به سوريه رفته بود تا شايد با پيوستن به داعش، نقشي در تشکيل آن آرمانشهر اسلامي وعده داده‌شده ايفا کند، اما در عوض، خود را تحت فرمان والي‌ها و فرماندهاني يافته بود که تاب تحمل هيچ‌گونه مخالفتي را نداشتند؛ فرماندهاني در سايه که تشخيص هويت حقيقي آنان کاري ناممکن مي‌نمود. اما ابوحمزه، شورشي سابق سوري که پيش از جدايي از تروريست‌ها و فرار به ترکيه، فرماندهي گروهي کوچک از جنگجويان خارجي را برعهده داشته، درباره يک چيز اطمينان دارد: تمامي تصميم‌گيرندگان اصلي داعش عراقي هستند؛ افسران سابق ارتش صدام‌حسين که حتي وقتي در نقش معاون نيز ظاهر مي‌شوند، اميران محلي سوري را تحت‌الشعاع قرار داده و حرف آخر را در طراحي تاکتيک‌ها و نقشه‌هاي نبرد مي‌زنند. با اين‌حال، ابوحمزه تنها کسي نيست که به نقش فراگير افسران ارتش بعث در فرماندهي و مديريت کميته‌هاي نظامي و امنيتي داعش شهادت مي‌دهد.
به گزارش واشنگتن‌پست، بسياري از اعضاي سابق داعش، فرماندهان نيروهاي ائتلاف ضدداعش و تحليلگران تروريستي بر اين باورند گذشته از تجربيات نظامي- امنيتي و رويه‌هاي حکومتي، شبکه‌هاي قاچاق نفتي که در دهه ٩٠ ميلادي و به‌منظور دورزدن تحريم‌ها عليه رژيم صدام ايجاد شده بود نيز تحفه افسران سابق بعثي براي سازمان تروريستي داعش است که حتي با وجود هجوم سيل‌آساي هزاران جنگجوي‌خارجي، همچنان تمامي مناصب حکومتي و مديريتي را در سلطه خود دارند. درست همين‌جاست که تصور عموم مردم از داعش به عنوان يک سازمان تروريستي صرف مشکل‌آفرين مي‌شود. حسن حسن، تحليلگر مسايل خاورميانه و يکي از نويسندگان کتاب «داعش: درون ارتش وحشت» بر همين عقيده است. او با بيان اينکه داعش فراتر از يک گروه تروريستي است، بر درهم‌تنيدگي سرمنشأ اين سازمان تروريستي با قساوت بدوي رژيم بعثي، فروپاشي ارتش عراق پس از حمله ايالات‌متحده در سال ٢٠٠٣، شورش‌هاي متعاقب آن و به حاشيه رانده‌شدن اقليت‌هاي سني آن کشور به دست دولتي شيعه‌محور تاکيد داشته و در حقيقت داعش را زایده‌اي دروني از ساختار حاکميت چندين‌وچندساله عراق مي‌داند. در اين ميان، قانون بعثي‌زدايي که متضمن انفصال ٤٠٠هزارنفر از اعضاي ارتش شکست‌خورده عراق از خدمت دولتي و قطع مستمري آنان در سال ٢٠٠٣ بود، به‌مثابه يکي از اولين مشوق‌هاي شکل‌گيري هسته‌هايي از ستيزه‌جويان افراطي شناخته مي‌شود. اما ايالات‌متحده که به عنوان مجري اين طرح، از همان ابتدا در جريان پيوستن بسياري از افسران رژيم بعث به ديگر گروه‌هاي ستيزه‌جو و پشتيباني تاکتيکي آنان از القاعده عراق قرار داشت، گمان نمي‌کرد اين افسران که سلاح‌هاي خود را تحويل نداده بودند، پس از چندسال به اعضاي مرکزي گروهي تروريستي بدل شوند که از زير چتر القاعده عراق بيرون مي‌آمد، اما به‌مراتب رعب‌آورتر از سلف خويش بود. هشام الهاشمي، تحليلگر عراقي و مشاور کنوني دولت آن کشور معتقد است افسران بعثي تنها با پيوستن به شاخه القاعده در عراق، به رهبري ابومصعب الزرقاوي نبود که به افراط‌گرايي کشيده شدند. بسياري از اين افسران بعثي و شهروندان معمولي عراقي با گذراندن دوران محکوميت خود در زندان آمريکايي بوکا در جنوب عراق، همنشين جهادگراياني افراطي شدند که آرام‌آرام آنان را جذب ايدئولوژي محتوم خود کردند. اما با روي‌کارآمدن ابوبکر البغدادي، رهبر کنوني و خليفه خودخوانده داعش بود که جذب افسران سابق بعثي به يک راهبرد آگاهانه و سنجيده بدل شد.
دور جديد بعثي‌زدايي که در سال ٢٠١١ و پس از خروج نيروهاي آمريکايي توسط نوري المالکي، نخست‌وزير وقت عراق انجام گرفت و پاي تقريبا تمامي افسران بعثي را که توسط ارتش ايالات‌متحده بازپروري شده بودند از مناصب دولتي بريد نيز يکي ديگر از آن اقداماتي بود که به کمک البغدادي آمد. سرکوب و تعقيب قانوني اقليت‌هاي سني عراق توسط دولت المالکي نيز که پس از خروج نيروهاي آمريکايي شدت يافته بود، اين اقليت‌هاي مذهبي را به پشتيباني از افراط‌گرايان سوق داد و راه را براي تصرفات سرزميني داعش هموار کرد. تمامي اين عوامل دست‌به‌دست هم داد تا اين سازمان تروريستي با اتکا به توانايي‌هاي اطلاعاتي و عملياتي افسران بعثي جذب‌شده که برخي از آنان طي دوسال اخير کشته شده، اما به‌سرعت با همتايان خود جايگزين شده‌اند، شاهد پيشروي‌ها و فتوحاتي گسترده در عراق و سوريه باشد. با تمام اين اوصاف، نمي‌توان به‌راحتي پذيرفت که تعصبات سکولاريستي حزب بعث صدام با تفاسير سرسختانه و معيوب داعش از احکام اسلامي همخوان شده باشد. هنوز جاي اين سوال باقي است که آيا افسران سابق بعثي به ايدئولوژي منحرف داعش پايبند هستند يا خير؛ پرسشي که به زعم الهاشمي پاسخي منفي دارد. او با اشاره به اينکه پيوند بعثي‌ها با داعش يک ائتلاف راهبردي است، خاطرنشان می‌کند بسياري از بعثي‌ها علاقه‌اي به ادامه حضور داعش در عراق نداشته و مترصد آن هستند تا خود، حاکميت کشور را به دست گيرند. اين در حالي است که برخي از افسران سابق بعثي که امروزه شاهد حضور همرزمان خود در صف نيروهاي داعش هستند، ديدگاهي متفاوت دارند. آنان متعقدند اين بعثي‌ها نيستند که از شرايط کنوني براي بازگشت به قدرت بهره مي‌برند، بلکه اين جهادگرايان افراطي هستند که از استيصال و درماندگي افسران اخراجي براي تحقق اهداف تروريستي خود نهايت استفاده را مي‌برند. يکي از اين افسران بعثي ساکن در اربيل که در گفت‌وگو با واشنگتن‌پست، به دلايل امنيتي حاضر به افشاي نام خود نشده، ايالات متحده را به دليل انحلال ارتش عراق و بلاتکليف‌کردن نيروهاي آن، بزرگ‌ترين مسبب اين وضعيت مي‌داند. او با بيان آنکه بعثي‌هاي سابق در صورت داشتن اميد به آينده به دام افراط‌گرايان نمي‌افتادند، ازدست‌دادن شغل و امنيت اقتصادي را تنها ثمره پروژه‌اي آمريکايي دانست که در اصل در پي بعثي‌زدايي از اذهان مردم عراق بود.
منبع: روزنامه شرق
آخرین اخبار
