اوایل قرن بیستم میلادی برمی‌گردد. باقرخان رامشگر، علی‌اصغر بهاری، رحمت‌الله بدیعی، محمد مقدسی، کیهان کلهر، علی‌اکبر شکارچی، درویش‌رضا منظمی، سعید فرج‌پوری‌، اردشیر کامکار، هادی منتظری و مهدی آذرسینا از نوازندگان مطرح این ساز هستند.

براساس اطلاعات منتشرشده در رسانه‌ها مدتی پیش، پرونده‌ی جهانی کمانچه برای ثبت در فهرست موقت به یونسکو فرستاده شد و قرار است، پرونده‌ی این ساز در اجلاس میراث ناملموس یونسکو در سال 2016 بررسی شود.