اکنون فقط 15 درصد به رشته ریاضی و فیزیک می روند

ریاضیات مادر همه علوم و زیربنای فناوری و توسعه نامیده می شود اما آمار دانش آموزان و دانشجویان مشغول به تحصیل در این رشته نشان می دهد ریاضی از سکه افتاده است و از آن بازار پررونق دیروز خبری نیست.

به گزارش صدای ایران، بر اساس آمار تازه مسوولان آموزش و پرورش، از میان یک میلیون و 713 هزار و 872 دانش آموز شاخه نظری، 15.49 درصد در رشته ریاضی تحصیل می کنند، در حالی که گرایش دانش آموزان به رشته های تجربی و انسانی افزایش یافته است.

این موضوع حساسیت مسوولان امر را برانگیخت تا آنجا که «عبدالرسول عمادی» سرپرست معاونت آموزش متوسطه وزارت آموزش و پرورش، با اشاره به اینکه آینده مهندسی در کشور وابسته به انتخاب رشته ریاضی توسط دانش آموزان با استعداد و برتر است، گفت: رشته پزشکی در ایران جاذبه خاص خود را دارد اما با ادامه این وضع در آینده با شمار بالایی از پزشکان روبرو می شویم. بنابراین باید تلاش شود درصد ورود دانش آموزان به سایر رشته‌ها افزایش یابد.

در کندوکاو چرایی افول رشته ریاضی و یافتن راهکار ایجاد توازن میان رشته های تحصیلی، با دکتر «احسان اکرادی» مدرس و پژوهشگر دانشگاه علامه طباطبایی، «محمود اوحدی» کارشناس حوزه آموزش و «عباس سلطانیان» مدیرکل دفتر آموزش متوسطه نظری وزارت آموزش و پرورش، گفت و گو کردیم. 
به باور این کارشناسان، ریاضی گرچه مادر همه علوم به شمار می رود، به دلیل اشباع بازار کار و شیوع نگاه بازاری به رشته های تحصیلی، دچار بداقبالی شده است که ادامه این روند خلل بزرگی به توسعه علم و فناوری کشور وارد می کند. 

**آغاز دوران پسااثبات گرایی؛ پایانی بر دوران خوش رشته ریاضی و علوم پایه 
احسان اکرادی که خود فارغ التحصیل رشته مدیریت آموزش عالی است، درباره تاریخچه تغییر و تحولات رشته های تحصیلی در جهان گفت: اواخر قرن نوزدهم تا بیستم (1960 میلادی) قرنی است با عنوان اثبات گرایی شناخته می شد و در این بازه زمانی پارادایم اثبات گرایی که مطابق آن تنها پدیده های طبیعی و ارتباطات موضوع علم بود و علمی که بر اساس آزمون و مشاهده نبود را علم به حساب نمی آورند، حاکم بود.

اکرادی افزود: در این دوره، نفوذ و سیطره دسیپرین ها یا رشته های علوم پایه، فنی مهندسی و غیره بسیار و تاکید مدارس هم بیشتر بر علوم فنی و علوم پایه استوار بود که نتیجه آن در 1957 پرتاب سفینه اسپوتنیک به فضا شد. 
وی، تصریح کرد: دوران اثبات گرایی به دلیل نگاه کمی به مسایل علمی به پایان زودهنگام خود رسید و به تغییر پارادایم اثبات گرایی به پسا اثبات گرایی منجر شد. اگر اثبات گرایی را یک دیدگاه خطی در نظر بگیریم که دیدگاه علت و معلولی است باید فقط از یک خوانش تبعیت کند اما در دیدگاه پسااثبات گرایی، خوانش های متفاوتی از یک واقعیت وجود دارد. 

«بر همین اساس، در جهان شاهد تغییر علاقه و ذوق از علوم پایه و اثبات گرایی به سمت علوم انسانی و یعنی پسااثبات گرایی بودیم. موضوعی که در روش تحقیق تاثیر گذاشت و حاکمیت روش تحقیق کمی بر دانشگاه ها و پایان نامه ها و رساله ها جای خود را به روش تحقیق کیفی داد و دیگر رساله ها بر اساس طراحی و اعتباریابی نیست و حاکمیت تحلیل داده و گفتمان فرا رسیده است. بر اساس آن برنامه درسی هم بنابر آن چه که در جهان و جامعه در حال اتفاق افتادن است، بازتولید شد. »

**پناه بردن به علوم پایه به دلیل فرار از اتهام کم هوشی 
مدرس و پژوهشگر دانشگاه علامه طباطبایی تاکید کرد این تغییر پارادایم اثبات گرایی به پسا اثبات گرایی را با وقفه طولانی در برنامه درسی ایران شاهدیم. برنامه درسی ما یک برنامه دسیپلین محور است که در آن این تفکر غالبی یا عناصر کلیشه ای حاکم است که دانش آموزان به دو دسته باهوش و کم هوش تقسیم می شوند. براساس این برنامه، دانش آموزان باهوش به سمت علوم پایه، مهندسی و پزشکی و دانش آموزان کم هوش و ضعیف به سمت فنی حرفه ای وکارودانش و علوم انسانی سوق داده شدند. 

وی تصریح کرد: در نتیجه این برنامه، افرادی که لزوما باهوش نبودند به سمت علوم پایه، مهندسی و پزشکی رفتند و فقط خواهان این بودند که خود را از عناصر کلیشه ای مجزا کنند. 

به بیان اکرادی، همچنین از آنجا که در مدارس ما انتخاب رشته بر اساس نیاز بازار است نه علاقه دانش آموزان، در یک برهه ای از زمان بیشتر دانش آموزان و دانشجویان رشته مهندسی و علوم پایه را انتخاب کردند و در نتیجه نظام مهندسی اشباع شد با یکسری مهندس هایی که کفایت و صلاحیت و شایستگی لازم را نداشتند؛ موضوعی که در حال حاضر در مورد رشته پزشکی اتفاق افتاده است. باید مطمئن بود که چند سال بعد با خیل عظیمی از فارغ التحصلان پزشکی روبرو خواهیم بود که صلاحیت ورود به این عرصه را ندارند و فقط جامعه فارغ التحصیلی بیکار را تشکیل خواهند داد. 

**با اشاعه فرهنگ قابلیت اشتغال پذیری، می توان ریاضی را نجات داد 
اکرادی ابراز امیدواری کرد که با توجه به عنایت رهبر معظم انقلاب به بحث علوم انسانی و تغییر پارادایم اثبات گرایی به پسا اثبات گرایی، شاهد تحولی در علوم انسانی و سایر علوم باشیم؛ البته علومی از نوع تحقیقی نه تقلیدی.

وی افزود: باید همزمان با درس گرفتن از تجربه زیسته جهانیان و افراد دانشمند، به بومی سازی رشته های علمی توجه کنیم و نقشه راه خود را داشته باشیم. رشته ریاضی مادر علوم و درس های علوم پایه است؛ رشته هایی که به خودی خود اشتغال زا نیستند و در واقع ابزاری برای توسعه سایر رشته هاست اما متاسفانه وقتی کاربستی برای فارغ التحصیل این رشته وجود ندارد، دانش آموزان هم رغبتی به پیروی و دنباله روی این رشته نخواهند داشت. 

به باور این استاد دانشگاه، اگر بحث قابلیت اشتغال پذیری را جایگزین اشتغال کنیم مساله حل می شود. کشور ما به لحاظ رشته های علمی و فناوری رشد خوبی داشته اما نیاز به بسترسازی و ایجاد زمینه های کاربست بیشتر برای این رشته هاست تا بتوان کمبودها را جبران کرد. 

همچنین با معرفی و نشان دادن افراد برجسته علمی و اهدای جوایز به آنان در جشنواره های مختلف از طریق رسانه می توان دانش آموزان را به سوی بازار فناوری و علم سوق داد. 

**مهارت ورزی و ایجاد بازار کار، مهارکننده رکود ریاضی 
محمود اوحدی کارشناس حوزه آموزش و پرورش نیز با بیان ای که نسبتی میان هرم شغلی و تحصیل در ایران وجود ندارد، گفت: بیکاری و اشباع شدن بازار کار توسط خیل عظیمی از فارغ التحصیلان دوره های گذشته ریاضی و همچنین بی ارتباط بودن بازار با رشته تحصیل دانش آموزان باعث شده است دیگر کسی در سودای رشته مهندسی پا به این رشته نگذارد. 

توجه نکردن به پرورش مهندسانی توانمند و غفلت از آن در مراکز آموزشی هم مطلب دیگری بود که اوحدی آن را دلیل دیگر افول رشته ریاضی عنوان و یادآوری کرد : متاسفانه وقتی مدرک مهندس را به فارغ التحصیل داده می شود، تازه باید به دنبال این باشد که کار یاد بگیرد، این برای صنایع خوب نیست و تا این معضل حل نشود مشکل اشتغال و کارآمدی افراد سرجای خود باقی خواهد ماند. 

این کارشناس آموزشی ادامه داد: رشته های علوم پایه، مایه و برون مایه می خواهد و دبیرانی که این توان را داشته باشند کم داریم. پس برای اینکه پایه های تکنولوژی و فناوری که بر گسل ریاضی بنا شده است، دچار لغزش و لرزش نشود و شاهد افول قدرت علمی و صنعتی نباشیم باید به مشوق های لازم در جهت سوق دادن دانش آموز به انتخاب رشته ریاضی بیشتر فکر کرد. 

** تاثیر تبلیغات بر گرایش به رشته ریاضی
مدیرکل دفتر آموزش متوسطه نظری وزارت آموزش و پرورش نیز تبلیغات حواشی رشته تجربی و خواسته خانواده ها به تحصیل فرزندان در رشته های پزشکی و تاثیر افراد الگو را مهمترین عامل رونق بازار این رشته و از سکه افتادن رشته ریاضی عنوان کرد و گفت: شغل، اعتبار و پایگاه اجتماعی دغدغه همه افراد جامعه است که با ورود به رشته های پزشکی این دغدغه را از بین می برد. 

عباس سلطانیان تصریح کرد: افزایش ظرفیت دانشگاه ها برای رشته های پزشکی مزید بر علت شده و عرصه را برای رشته های مهندسی تنگ کرده است و بیشتر افراد شاخص در رشته ریاضی به سمت تجربی کشیده می شوند. 

وی ادامه داد: آموزش و پرورش می تواند باکیفیت بخشی بیشتر به رشته ریاضی و امکان ایجاد این رشته در همه مدارس کشور، غنی سازی محتوای کتاب های درسی بر اساس پژوهش های روز و بکارگیری دبیران مجرب در رشته های علوم پایه به کیفیت بخشی و تغییر دیدگاه خانواده ها به این رشته بپردازد.